ฆุณ : ป. ตัวด้วง, ตัวหนอน
มญฺชิฏฺฐ : (ปุ.) กองเชิง, ตัวด้วง, ไม้ช้าง, ไม้มะหาด.
ทินกร ทินปติ ทินมณิ : (ปุ.) ตะวัน, ดวง ตะวัน, ดวงอาทิตย์, พระอาทิตย์. วิ. ทินํ กโรตีติ ทินกโร. ทิน+กรฺ+อ ปัจ. ทินานํ ปติ ทินปติ. ทิเน มณิ ทินมณิ (ส่องสว่างในกลางวัน). ส. ทินมณิ.
เชฏฺฐา : (อิต.) เชฏฐา ชื่อดาวฤกษ์ กลุ่มที่ ๑๘ มี ๑๔ ดวง หรือดาวงาช้าง หรือดาวคอนาค.
ตกฺการี : (อิต.) คนทา ชื่อพรรณไม้สกุลปลา ไหลเผือกรากใช้เป็นยาแก้ไข้ในกลุ่มยา ๕ ราก โบราณเรียกว่ายาแก้ว ๕ ดวง หรือยา แก้ว ๕ ราก วิ. ตํ ตํ โรคขยนาทิกํ กโรตีติ ตกฺการี. ณีปัจ.
ปรมตฺถธมฺม : (ปุ.) ธรรมมีเนื้อความอย่างยิ่ง, ธรรมมีเนื้อความอันประเสริฐ, ธรรมมี เนื้อความอันลึกซึ้ง, ธรรมมีอรรถอย่างยิ่ง, ฯลฯ, ปรมัตถธัม คือ จิต ๘๙ ดวง หรือ๑๒๑ ดวง เจตสิก ๕๒ ดวง รูป ๒๘ พระนิพพาน ๑. เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า พระอภิธรรม ได้แก่ หระอภิธัมมปิฎก.
โปฏฺฐปทา : (อิต.) โปฏฐปทา ชื่อดาวฤกษ์ กลุ่มที่ ๒๖ มี ๒ ดวง. วิ. โปฏฺโฐ โค, ตสฺเสวปทา โปฏฺฐปทา.
มณฺฑล : (นปุ.) ดวง (สิ่งที่มีลักษณะเป็นรูปกลมๆ), ดวงกลม, วง, วงกลม, กลมรอบ, วงรอบ, รูปดวงจันทร์. วิ. มณฺฑยเตติ มณฺฑลํ. มณฺฑฺ ภูสเน, อโล. มณฺฑํ ลาติ คจฺฉตีติ มณฺฑลํ. มณฺฑปุพฺโพ, ลา คติยํ, อ.
มหากุสลจิตฺต : (นปุ.) จิตมีความเป็นใหญ่, จิตมีความดีมาก, มหากุศลจิต (มี ๘ ดวง).
มหาวิปากจิตฺต : (นปุ.) จิตมีผลแห่งความดีมาก, มหาวิปากจิต มี ๘ ดวง.
อกุสลเจตสิกธมฺม : (ปุ.) เจตสิกธรรมอันเป็นอกุศล, อกุศลเจตสิกธรรม มี ๑๔ ดวง คือ โมหะ อหิริกะ อโนตัปปะ อุทธัจจะ โลภะ ทิฏฐิ มานะ โทสะ อิสสามัจฉริยะ กุกกุจจะ ถีนะ มิทธะ และ วิจิกิจฉา.
กตฺติกา : (อิต.) กัตติกา ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๓ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๘ ดวง, ดาวลูกไก่, ดาว ธงสามเหลี่ยม, กรรดึก. ส. กฤตฺติกา
กลา : (อิต.) กลา คือส่วน ๑ ใน ๑๖ ส่วน แห่ง ดวงจันทร์ วิ. กลียเต เอกาทินา สํขฺยายเตติ กลา. กลฺ สํขฺยาเณ, อ. เศษ, ส่วน, เสี้ยว, ส่วนแบ่งของเวลา, ศิลปะ.
กลานิธิ : (ปุ.) ดวงเดือน, ดวงจันทร์, ส. กลานิธิ.
กุมุทพนฺธ : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์.
ขมากร : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์.
ขิทิร : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์ ?
โค : (ปุ.) โคผู้ วิ. คจฺฉตีติ โค. คมฺ คติยํ, โร. รปัจ. มี อำนาจให้ลบที่สุดธาตุแล้วลบตัวเอง. โค แปลว่าวัว ไม่นิยมตัวผู้หรือตัวเมีย มีแบบ แจกวิภัติโดยเฉพาะ ดูวจีวิภาค ภาคที่ ๒ เลขที่ ๗๑. บางคัมภีร์ แปลว่า แม่โคก็มี แต่ส่วนมากใช้เป็นคำกลาง หมายเอาทั้ง โคผู้และโคเมีย ถ้าหมายเอาโคผู้โดยเฉพาะ ใช้ศัพท์โคณ เมื่อหมายเอาตัวเมียใช้ศัพท์ คาวี. โคศัพท์ ยังแปลได้อีก คือ แปลว่า น้ำ อุ. โคสีตจนฺทน, สวรรค์ อุ. ธมฺโม- ปจิเตน คาวํ ปยติ. คนย่อมไปสวรรค์ด้วย ธรรมที่สั่งสมไว้แล้ว. แสงสว่าง รัศมี อุ. คาโว วิคฺคจฺฉนฺติ เทหโต. รัศมีท. ย่อมซ่านออกจากกาย, เพชร อุ. คาเวน ปริชฺเฌยฺย มณิโก. ช่างแก้วเจียระไนด้วย เพชร, ลูกศร อุ. ควํ ฉินฺทนฺติ ตจฺฉกา. ช่างถากท. ย่อมตัดลูกศร, ดวงจันทร์ อุ. คาวํ โอโลเกสิ จกฺขุนา. คนมองดวงจันทร์ ด้วยจักษุ, ตา อุ. คาเวน จนฺทํ อิกฺขติ. คนมองดวงจันทร์ด้วยตา, คำพูด ถ้อยคำ อุ. คาวํ ภาสนฺติ เต ชนา. ชน.ท. เหล่านั้น พากันพูดถ้อยคำ, พื้นดิน อุ. คาเว ฐิโต โอนมิ สาขํ. คนยืนที่พื้นดินโน้มกิ่งไม้, อินทรีย์ อุ. โคจรํ ที่เป็นที่เที่ยวไปแห่ง อินทรีย์, พระอาทิตย์ อุ. โค สุริโย.
จกฺกราสิ : (ปุ.) จักรราศรี คือทางโคจรรอบดวง อาทิตย์ของดาวนพเคราะห์ แบ่งออกเป็น ส่วนเท่าๆ กัน ๑๒ ส่วน เรียก ๑๒ ราศี.
จนฺท : (ปุ.) จันทะ ชื่อเทพบุตร, พระจันทร์, ดวงจันทร์, เดือน, ดวงเดือน, วิ. จนฺทยติ สีตคุณสมฺปตฺติยา อตฺตโน ปภาย สตฺตานํ ปริฬาหํ วูปสเมนฺโต สุขํ อุปฺปาเทตีติ จนฺโท. อถวา, จนฺทติ ทิปฺปติ สิริยาวิโรจตีติ จนฺโท. จทิ หิฬาทนทิตฺตีสุ, โท, นิคฺคหิตาค- โม, ทโลโป. อัฏฐกถาว่ามาจาก ฉนฺทศัพท์ วิ. ฉนฺทํ ชเนตีติ จนฺโท แปลง ฉ เป็น จ. รูปฯ๖๕๗ ลง ก ปัจ. ลบ ก. ส. จนฺท จนฺทฺร.
จนฺทคาห จนฺทคฺคาห : (ปุ.) การจับซึ่งดวง จันทร์, การยึดดวงจันทร์, จันทคาธ, จันทรคาธ, จันทคราส, จันทรคราส (ราหู จับจันทร์ ราหูอมจันทร์ วิทยาศาสตร์ว่า ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์และโลกโคจรมาอยู่ ในแนวเดียวกัน โลกอยู่ระหว่างกลางทำ ให้เงาของโลกไปบังดวงจันทร์).
จนฺทิมนฺตุ : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์ วิ. จนฺทํ กปฺปูรํ มาติ สทิสํ นยตีติ จนฺทิมา. จนฺทปุพฺโพ, มา มานสทฺเทสุ, ตุ,นฺตุอาเทโส ( แปลง ตุ เป็น นฺตุ ), อิการาเทโส ( แปลง อ ที่ ท เป็น อิ ). ฎีกาอภิฯ.
จิตฺตา : (อิต.) จิตตา ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๑๔ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๑ ดวง, ดาวตาจระเข้. วิ. ตจฺฉกสทิสตฺตา วิจิตฺตํ, ผลํ ททาตีติ จิตฺตา.
จุติจิตฺต : (นปุ.) จิตอันเคลื่อนจากภพที่เกิด, จุติจิต เป็นชื่อของจิตดวงที่เคลื่อนจากภพ ที่เกิด แล้วเป็นปฏิสนธิจิตทันที ไม่มีจิต อื่นคั่น จะเกิดเป็นอะไรนั้น ก็แล้วแต่กรรม ที่ทำไว้.
โชติสตฺถ : (นปุ.) ตำราดาว, โชติศาสตร์ ชื่อ วิธีเรียนเวทอย่าง ๑ ใน ๖ อย่าง ให้รู้จัก ดาว หาฤกษ์ และผูกดวงชตา.
ตาราปติ : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์.
ติชิล : (ปุ.) ดวงจันทร์, พระจันทร์. ติชฺ นิสาเน, อิโล.
โทสากร : (ปุ.) ดวงจันทร์, พระจันทร์, เดือน.
ธนิฏฺฐา : (อิต.) ธนิฏฐา ธนิษฐา ชื่อดาวฤกษ์ กลุ่มที่ ๒๓ มี ๔ ดวง, ดาวกา, ดาวไซ, ดาวศรวิษฐาก็เรียก. วิ. ธนํ เอสนฺติเอตฺถาติ ธนิฏฺฐา. เอสฺ มคฺคเน, โต, ตสฺส ฏฺโฐ, เอสฺส อตฺตํ. ธนติ วา วิภูติ นิธานํ ธนิฏฺฐา. ฏีกาอภิฯ ส. ธนิษฺฐา.
ธมฺมทีป : ๑. ค. ธรรมประทีป, ผู้มีธรรมเป็นดวงประทีป;
๒. ค. ผู้มีธรรมเป็นที่พึ่ง, มีธรรมเป็นที่พักพิง
นกฺขตฺตราช : (ปุ.) นักขัดตราช ชื่อของ พระจันทร์ชื่อ ๑ ใน ๑๔ ชื่อ, พระจันทร์, ดวงจันทร์, เดือน.
ปริธี : (ปุ.) รัศมีกลม, รัศมีทรงกลม, แสงทรง กลม, แสงทรงกลด คือแสงเลื่อมพรายงาม เป็นวงกลมรอบดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์. วิ. สุริยสฺส จนฺทสฺส วา ปริ สมนฺตโต ธียเตติ ปริธี. ปริปุพฺโพ, ธา ธารเณ, อี.
ปุญฺญ : นป. บุญ, ความผ่องแผ้วแห่งดวงจิต, ความสะอาด, ความสุข, ความดี
ปุณฺณจนฺท : ป. พระจันทร์เต็มดวง, พระจันทร์เพ็ญ
ปุณฺณมา, ปุณฺณมาสี, ปณฺณมี : อิต. ดิถีเพ็ญ, วันพระจันทร์เต็มดวง
ปุพฺพผคฺคุณี : (อิต.) บุพผัคคุณี ชื่อดาวฤกษ์ กลุ่มที่ ๑๑ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๒ ดวง, ดาวงูเมีย.
พุทฺธาทิจฺจ : (ปุ.) พระพุทธเจ้าเพียงดังดวงอาทิตย์, พระพุทธเจ้าดังดวงอาทิตย์. วิ. พุทฺโธ อาทิจฺโจ อิว พุทฺธาทิจฺโจ.
ภรณี : (อิต.) ภรณี ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๒ มี ๓ ดวง, ดาวก้อนเส้า. วิ. ยมสทิส-ตฺตา สพฺพตฺร ภรตีติ ภรณี. ภรฺ โปสเน, ยุ, อิตฺถิยํ อี.
มคสิร : (นปุ.) มคสิระ ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๕ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๓ ดวง, ดาวหัวเนื้อ.
มิคงฺก : (ปุ.) พระจันทร์, ดวงจันทร์.
มุขจนฺท : (ปุ.) หน้าเพียงดังดวงจันทร์.
มูลา : (อิต.) มูลา ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๑๙ มี ๙ ดวง, ดาวช้างน้อย. ติฏฺฐติ สุภาสุภผล เมตฺถาติ มูลํ มูลา วา. มูลฺ ปติฏฺฐายํ, อ. อภิฯ ฎีกาอภิฯ.
ยถายมฺปทีป : (วิ.) ดุจประทีปดวงนี้.
รสมนฺตุ : (ปุ.) พระอาทิตย์, ดวงอาทิตย์. วิ. รํสิ อสฺสาตฺถีติ รํสิมา. มนฺตุ ปัจ.
สลก สสงฺก : (ปุ.) พระจันทร์, เดือน, ดวงเดือน. วิ สโส อํโก ยสฺส โส สสํโก สสงฺโก วา.
สวณ : (ปุ.) สวณะ ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๒๒ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๓ ดวง, ดาวหลักชัย. วิ. สวติ สุภาสุภผล เมเตนาติ สวโณ. สุ ปสเว, ยุ. เป็น สวน บ้าง.
สสธร : (ปุ.) พระจันทร์, เดือน, ดวงเดือน.
สหสฺสรสิ : (ปุ.) ตะวัน, ดวงตะวัน, ดวงอาทิตย์. วิ. สหฺสฺสสํ พหโว รํสโย ยสฺส โส สหสฺสรํสิ. ส. สหสฺรา ศุ.
สาติ : (อิต.) สาติ ชื่อดาวฤกษ์กลุ่มที่ ๑๕ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๕ ดวง, ดาวช้างพัง. วิ. สาติ สุภาสุภนฺติ สาติ. สา ตนุกรเณ, ติ.
สีตรสิ : (ปุ.) ดวงจันทร์, พระจันทร์. วิ. สีตา รํสโย ยสฺส โส สึตรํสิ.