อาตกอาตงฺก : (ปุ.) ความเจ็บไข้, ความไม่สบายความรำคาญ, ความกังวล, ความห่วงใย, ความเร่าร้อน, ความดือดร้อน, โรค.วิ.อาภุโสตํกตีติอาตํโกอาตงฺโกวา.อาปุพฺโพกติกิจฺฉชีวเน, อ.ส.อาตงฺก.
อาตงฺก : ป. ความเจ็บปวด, ความเป็นผู้ลำบาก
อาตงฺค : (นปุ.) ความกลัว, ความหวาด, ความสะดุ้ง.อาปุพฺโพ, ตสฺอุตฺราเส, อ.แปลง สเป็นคนิคคหิตอาคม.
อาตปตา : อิต. ความเป็นคืออันเร่าร้อน, ความเร่าร้อน
อาตปฺป : (ปุ.) ความยังกิเลสให้เร่าร้อน, ความเพียร, ความพยายาม. วิ.อาภุโสกายํจิตฺตญฺจตาเปตีติอาตปฺโป.อาปุพฺโพ, ตปฺสนฺตาเป, โณ, ทฺวิตฺตํ
อาตปาภาว : (ปุ.) ความไม่มีแห่งแดด, ความไม่มีแดด, เงา, ร่ม (บริเวณเงาที่ไม่มีแดด).อาตป+อภาว.
อาตาป : (ปุ.) ความเพียรเป็นเครื่องยังกิเลสให้เร่าร้อน, ความร้อน, ความยังกิเลสให้ร้อน, ความเพียรเผากิเลส, ความขยัน, ความเข้มแข็ง, ความเพียร. วิ.อาสมนฺตโตตาเปตีติอาตาโป.
อาตาปน : นป. ความเพียร, เครื่องเผากิเลสให้เร่าร้อน, การทรมานตัวเพื่อย่างกิเลส
อาตาปี : (วิ.) ผู้มีความเพียรเป็นเครื่องยังกิเลสให้เร่าร้อน, ฯลฯ, ผู้ยังกิเลสให้แห้ง (หมดไป).อี ปัจ.
อาทยุปลทฺธิ : (อิต.) ความรู้สิ่งที่เกิดก่อน, ความรู้เรื่องที่เกิดก่อน, ความรู้เรื่องปฐมสัตว์, ปฐมสัตย์วัตถุ.
อาทร : (ปุ.) การเอื้อ, การเอื้อเฟื้อ, การเอาใจใส่, การเคราพ, การยำเกรง, ความเอื้อ, ฯลฯ,
อาทรณ : (นปุ.) ความนอบน้อม.อาบทหน้าทรฺธาตุในความเอื้อเฟื้ออ ปัจ.ส.อาทร.
อาทริย : นป. การแสดงความเคารพด้วยการให้เกียรติ
อาทาน : (นปุ.) การถือ, การถือเอา, การฉวยเอาการคว้าเอา, การยึด, การยึดถือ, ความถือ, ฯลฯ.อาบทหน้าทาธาตุในความถือ ยึดถือยุปัจ.แปลว่าการขอก็มีอาทานํยาจนเมว.ส.อาทาน.
อาทานคาหี : (วิ.) ผู้ถือเอาด้วยความยึดถือ, ผู้ถืออย่างแน่นแฟ้น.
อาทิกลฺยาณ : (วิ.) มีคุณอันบัณฑิตพึงนับในเบื้องต้น, มีความไพเราะอันบัณฑิตพึงนับในเบื้องต้น, มีความไพเราะในเบื้องต้น, งามในเบื้องต้น.
อาทิณฺณตฺต : นป. ความเป็นคืออันแตก, ความแตก, ความหัก
อาทิยนตา : อิต. ความยึดถือ, การถือเอา
อาเทว : (ปุ.) การร้องไห้ร่ำไร, การคร่ำครวญ, การพิไรรำพัน, การเพ้อถึง, ความร้องไห้ร่ำไร
อาเทวนา : (อิต.) การร้องไห้ร่ำไร, การคร่ำครวญ, การพิไรรำพัน, การเพ้อถึง, ความร้องไห้ร่ำไร, ฯลฯ.อาปุพฺโพ, เทวุเทวเน, อ.ยุ.
อาเทสนา : (อิต.) อันแสดงอ้าง, ความแสดงอ้าง.อาปุพฺโพ, ทิสฺเปกฺขเณ, ยุ.
อาเทสนาปาฏิหาริยสาสนี : (วิ.) (วาจา)เป็นเครื่องสั่งสอนด้วยอิทธิอันนำเสียซึ่งปฏิปักษ์ด้วยสามารถแห่งความแสดงอ้าง.
อาธารณตา : อิต. ความตั้งมั่น, สมาธิ, ความตั้งใจมั่น
อาธิกฺก : (นปุ.) ความเป็นแห่งบุคคลผู้ยิ่ง, ความเป็นแห่งบุคคลผู้ใหญ่.วิ.อธิกสฺสภาโวอาธิกฺกํ.ณฺญปัจ. ภาวตัท.แปลงยเป็นก
อาธิปจฺจ : (นปุ.) ความเป็นแห่งบุคคลผู้เป็นใหญ่ยิ่ง, ความเป็นแห่งบุคคลผู้เป็นใหญ่, ความเป็นแห่งอธิบดี, ความเป็นอธิบดี.วิ. อธิป-ติสฺสภาโวอาธิปจฺจํ.ณฺยปัจ.ลบอิที่ติเป็นตฺยแปลงตฺยเป็นจฺจ.
อาธิปจฺจ, อาธิปเตยฺย : นป. อธิปไตย, ความเป็นใหญ่
อานณฺย : นป. ความไม่มีหนี้
อานนฺท : (ปุ.) ความเพลิดเพลินโดยยิ่ง, ความเพลิดเพลินยิ่ง, ความยินดีมาก, ความปลื้มใจ, ความรื่นเริง.วิ. อา ภุโสนนฺทยตีติอานนฺโทอาปุพฺโพ, นนฺทฺนนฺทเน, อ.
อานนฺทน : (นปุ.) ความเพลิดเพลินโดยยิ่ง, ฯลฯกิริยาดี, การไต่ถามทุกข์สุข.ยุปัจ.
อานนฺทิย : ๑. นป. ความยินดี, ความเพลิดเพลิน;
๒. ค. พึงยินดี, พึงเพลิดเพลิน
อานนฺที : ๑. อิต. ความยินดี, ความเพลิดเพลิน ;
๒. ค. ยินดี, ร่าเริง, ปลื้มใจ
อานนฺน : (ปุ.) ความเพลิดเพลิน, ความยินดี, ความปลื้มใจ.อาปุพฺโพ, นนฺทฺสมิทฺธิยํ, อ.ทสฺสโน.
อานิสส : (ปุ.) คัณอันไหลออกเป็นนิตย์จากผล, อานิปุพฺโพ, สนฺทฺปสเว, อ.แปลงนฺเป็นนิคคหิตทเป็นส.คุณเป็นที่ไหลออกโดยยิ่ง.อา+นิ+สนฺทฺ+อปัจ.ผลอันไหลออกจากเหตุดี.อานิ=ผลสํส=ไหลออก.ความดี, คุณ, ประโยชน์, อานิสงส์(ผลแห่งการทำนั้น ๆผลแห่งกุศลผลแห่งความดี).อา-นิปุพฺโพ, สํสฺถุติยํ, อ.
อานุภาว : (ปุ.) การเจริญตาม, ความเจริญตาม, อานุภาวะ.ไทยอานุภาพคืออำนาจฤทธิ์เดชความยิ่งใหญ่กำลังพลังพลังใหญ่, ความสง่า.วิ.อนุตํสมงฺคินํภาเวติวฑฺ-เฒตีติ อนุภาโว. อนุภาโว เอว อานุภาโว.ส. อนุภาว.
อานุภาวตา : อิต. ความเป็นผู้มีอานุภาพ, ความเป็นผู้มีอำนาจ
อาเนญฺชตา : อิต. ความไม่หวั่นไหว, ความมั่นคง
อาป : (ปุ.) ธรรมชาตอันเอิบอาบไปสู่ที่นั้น ๆ, ธรรมชาตอันเอิบอาบไปทุกแห่ง, น้ำ.วิ.ตํตํฐานํวิสรตีติอาโป.อปฺพฺยาปเนปาปเนวา, อ.อโปติสพฺพเตรฺติวาอาโปธรรมชาตอัน....ดื่มวิ.ปาปิยตีติอาโป.อาปุพฺโพ, ปา ปาเน, อ.ธรรมชาติที่แห้งเพราะความร้อนวิ. อาปียติ โสสียตีติอาโปอาปุพฺโพ, ปา โสสเน, อ.ที่อยู่แห่งน้ำ.ณปัจ.ราคาทิตัท.ส. อาป
อาปตฺติ : (อิต.) โทษชาติที่ภิกษุต้อง, โทษชาติที่ภิกษุล่วงละเมิด, โทษที่เกิดเพราะความละเมิดพระวินัย, ความถึง, ความต้อง, อาบัติคือโทษที่เกิดเพราะความละเมิดในข้อที่พระพุทธเจ้าทรงห้าม (จากนวโกวาท)กิริยาที่ล่วงละเมิดพระบัญญัติและมีโทษเหนือตนอยู่ (วินัยมุขหน้า๑๑) การฝ่าฝืนหรือล่วงละเมิดข้อที่พระพุทธเจ้าทรงห้ามและไม่ทำตามข้อที่ทรงอนุญาต(เฉลย สนามหลวง).ส.อาปตฺติ.
อาปทา : (อิต.) ธรรมชาติอันยัง สัตว์ให้ถึงซึ่งความลำบาก, อันตราย, จัญไร, ภัย, พิบัติ.วิ.อาปชฺชนํอาปทา.อฏฺฏํปีฬนํปชฺชตีติวาอาปทา.อาปุพฺโพ, ปทฺคติยํ, อ.อาอุปสรรคลงในอฏฺฏส. อาปทา.
อาปนฺน : (วิ.) ถึงอันตราย, ถึงความวิบัติ.วิ. อฏฺฏํปีฬนํปชฺชตีติอาปนฺโน.อาปุพฺโพ, ปทฺคติมฺหิ, โต.แปลงตเป็นนฺนลบทฺ
อาปาณอาปาน : (นปุ.) ลมหายใจออก, ชีวิต.อปบทหน้าอนฺ ธาตุในความหายใจอปัจทีฆะอุปสรรคศัพท์ต้นแปลงนเป็นณ.
อาปา, อาวา : อิต. ความทุกข์, อันตราย, เคราะห์กรรม
อาปุจฺฉน : (นปุ.) การอำลา, ความยินดี, ความยินดีมาก, กิริยาดี.การไตร่ถามสุขทุกข์.อาทรปุพฺโพปุจฺฉฺปุจฺฉเน, ยุ.
อาปูรณ : นป. การบรรจุ, ความเต็ม
อาพาธ : (ปุ.) โรคอันเบียดเบียนโดยยิ่ง, ความเบียดเบียนยิ่ง, ความไม่สบาย, ความป่วย, ความป่วยไข้, ความเจ็บไข้, โรค.วิ.อาพาธติจิตฺตํวิโลเฬตีติอาพาโธ.อาปุพฺโพ พาธฺ วิโลฬเน, อ.ส. อาพาธ.
อาพาธิก : (วิ.) ผู้ประกอบด้วยความป่วยไข้, ฯลฯ, ผู้มีความป่วยไข้, ฯลฯ.
อาภา : (อิต.) รัศมีอันรุ่งเรืองโดยยิ่ง, รัศมี, แสงแสงสว่าง, ความสว่างความรุ่งเรือง. อาปุพฺโพ, ภา ทิตฺติยํ, อ.อภิฯ ลง กฺวิปัจ. ส.อาภา
อาภิเจตสิก : ค. ผู้มีความคิดนึกอันแจ่มใส, มีความนึกคิดสูง
อาโภค : (ปุ.) ความบริบรูณ์, ความสำเร็จ, ความคำนึง, ความคิด, ความคิดนึก, ความรำพึง, ความผูกใจไว้, ความหวนระ-ลึก, ความไม่มีโทสะ.อาปุพฺโพ, ภุชฺปาลนชฺโฌหาเรสุ, โณ.ส. อาโภค.
อามย : (ปุ.) ความเจ็บไข้, ความป่วยไข้, ความไม่สบาย, โรค.วิ.อามยติรุชฺชตีติอามโย.อาปุพฺโพ, มยฺคติมฺหิ, อ. อาภุโส มิโนติอตฺตสมงฺคีนนฺติวาอามโย.อาปุพฺโพ, มิหึสายํ, โณ.อมฺวาโรเค, โย, ทีโฆ.ส. อามย.