กร : (ปุ.) บุคคลผู้ทำ, แขน, มือ, งวง, กาย, หมวด, หมู่, พวก, ประชุม, กอง, คณะ, ฝูง. กรฺ กรเณ, อ. ส. กร.
ขฏ : (ปุ.) หญ้า, หญ้าหอม, แฝกหอม (รากมี กลิ่นหอมใช้ทำยาไทย), กร, มือ, กระพุ่ม มือ, ความปราถนา. ขฏฺ อิจฺฉายํ, อ. ส. ขฏ.
ปญฺจปติฏฺฐิต : นป. เบญจางคประดิษฐ์, การหมอบลงกราบกับพื้นด้วยส่วนทั้งห้า (หน้าผาก ๑, มือ ๒, เข่า ๒)
ปญฺจพนฺธน : นป. การจองจำห้าประการ (คอ ๑, มือ ๒, เท้า ๒)
กรภูสา : (อิต.) เครื่องประดับของแขน, กำไล มือ. วิ. กรสฺส ภูสา กรภูสา.
กุลิ : (ปุ.) มือ. กุลฺ สนฺตาเน, อิ. ส. กุลิ.
ขฏก : (ปุ.) กำ (ของที่มัดรวมกัน), กำ (มือ ที่กำ), กำมือ. ขฏฺ อิจฺฉายํ, ขทฺ หึสายํ, ณฺวุ, ทสฺส โฏ.
ตลิก : ค. ผู้มีฝ่า (มือ-เท้า)
อจฺฉร : (นปุ.) นิ้วมือ, มือ.
อจฺฉรา : (อิต.) นิ้วมือ, มือ.
กกณ กงฺกณ : (นปุ.) กังกณะ ชื่อเครื่อง ประดับแขนชนิดหนึ่ง, กำไลมือ, กา สทฺ เท, กณปจฺจโย, กณฺ สทฺเท วา, อ, ทฺวิตฺตํ; กณิ คติยํ วา, ยุ, นิคฺคหิตาคโม จ. ส. กงฺกณ.
กงฺกณ : นป. กำไลมือ
กจฺฉพนฺธน : (นปุ.) ายกระเบน, หางกระเบน. โจงกระเบน เป็นชื่อชายผ้าที่ม้วนลอดขา แล้วเหน็บไว้ข้างหลัง การนุ่งผ้าแบบนี้เป็น ผืนผ้าธรรมดา กว้าง ๑ หลา ยาว ๒.๕๐ เมตร สำหรับคนเล็กเตี้ยถ้าเป็นคนสูงใหญ่ กว้าง ๑ x ๓ เมตร เอาผืนผ้าโอบรอบตัว จับชายผ้าให้เสมอกัน แล้วห้อยลง เอาหัว เข่าหนีบไว้มิให้ผ้าเลื่อน มือรีดผ้ามาถึงเอว รวบริมผ้าทำเป็นจุกไขว้กันแล้วเหน็บไว้ที่ สะดือ เรียกว่าพกแล้วจับชายผ้าที่หนีบไว้ ขึ้นมาม้วนขวา ค่อย ๆ ม้วน ม้วนไปรีดไป ให้แน่น พอผืนผ้ากระชัยตัวดีแล้ว ดึงลอด ขา โดยยกขาขวา หรือขาซ้ายขึ้นเล็กน้อย ดึงชายสุดที่ม้วนไว้ขึ้นเหน็บไว้ที่กลางหลัง เรียกผ้าที่ม้วนไปเหน็บไว้ อย่างนี้ว่า ชาย กระเบน หรือหางกระเบน.
กจฺฉา : (อิต.) เชือกสำหรับผูกท่ามกลางตัวช้าง, สายรัดกลางตัวช้าง, สายรัดท้องช้าง, ปลายแขน, ข้อมือ, ชายกระเบน, หางกระ เบน, สายรัดเอว, รักแร้, หญ้า, เครือเถา, ที่ชุ่มน้ำ.
กฏ : (ปุ. นปุ.) ไหล่ภูเขา, ลาดภูเขา, ทอง ปลายแขน, กำไลมือ. กฏฺ คติยํ, อ.
กฏจฺฉุคาหิก : ค. มีช้อนในมือ, ผู้ถือช้อนอยู่
กฏฺฐ การ : (ปุ.) ช่างไม้ วิ. กฏฺฐํ กโรตีติ กฏฺฐ กาโร. ณ ปัจ. กฏฺฐ าริ (ปุ.อิต.) ผึ่ง ชื่อเครื่องมือสำหรับถาก ไม้ชนิดหนึ่ง รูปคล้ายจอบ ใส่ด้ามยาว สำหรับถือถาก ใบหนากว่าจอบ แต่โค้งงอ มาทางผู้ถือด้าม.
กตญฺชลิ กตญฺชลี : (วิ.) ผู้มีกระพุ่มมืออันทำ แล้ว.
กตญฺชลี : ค. ผู้ประนมมือไหว้แล้ว
กปณ : (วิ.) ผู้มีฝ่ามืออันบัณฑิตเกลียด, ผู้มีฝ่า มือน่าเกลียด, ตระหนี่. กุจิฉิต+ปณ ลบ จฺฉิต.
กปิฏฐ : ป., นป. มะขวิด; กระพุ่มมือ, การประสานนิ้วมือเข้ากัน
กมฺพุ : (ปุ.) ทอง, ทองคำ, ทองปลายแขน, ทองกร, กำไลมือ. กมุ อิจฉายํ, พุ. กมฺพฺ สํวรเณ วา. อุ.
กมฺมวาจาจริย : (ปุ.) อาจารย์ผู้สวดกรรมวาจา คือคู่สวดรูปที่นั่งทางขวามือของอุปัชฌาย์.
กมฺมารภณฺฑ : นป. เครื่องมือของช่างเหล็ก
กรกฏก : (ปุ.) ระหัดชัก ชื่อระหัดชนิดหนึ่ง (เป็นไปได้ด้วยมือ).
กรณตฺถ : ป. อรรถหรือความหมายว่าเป็นเครื่องมือ, กรณอรรถ, อรรถที่ลงในตติยาวิภัตติ
กรตล : (นปุ.) พื้นแห่งมือ. ฝ่ามือ. ส. กรตล.
กรปุฏ : (ปุ.) ประนมมือ, กระพุ่มมือ. วิ. กรมโย ปุโฏ กรปุโฏ.
กรภ : (ปุ.) กรภะ ชื่อมือด้านข้างข้อมือและ นิ้วก้อยที่เด็กทำดุจศัตราประหารกันและ กัน, ข้างมือ, สันมือ, อูฐ. กรฺ หึสายํ กรเณ วา, อโภ. ส. กรภ.
กรมร : (ปุ.) ชนผู้จะพึงตายด้วยมือแห่งศัตรู วิ. สตฺตูนํ กเรน มริตพฺโพติ กรมโร. ชน ประหนึ่งว่าตายในมือ, เชลย, คนคุก. ส. กรมรินฺ.
กรสาขา : อิต. นิ้วมือ, นิ้วเท้า
กสิณปริกมฺม : นป. กิจเบื้องต้นคือการเตรียมหาวัตถุก่อนที่จะลงมือเพ่งกัมมัฏฐาน
กายูร, - ยุร : นป. สร้อยข้อมือ, สร้อยคอ, สังวาล
กุกฺกุ : (นปุ.) มือ, ศอก, คืบ. กุก. อาทาเน, อุ, ทฺวิตฺตํ.
กุกฺกุส : (ปุ.) นกผู้ออกเสียงเลียนมือ, นกเขา.
กุฐารี : อิต. ผึ่ง, ขวาน, เครื่องมือตัดไม้
กุฐารี กุฏฺฐ ารี : (อิต.) ผึ่ง ชื่อเครื่องมือสำหรับ ถากไม้ชนิดหนึ่งมีรูปคล้ายขวาน วิ. กุจฺฉิตา ธารา ยสฺสาติ กุฐารี กุฏฺฐารี. แปลง ธ เป็น ฐ. ฏฺฐ. เป็น กุธารี โดยไม่แปลงบ้าง ขวาน ก็แปล.
กุณฺฑกมุฏฐิ : ป. รำข้าวหนึ่งกำมือ
กุมฺภตฺเถนก : ค. ผู้ลักด้วยหม้อ, ผู้ขโมยของโดยใช้หม้อเป็นเครื่องมือ (คือใช้ไฟจุดใต้หม้อ)
กุสมุฏฐิ : อิต. หญ้าคาหนึ่งกำมือ
กูฏ ( : (ปุ. นปุ.) ค้อน (เครื่องมือสำหรับ เคาะ ตอก ตี ทุบ), พะเนินเหล็ก (ค้อนใหญ่). กุฏฺ หึสาเฉทเนสุ, โณ, อ วา. ส. กูฏ
ขฏิก : (ปุ.) หญ้า, หญ้าหอม, แฝกหอม, กระพุ่มมือ, ดินสอพอง, ช่องหู. ส.ขฏิก.
ขุรภณฺฑ : นป. ขุรภัณฑ์, เครื่องมือช่างตัดผม
เขฏก : (นปุ.) โล่ (เครื่องป้องกันศัตราวุธ), ดั้ง (เครื่องมือสำหรับป้องกันอาวุธ รูป คล้ายกาบกล้วย), เขน (เครื่องมือสำหรับ ป้องกันอาวุธ รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า), แพน (สิ่งที่มีลักษณะเป็นแผ่น สำหรับคัดท้าย แพและซุง เป็นต้น). เขฏฺ ภกฺขเณ, ณฺวุ.
คณพนฺธน : นป. ความผูกพันกันเป็นหมู่, การร่วมมือกัน
คนฺธปญฺจงฺคุลิก : นป. เครื่องหมายนิ้วมือทั้งห้าที่บุคคลเจิมแล้วด้วยวัตถุมีกลิ่นหอม
คนฺธมาลาทิหตฺถ : (วิ.) ผู้มีสักการะมีของหอม และดอกไม้เป็นต้นในมือ. เป็น ภินนา. พหุพ. มี อ.ทวัน. และ ฉ. ตุล. เป็นภายใน.
คุฏฺฐ : (ปุ.) แม่มือ, หัวแม่มือ. กุฏ+ฐ แปลง กุ เป็น คุ ลบ อ ที่ ฏ.
โคกณฺณ : (ปุ.) โคกัณณะชื่อของคืบชนิด ๑ ใน ๔ ชนิด คือการเหยียดนิ้วมือและนิ้วนาง คืบออกให้ตรง.
ฆฏิกา : (อิต.) ลิ่ม, ไม้หึ่ง ชื่อการเล่นชนิดหนึ่ง โดยโยนไม้ท่อนสั้นๆ ขึ้นไป แล้วใช้ไม้ อีกอันหนึ่งตี ใช้ผลมะนาวโยนขึ้นไป แล้ว ตีด้วยมือก็ได้, ชั่วโมง.