ปนาเทติ : ก. บันลือลั่น, แผดเสียง, ตะโกน, โห่ร้อง (ด้วยความยินดี)
ปนาลิ ปนาฬิ ปนาลี : (อิต.) ทางน้ำไหล, รางน้ำ, ท่อน้ำ. ปปุพฺโพ, นลฺ คนฺเธ, อ. ฎีกาอภิฯ ว่าเป็น ปุ และ อิต.
กปฺปนา : (อิต.) ความตรึก, ฯลฯ, กัลปนา ผลบุญที่ผู้ทำอุทิศให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว ที่ ดินหรือสิ่งของ ที่เจ้าของอุทิศผลประโยชน์ อันเกิดจากสิ่งนั้น ให้แก่วัดหรือพระ ศาสนา. ส. กลฺปนา.
ปพนฺธกปฺปนา : (อิต.) ประพันธกถาศาสตร์ ( นิยายที่แต่งขึ้นต่อเนื่องยืดยาว ) วิ. ปพนฺเธเนว จ สวิตฺถาเรน กปฺปนํ ยสฺสา สา ปพนฺธกปฺปนา.
กมฺปนาการปตฺต กมฺปนาการปฺปตฺต : (วิ.) ผู้ถึง แล้วซึ่งอาการคือความหวั่นไหว.
ชปฺปนา : (อิต.) ความให้สัตว์เหนี่ยวรั้ง. ชปฺปฺ วจเน, ยุ.
ชปฺปา, ชปฺปนา : อิต. ความโลภ, ความอยากได้, ความหิว; การพูดเพื่อให้ได้มา
ชีวิตตกปฺปนา : (อิต.) การจัดแจงชีวิต, ความคิด ในการดำรงค์ชีวิต, การเลี้ยงชีวิต.
ปริโยทปนา : อิต. ความผ่องแผ้ว, ความบริสุทธิ์
ปริสฺปฺปนา : อิต. การเลื้อย, การคลาน, การสั่นสะเทือน, ความสงสัย, ความลังเล
พฺยปฺปนา : (อิต.) ความตริ, ความตรึก, วิตก, วปุพฺโพ, อปฺปฺ ปาปุณเน, ยุ, อิตฺถิยํ อา.
ยปนา : (อิต.) ความเป็นอยู่, ความเป็นไป, ความดำเนินไป, อายุ. ยปฺ วตฺตเน, ยุ.
ยาปนา : (อิต.) การยังอัตภาพให้เป็นไป, การยังชีวิตให้เป็นไป, ฯลฯ.
อนุปสณฺฐปนา : อิต. ไม่หยุดอยู่, ความเป็นไปไม่ขาดระยะ
อนุลปนา (อนุลฺปนา) : อิต. การกล่าวฟ้องร้อง, การกล่าวโทษ, การติเตียน
อนูปนาหี : ค.ไม่ผูกโกรธ, ไม่พยาบาท
อปนมติ, อปนาเมติ : ก. นำไป, นำออก, เนรเทศ, น้อมลง
อปนามน : นป. การเนรเทศ, การไล่ออก
อปฺปนา : (อิต.) ความแนบแน่น, วิ.อปฺเปติสมฺปยุตฺตธมฺเมปาเปตฺยารมฺมณนฺติอปฺปนาอปฺปาปุณเน, ยุ, ทฺวิตฺตํ.
อภินิโรปนา : (อิต.) การยกขึ้นเฉพาะ, ความยกขึ้นเฉพาะ, การยกขึ้น, ความยกขึ้น.
อวกปฺปนา, โอกปฺปนา : อิต. การตระเตรียม, การจัดแจง
อาฐปนา : อิต. การตั้ง, การประดิษฐาน
อาสปฺปนา : อิต. การเลื้อยคลานไป, ความสงสัย
โอกปฺปนา : อิต. การทำให้แน่วแน่, ความไว้วางใจ, ความเชื่อมั่น
โอกปฺปนา โอกฺกปฺปนา : (อิต.) ความเชื่อ, ความเชื่อถือ. โอปุพฺโพ, กปฺ สามตฺถิเย, ยุ, อิตฺถิยํ อา.
กปฺปิต : (วิ.) มีการตกแต่งเกิดแล้ว วิ. กปฺปา กปฺปนา สญฺชาตา ยสฺมึ โส กปฺปิโต. ชาตตฺเถ อิโต. อันแต่งแล้ว. กปฺปฺ ธาตุ ต ปัจ. อิ อาคม.
กาฬจุณฺณ : (นปุ.) ปูนซิเมนต์.
ขนิตฺตี : อิต. จอบ, เกรียงสำหรับโบกปูน
ฐปน : นป., ฐปนา อิต. การตั้งขึ้น, การยกขึ้น, การวางไว้, การรักษาไว้, การแต่งตั้ง, การสถาปนา; การงด, การหยุดไว้ (ในคำว่า ปาฏิโมกฺขฐปน การงดสวดปาฏิโมกข์)
ปลณฺฑ : ป. ช่างก่อสร้าง, ช่างอิฐปูน
ปาณิ : ป. มือ, ฝ่ามือ; สัตว์; เครื่องมือทำด้วยไม้ของช่างปูน, เกรียง
มชฺฌิม : (วิ.) มีในท่ามกลาง, เกิดในท่ามกลาง, ปานกลาง, ปูนกลาง, วิ. มชฺ-เฌ ภโว มชฺฌิโม. มชฺเฌ วา ชาโต มชฺฌิโต มชฺฌิ-โม. อิม ปัจ.
สุธาการ : (ปุ.) ช่างปูน, ช่างอิฐ. ส. สุธาชีวิน.
สุธาปิณฺฑ : (ปุ.) ก้อนแห่งปูนขาว, ก้อนปูนขาว.
สุธาเลปก : (ปุ.) ช่างปูน, ช่างอิฐ.
อิฏฺฐกา : (อิต.) อิฐ (ดินเผา หรือ ปูนซิเมนต์ผสม กับทรายหล่อเป็นรูปสี่เหลี่ยมหรือสี่เหลี่ยม ผืนผ้า), แผ่นอิฐ, กระเบื้อง. อิสุ อิจฺฉายํ, ณฺวุ. ส. อิษฺฏกา.
อุตฺตริมนุสฺสธมฺม : (ปุ.) ธรรมของมนุษย์ ผู้ยิ่ง, ฯลฯ, ธรรมอันยิ่งของมนุษย์, ฯลฯ, คุณอันยิ่งของมนุษย์, ฯลฯ, อุตตริมนุสธัม. อุตตริมนุษยธรรม คือคุณธรรม (ความดี ผล) อันเกิดจากการปฏิบัติสมถะ (สมาธิ) ถึงขั้นจิตเป็นอัปปนา หรือจากการปฏิบัติ วิปัสสนาถึงขั้นละกิเลสเป็นสมุจเฉท มีคำ เรียกคุณธรรมนั้น ๆ อีกหลายคำ พระพุทธ เจ้าทรงห้ามภิกษุอวด ปรับอาบัติขั้นสูงถึง ปาราชิก วิ. อุตฺตริมนุสฺสานํ ญายินญฺเจว อริยานญฺจ ธมฺโม อุตฺตริ มนุสฺสธมฺโม.
อุปจารสมาธิ : (ปุ.) สมาธิเฉียด, อุปจารสมาธิ คือสมาธิยังไม่แน่วแน่ ยังไม่ดิ่งเป็นอัปปนา เป็นแต่จวน ๆ.
เอกคฺคตา : (อิต.) ความเป็นแห่งจิตมีอารมณ์ เดียว, ฯลฯ, ความเป็นแห่งบุคคลผู้มีจิต แน่วแน่อยู่ในอารมณ์เดียว, ความที่แห่งจิต เป็นจิตมีอารมณ์เดียว (ไม่ฟุ้งซ่าน), ฯลฯ, สมาธิ, อัปปนาสมาธิ.
เอกคฺคตาจิตฺต : (นปุ.) จิตมีอารมณ์เดียว, ฯลฯ, เอกัคคตาจิต (จิตแนบแน่นอยู่ในอารมณ์ เดียว จิตเป็นอัปปนา).
โอโรปน : (นปุ.) การปลงลง, การปลง, การนำลง, การโกน, การตัด, การเพาะ, การหว่าน, การปลูก, การปักไว้, การตั้งไว้. โอปุพฺโพ, รุป โอโรปนาทีสุ, ยุ.