วณฺณ : ป. ผิว, สี, ชนิด, วรรณะ
วณฺณกสิณ : นป. วรรณกสิณ, การเจริญสมาธิโดยการเพ่งสี
วณฺณทาสี : อิต. หญิงแพศยา
วณฺณนา : อิต. การพรรณนา, การชี้แจง
วณฺณวนฺตุ : ค. มีผิวงาม
กากวณฺณ : ๑. ป. พระนามของกษัตริย์พระองค์หนึ่งในลังกา;
๒. ค. มีสีเหมือนกา, มีผิวพรรณดำ
พกุลวณฺณ : ค. ซึ่งมีสีเหมือนสีของดอกพิกุล
มุขวณฺณ : ป. รูปร่างหน้าตา
สวณฺณนา : อิต. การพรรณนา, การอธิบาย, การแสดง
เหมวณฺณ : ค. มีสีทอง
อติวณฺณติ : ก. ชนะ, ดีกว่า
อภิรูปวณฺณอภิรูปฉวี : (วิ.) ผู้มีผิวงดงาม, ผู้มีผิวพรรณงดงาม.
อภิรูปวณฺณ อภิรูปฉวี : (วิ.) ผู้มีผิวงดงาม, ผู้มี ผิวพรรณงดงาม.
อรุณวณฺณ : ค. มีสีแดงเรื่อ, เป็นสีแดง
กลิงฺค : (ปุ.) นกกระแวน, นกกาแวน, นก แซงแซวหางบ่วง, นกแพน ก็เรียก. วิ. กาฬวณฺณตาย กุจฺฉิตํ ลิงฺคํ ยสฺส โส กลิงฺโค.
กาฬกา : (อิต.) กระรอก, กระแต. กาฬวณฺณ- ตาย กาฬกา.
กุทฺรุส กุทฺรุสก กุทรูส : (ปุ.) กับแก้, หญ้ากับ แก้. ชื่อไม้ล้มลุกชนิดหนึ่งใช้เป็นผัก. วิ. โกรํ รุธิรํ ทุสฺสตีติ กุทฺรุโส. โกรปุพฺโพ, ทุสฺ อปฺปีติยํ, อ, วณฺณปริยาโย, โอสฺสุตฺตํ. โกร+ทุสฺ+อ แปลง โอ เป็น อุ แล้วเปลี่ยน อักษรคือเอา ทฺ ไว้หน้า ร ศัพท์หลังทีฆะ.
คาถาวณฺณนา : (อิต.) กถาเป็นเครื่องพรรณนา ซึ่งเนื้อความแห่งคาถา, กถาเครื่องพรรณนา ซึ่งเนื้อความแห่งคาถา, วาจาเป็นเครื่อง พรรณนาซึ่งเนื้อความแห่งคาถา, การพรรณ- นาซึ่งเนื้อความแห่งคาถา. วิ. คาถตฺถสฺส วณฺณนา วา คาถา วณฺณนา. คาถาย อตฺถสฺส
คิมฺห คิมฺหาน คิมฺหนฺต คิมฺหนฺตอุตุ : (ปุ.) ฤดูร้อน, หน้าร้อน. วิ. คิรติปีฬยตีติ คิโมฺห. คิรฺ นิปฺปีฬเน, โม, รสฺส โห, วณฺณวิปริ- ยาโย. คจฺฉตีติ วา คิโมฺห. คมฺ คติยํ, อ, อสฺสิตฺตํ, มสฺส โห, นิคฺคหิตาคโม. คิมฺหาน ตั้ง คิรฺ ธาตุ มาน ปัจ. แปลง รฺ เป็น ห แล้ว เปลี่ยนอักษร.
ติณฺห : (วิ.) กล้า, แข็ง, กล้าแข็ง, แข้มแข็ง, แหลม, เฉียบแหลม, คม, คมกล้า. ติชฺ นิสาเน, โห, วณฺณวิกาโร.
ติลพีช : (นปุ.) ติลพืช ชื่อสาหร่ายชนิดหนึ่ง วิ. ติลพีชปฺปมาณํ ชลสณฺฐตํ นีลาทิ- วณฺณยุตฺตํ ติลพีชํ.
เธวต : (ปุ.) เธวตะ ชื่อเสียงดนตรีอย่าง ๑ ใน ๗ อย่าง เสียงเหมือนม้าร้อง. อภิฯ วิ. ธีมนฺเต วทียเตติ เธวโต. โต, วณฺณวิกาโร, ฏีกาอภิฯ วิ. ธีมนฺเตหิ คียเตติ เธวโต. วณฺณวิกาโร, มสฺส วตฺตํ.
พาฬฺห : (วิ.) ล้ำ, ยิ่ง, นัก, หนักหนา. วิ. พหุลาตีติ พาฬฺหํ. พหุปุพฺโพ, ลา อาทาเน, อ, อุโลโป, ลสฺส ฬตฺตํ, วณฺณวิปริยาโย. พหฺวุทฺธิยํ วา, อโฬ. แปร ฬ ไว้หน้า ห ทีฆะ.
พิมฺพิกา : (อิต.) ตำลึง, โอฏฺฐ-วณฺณสมาน วณฺณผลตาย พิมฺพิกา.
สีปท : (นปุ.) เท้าทู่, โรคเท้าทู่, โรคเท้าช้าง. วิ. ฆนภาวโต สิถิลํ ปทํ สีปทํ. วณฺณนาโส (ลบ ถิล), ทีโฆ จ (และทีฆะ อิ เป็น อี).
สีห : (ปุ.) สิงห์, สิงโต, ราชสีห์. วิ. มิเค หึสตีติ สีโห. หิสี หึสายํ, อ, วณฺณวิปริยาโย. สสุ หึสายํ วา, อีโห, สุโลโป. สหิ สตฺติยํ วา, อ, อสฺสี. มิเค หนฺตํ ุ สํวิชฺชมานา อีหา อสฺสาติ วา สีโห.
เสตฎฺฎิกา เสตฎฺฐกา : (อิต.) ข้าวตายฝอย, ข้าวม้าน. วิ. เสตวณฺณกรณวเสน อฎตีติ เสตฎฺฎิกา. สา เอว เสตฎฺฐกา.
เสมฺห : (ปุ. นปุ.) ไศลษม์ เสลด เสมหะ ชื่อเมือกที่ออกจากลำคอหรือลำไส้ วิ. สิลิสฺสเต อเ ตฺรติ เสมฺห. สิลิสฺ สิเลสเน, โม, ลิสสฺส โห, วณฺณปริยาโย จ. ส. ศฺลษฺมก. เศลษฺมนฺ.
โสณฺฑา : (อิต.) สถานที่ทำไว้เพื่อดื่มสุรา, โรงสุรา, ร้านสุรา. สนฺ ทาเน, อสฺโสตฺตํ, วณฺณวิกาโร จ.
โสมวกฺก : (ปุ.) พะยอมขาว วิ. เสตวณฺณตาย โสโม, กปฺปูรสทิโส วกฺโก วกฺกล เมตสฺสาติ โสมวกฺโก. กฤษณา ก็แปล.
หณุ หนุ หนุกา : (อิต.) คาง. วิ. หนฺติ โอทนาทีสุ วณฺณวิเสสํ นาเสตีติ หณฺ หนุ วา. โภชนํ หนติ เอเตนาติ หณุ หนุ วา. หนฺ หึสายํ, อุ. อภิฯ. รูปฯ ๖๖๕ ลง ณุ, นุ ปัจ. ลบที่สุดธาตุ ศัพท์ต้นคง ณุ ไว้ ศัพท์ที่ ๓ ลง ก สกัด อา อิต. ส. หนุ.
เหม : (ปุ.) เหมะ ชื่อตระกูลช้างตระกูล ๑ ใน ๑๐ ตระกูล วิ. เหมวณฺณตาย เหโม.
อาฬฺหก : (ปุ.) เสาตะลุง วิ. อาหนนฺติ พนฺธนฺตฺ- ยสฺมึ อเนน วา อาฬฺหโก. อาปุพฺโพ หนฺ พนฺธเน,ณฺวุ, นสฺส โฬ,วณฺณปริยาโย. ส. อาฒก.
อิพฺภ : (วิ.) มีสมบัติ, มั่งคั่ง, ร่ำรวย. วิ. อิภ มรหตีติ อิพฺโภ. โว, วณฺณปริยาโย. อถวา, อิติ กามยติ ธนนฺติ อิพฺโภ. อิ กาเม, โภ, พฺสํโยโค.
อุณฺหีส : (ปุ. นปุ.) เครื่องประดับหน้า, วงหน้า, กรอบหน้า, เทริด (เครื่องประดับศรีษะ รูปมงกุฏอย่างเตี้ย มีกรอบหน้า), มงกุฎ พระมงกุฎ ชื่อเครื่องราชกกุธภัณฑ์อย่างที่ ๑ ใน ๕ อย่าง ; ผ้าโพก, หัวบันได, ราว บันได. อุปุพฺโพ, นหฺ พนฺธเน, อีโส, วณฺณวิกาโร (เปลี่ยนอักษรคือ แปลง น เป็น ณ). เป็น อุณฺหิส บ้าง. ส. อุษฺณีษ.
วณฺณี : ค. มีผิวงาม
วณฺณุ : อิต. ทราย
กปิล : (ปุ.) กปิละ ชื่อคน ชื่อปลา, โคมีสีแดง,โคแดง, สีดำแดง, สีเหลือง, สีน้ำตาลอ่อน, วิ. อกพิ นีลา ทิวณฺณตฺตํ อคมีติ กปิโล กพิ วณฺเณ, อิโล, พสฺส โป. ส.กปิล.
กพร : (วิ.) หลายสี, ด่าง, พร้อย, ด่างพร้อย. กวฺ วณฺเณ, อโร, วสฺส โพ.
กพล กพฬ : (ปุ.) คำข้าว วิ. เกน โตเยน พล มสฺสาติ กพโล. อถวา, กุ สทฺเท, อโล. กพิ วณฺเณ วา. ศัพท์หลัง แปลง ล เป็น ฬ. เป็น นปุ. ก็มี.
ทุพฺพณฺณ : (วิ.) มีผิวน่าเกลียด, มีผิวไม่สวย, มีสีน่าเกลียด, มีสีไม่สวย, ฯลฯ. วิ. ทุ วิรูโป วณฺโณ ตสฺสาติ ทุพฺพณฺโณ.
สาตกุมฺภ : (นปุ.) สาตกุมภะ ชื่อทองต่างชนิดอย่างที่๒ ใน ๔ อย่าง. สตกุมฺภํ ปทุมเกสร วณฺณํ, ตพฺพณฺณสทิสตฺตา สาตกุมฺภํ.
โสณิต : (นปุ.) โลหิต, เลือด. โสณฺ วณฺเณ, โต, อิอาคโม. ส. โศณิต.
หริสฺสวณฺณ : (วิ.) มีสีดังว่าสีแห่งทอง, มีรัศมีอันงามดุจสีแห่งทอง, มีวรรณะเสมอด้วยทอง, มีสีเสมอด้วยทอง, มีผิวงามเหมือนทอง. วิ. หรินา สมาโน วณฺโณ ยสฺสาติ หริสฺสวณฺโณ. แปลง สมาน เป็น ส ซ้อน สฺ.
อนฺตวณฺณ : (ปุ.) คนเพศต่ำช้า, ศูทร.วิ.อนฺโต ลามฌก วณฺโณ ยสฺส โส อนฺตวณฺโณ