ภทฺทปท : นป. ชื่อเดือน ๑๐
ภทฺทปทา : (อิต.) ภัทรปทา ภัทรบท ชื่อดาวฤกษ์.
ภทฺทมุตฺต : (นปุ.) กะเม็ง ชื่อหญ้าต้นเตี้ยๆ ไม่มีแก่น ลำต้นสีม่วง ใบเขียวมีขนคายดอกขาว ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ใช้ทำยา, หญ้าปากกา. มุจฺ โมจเน, โต. โรคหรณตฺตา ภทฺทญฺจ ตํ มุตฺตญฺเจติ ภทฺทมุตฺตํ.
ภทฺทาลิ : (ปุ.) ภัททาลิ ชื่อพระ วิ. ภทฺทํ ยสํ ลาตีติ ภทฺทาลิ. อิ ปัจ. กัจฯ ๖๖๙.
ภนฺตร : (นปุ.) ภันดร ชื่อดาวฤกษ์กลุ่ม ๑, นักษัตรที่ ๑๓. เตรสมณกฺขตฺต ฎีกาอภิฯ.
ภนฺเต : อ. ข้าแต่ท่านผู้เจริญใช้เรียกพระผู้ใหญ่
ภยานก : (ปุ.) ภยานกะ ชื่อนาฏยรสอย่าง ๑ ใน ๗ อย่าง. ภโยปจยสภาโว ภยานโก.
ภรณี : (อิต.) ภรณี ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๒ มี ๓ ดวง, ดาวก้อนเส้า. วิ. ยมสทิส-ตฺตา สพฺพตฺร ภรตีติ ภรณี. ภรฺ โปสเน, ยุ, อิตฺถิยํ อี.
ภลฺลิก : (ปุ.) ภัลลิกะ ชื่อพ่อค้าคู่กับตปุสสะ ผู้ถวายสัตตุก้อน สัตตุผง แด่พระพุทธเจ้า.
ภวคฺค : (ปุ.) ภวัคคะ ชื่อภพของพรหม ชื่อพรหมผู้เกิดในชั้นภวัคคะ, ภวัคคพรหม.
ภิกฺขาวจน : (นปุ.) การกล่าวซึ่งภิกษา, การออกชื่อภิกษา, การออกชื่ออาหาร.
ภิกฺขุ : (ปุ.) ภิกษุ ชื่อของคนวรรณพราหมณ์ระยะที่ ๔ ของชีวิต ยังชีพโดยภิกขาจาร.
ภิงฺคราช : (ปุ.) ตองแตก ชื่อต้นไม้ เถาใบเป็นสองแฉก. วิ. ภมตีติ ภิงฺโค วุจฺจติ ภมโร. ตพฺพณฺรํ กตฺวา เตสํ รญฺเชตีติ ภิงฺคราโช.
ภินฺทิ : (นปุ.) แหลน ชื่อเหล็กกลมยาวปลายแหลมใช้แทง. ทิ วิทารเณ, นิคฺคหิ-ตาคโม.
ภินฺทิวาล ภินฺทิวาฬ : (ปุ.) ภินทิวาล ภินทิวาฬ ชื่อหอกชนิดหนึ่ง วิ. ภินฺทนสีลตาย ภินฺที, วาติ คจฺฉติ อเนนาติ วาโล. วา คติยํ, อโล. ภินฺที จ โส วาโล เจติ ภินฺทิวาโล ภินฺทิวาโฬ วา รัสสะ อี เป็น อิ ศัพท์หลัง แปลง ล เป็น ฬ.
ภิสทพฺภ : (ปุ.) เต่าร้าง ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่งต้นคล้ายต้นหมาก มีผลเป็นทะลาย, ตะไคร้.
ภูตคาม : (ปุ.) ภูตคาม ชื่อพืชที่พรากจากที่แล้วตาย มี ๕ ชนิด ดูบาลี ไตร. ๒ ข้อ ๓๕๕.
ภูมิปปฺปฏก ภูมิปปฺปฏิก : (ปุ.) กระบิดิน ชื่อดินที่บิหรือแยกจากส่วนใหญ่.
เภณฺฑิ : (อิต.) ฉมวก ชื่อเครื่องมือสำหรับแทงปลาเป็นต้น ทำเป็น ๓ ง่ามบ้าง ๕ ง่ามบ้าง ปลายง่ามแหลมและมีเงี่ยงเหมือนเบ็ดมีด้ามยาว. ภิทิ วิทารเณ, อิ. แปลง ท เป็น ฑ นิคคหิตอาคม แปลงเป็น ณฺ แปลง อิ ที่ ภิ เป็น เอ.
มกร : (ปุ.) มังกร ชื่อสัตว์ในนิยายของจีน มีรูปร่างคล้ายงู แต่มีตีนมีเขา ชื่อดาวราสีที่ ๑๐. วิ. ปาณิคฺคหเณ มุขํ กิรตีติ มกโร. มุขปพฺโพ, กิรฺ วิกิรเณ, อ. ลบ ย แปลง อุ เป็น อ อิ ที่ กิ เป็น อ. เป็น มงฺกร บ้าง.
มคสิร : (นปุ.) มคสิระ ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๕ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๓ ดวง, ดาวหัวเนื้อ.
มฆ : ป., มฆา อิต. ชื่อดาวฤกษ์
มฆวนฺตุ : (ปุ.) มฆวัน มฆวา มฆวาน ท้าวมฆวาน มฆวะ เป็นชื่อของพระอินทร์ทุกคำ วิ. มหิตพฺพตฺตา มฆวา. มหฺ ปูชายํ, วนฺตุ, หสฺส โฆ. เป็น มฆวนฺตุ ลง สิปฐมา วิภัติ เอา นฺตุ กับ สิ เป็น อา สำเร็จรูปเป็น มฆวา.
มฆา : (อิต.) มฆา ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๑๐ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๕ ดาว, ดาว งู ผู้. วิ. มหียเต การยตฺถิเกหีติ มฆา. มหฺ ปูชายํ, อ, หสฺส โฆ, อิตฺถิยํ อา.
มงฺกุณ : (ปุ.) เรือด, ชื่อสัตว์เล็กชนิดหนึ่งอยู่ตามร่องและที่นอนกัดกินเลือดคน.
มชฺฌิมนิกาย : (ปุ.) มัชฌิมนิกาย ชื่อคัมภีร์ที่ ๒ แห่งสุตตันตปิฎก.
มญฺชิฏฺฐา : (อิต.) หางช้าง ชื่อว่าน มีใบเป็นแผ่นคล้ายพัดด้ามจิ๋ว หรือปลายหางช้าง, ไม้มะหาด. มชฺชฺ สุทฺธิยํ, ฏโฐ, ชสฺส โญ, อิตฺถิยํ อา.
มณฺฑารว : (ปุ.) มณฑารพ ชื่อต้นไม้ในเมืองสวรรค์.ไทยตัดเหลือแต่ มณฑา ก็มี.
มณฺฑิรงฺค : (ปุ.) ตั้ง ชื่อไม้ที่ตั้งรับอกไก่, แป ชื่อเครื่องเรือนที่วางบนจันทัน.
มณิ : (ปุ. อิต.) แก้ว, แก้วมณี, รตนะ, เพชร, พลอย, เพชรพลอย. วิ. มนติ มหคฺฆภาวํ คจฺฉตีติ มณิ. มนฺ ญาเน, อิ, นสฺส ณตฺตํ. มียติ อาภรณํ เอเต-นาติ วา มณิ. มา มานเน, อิ, นฺ อาคโม, อภิฯ และฎีกาอภิฯ ลง อี ปัจ. เป็น มณี อีกด้วย. แปลว่า ดาบเพชร ก็มี. กัจฯ ๖๖๙ วิ. มนํ ตตฺถ รตเน นยตีติ มณิ. มณี ชื่อรตนะอย่าง ๑ ใน ๗ อย่าง.
มทฺท : (ปุ.) มัททะ ชื่อชนบท ๑ ใน ๒๑ ของอินเดียโบ ราณ. มทฺทฺ มทฺทเน, อ.
มทน : (ปุ.) มทนะ ชื่อของกามเทพ ชื่อของมาร, กามเทพ, มาร. วิ. ปญฺจสุ กามคุเณสุ มทตีติ มทโน.
มธุมุตฺต : (นปุ.) เบาหวาน ชื่อโรคชนิดหนึ่งมีระดับน้ำตาลในเลือดมากกว่าปกติ.
มนฺต : (ปุ.) มนต์, มนตร์ (คำสำหรับสวด คำสำหรับเสกเป่า), มันตะ ชื่อของพระเวท, พระเวท. วิ. มุนาติ ธมฺมํ อเนนาติ มนฺโต. มุนฺ ญาเณ, โต, อุสฺส อตฺตํ.
มนฺถาน : (ปุ.) มันถานะ ชื่อภาชนะวิกัติสำหรับคนนมโคให้เป็นเนย.
มนฺทากิณี : (อิต.) มันทากิณี ชื่อสระใหญ่สระ ๑ ใน ๗ สระ, มนฺทปุพฺโพ, อกฺ คมเน, อินี. แปลง นี เป็น ณี เป็น มนฺทากินี โดยไม่แปลงก็มี.
มนฺทาร : (ปุ.) มันทาระ ชื่อภูเขาข้างทิศปัจฉิม. มนฺท+อรฺ ธาตุในความไป ถึง เป็นไป ณ ปัจ. ฎีกาอภิฯ เป็น มนฺทร วิ. มนิทยติ สูริโย ยสฺมึ มนฺทโร. มนฺทปฺปโภ วา อรติ ยสฺมึ สูริโยติ มนฺทโร.
มนฺธาตุ : (ปุ.) มันธาตุ ชื่อของพระราชา, พระราชาพระนามว่ามันธาตุ, พระเจ้ามันธาตุราช ชื่อของพระราชาผู้ยิ่งใหญ่พระองค์หนึ่งสามารถบันดานให้ฝนตกเป็น กหาปณะ มํ+ธาตุ (ผู้ทรงไว้ซึ่งสิริ).
มโนสิลา : (อิต.) น้ำชาด (คุณสมบัติหรือสาระของชาด). ชาดก้อน. ชาดเป็นชื่อของวัตถุสีแดงเป็นผงก็มี เป็นก้อนก็มี.
มลย : (ปุ.) มลยะ ชื่อภูเขาอยู่ทางอินเดียตอนใต้ อุดมด้วยไม้จันทน์, ภูเขาไม้จันทน์, อาราม, อารามดอกไม้ เป็นต้น, สวนดอกไม้, ไม้จันทน์. มลฺ ธารเณ, โย.
มลฺล : (ปุ.) มัลละ ชื่อวงศ์กษัตริย์อินเดียโบราณ, มัลลกษัตริย์.
มลฺลิกา : (อิต.) มัลลิกา ชื่อพระมเหสีของพระเจ้าแผ่นดิน, ดอกมะลิ, มะลิซ้อน, ต้นมะลิ. วิ. มลฺยเต สพฺเพหีติ มลฺลิกา. มลฺลฺ ธารเณ, อิ, สกตฺเถ โก, อิตฺถิยํ อา.
มสารคลฺล : (นปุ.) แก้วลาย, แก้วตาแมว, เพชรตาแมว, แก้วที่เกิดในภูเขาชื่อ มสาระ. วิ. มสารคิริมฺหึ ชาตํ มสารคลฺลํ. ล ปัจ. แปลง ริ เป็น ลิ ลบ อิ. ไตร. ๓๐ ข้อ ๗๖๒ เป็น ปุ.
มหากถาน : (นปุ.) มหากถานะ ชื่อมาตรานับเท่ากับ เลข ๑ มีสูญ ๑๓๓ สูญ. มหนฺตปุพฺโพ, กถฺ วากฺยปฺปพนฺเธ, ยุ. ทีโฆ จ.
มหากปฺปิย : (ปุ.) พระมหากัปปิยะ ชื่อพระมหเถระ.
มหากสฺสป : (ปุ.) พระมหา กัสสป ชื่อพระมหาเถระ.
มหาขนฺธก : (ปุ.) มหาขันธกะ (หมวดใหญ่) ชื่อหมวดในคัมภีร์พระวินัยปิฏก หมวด ๑
มหาชาติ : (อิต.) ชาติใหญ่, มหาชาติ เรียกชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ คือชาติที่เป็นพระเวสสันดร.
มหาเทว : (ปุ.) เทพผู้เป็นใหญ่, เทวดาผู้เป็นใหญ่, พระมหาเทพเป็นคำเรียกพระอิศวร.
มหาธาตุ : (ปุ. อิต.) ธาตุใหญ่, ทองคำ, มหาธาตุ เป็นคำเรียกสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และเป็นคำเรียกวัด ซึ่งมีสถูปหรือสถานที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ เช่น วัดมหาธาตุ วัดพระศรีรัตน มหาธาตุ วัดพระศรีมหาธาตุ เป็นต้น.