วาน : นป. เครื่องร้อยรัด, ตัณหา
กึกิราต : (ปุ.) หญ้าหางช้าง, ว่านหางช้าง. กิรฺ วิกิรเณ, อาโต, ทฺวิตฺตํ, นิคฺคหิตาคโม.
กุรณฺฑก กุรุณฺฑก : (ปุ.) หญ้าหางช้าง, ว่านหาง- ช้าง. กุรฺ สทฺเท, โฑ, สกตฺเถโก, ณฺสํโยโค.
โคลีมี : (อิต.) ว่านน้ำ วิ. คุณฺณํ โลมสมฺปาต- นฏฐาเน ชาตา โคโลมี. หญ้า แพรกขาว วิ. โคโลมชตฺตา โคโลมี, แฝกขาว, เปราะ ก็แปล.
โคโลมี : อิต. ว่านน้ำ
ทพฺพทาร : (ปุ.) ว่านเหลือง, ขมิ้น
ภจฺจ : (ปุ.) สัตว์อันบุคคลพึงเลี้ยง, บ่าว, ไพร่, บ่าวไพร่, ข้าใช้, คนรับใช้, คนใช้, อำมาตย์. วิ. ภรียตีติ ภจฺโจ. ภรฺ ธารณโปสเนสุ, ริจฺจปจฺจโย. ลบ รฺ, รฺ และ อิ. ภริตพฺโพติ วา ภจฺโจ. รูปฯ ๕๔๒. โมคฯ ลง ย ปัจ. แปลงเป็น จฺจ ลบ รฺ อีกอย่างหนึ่งว่ามาจาก ภต ศัพท์ แปลง ต เป็น จ ซ้อน จฺ ว่านน้ำ ก็แปล.
มญฺชิฏฺฐา : (อิต.) หางช้าง ชื่อว่าน มีใบเป็นแผ่นคล้ายพัดด้ามจิ๋ว หรือปลายหางช้าง, ไม้มะหาด. มชฺชฺ สุทฺธิยํ, ฏโฐ, ชสฺส โญ, อิตฺถิยํ อา.
มหาสหา : (อิต.) บานไม่รู้โรย วิ. มหนฺตมฺปิ กาลํ สหตีติ มหาสหา. บัว, สลัดได, หางจระเข้, หางช้าง ชื่อว่าน.
วจา : อิต. ว่านน้ำ
อมิลาต : (ปุ.) บัว, สลัดได, ว่านหางจระเข้, ว่านหางช้าง, บานไม่รู้โรย.วิ. นปุปฺผมาสุมิลาตมสฺสภวตีติอมิลาโต.
อมิลาตา : อิต. บัว, สลัดได, ว่านหางช้าง
วานจิตฺตก : นป. เครื่องลาดมีรูปวิจิตรด้วยการปัก
สฺวาณ สฺวาน : (ปุ.) หมา, สุนัข. สุนศัพท์แปลง อุน เป็น วาน รูปฯ ๖๔๗.
เฉตฺวา, เฉตฺวาน : กิต. ตัดแล้ว, ทอนแล้ว
ชุหุวาน : ป. ไฟ, ไม้, ต้นไม้
สฺวาน : ป. สุนัข
สานฺตวาน : (นปุ.) ความเอ็นดู.
อนสิตฺวาน : กิต. ไม่ได้กินแล้ว, อดอยากแล้ว
อปฺปฏิวาน : ค. ซึ่งไม่ถอยกลับ, อันไม่มีสิ่งใดขัดขวาง, ซึ่งไม่มีอุปสรรค
พาน : (นปุ.) เครื่องร้อยรัด, ตัณหา. ดู วาน.
กปิฏฺฐ กปิตฺถ : (ปุ.) มะขวิด, ต้นมะขวิด. วิ. กวิมฺหิ วานเร ติฏฐตีติ กปิฏโฐ. กวิปุพฺโพ, ฐา คตินิวุตติยํ, กฺวิ, วสฺส โป, ฏฺสํโยโค. ศัพท์หลัง แปลง ฐ เป็น ถ ซ้อน ต.
เทวเทว : (ปุ.) เทพผู้ยิ่งกว่าเทพ. พระเทวเทพ เป็นพระนามของพระพุทธเจ้าทั้งปวง. วิ. เทวานํ อติเทโว เทโว. เทวาน มธิโก วา เทโว เทวเทโว.
นิพฺพาณ นิพฺพาน : (นปุ.) ธรรมอันออกแล้ว จากตัณหา, ธรรมอันออกแล้วจากตัณหา เครื่องร้อยรัด, ธรรมอันออกไปแล้วจาก ตัณหาเครื่องร้อยรัด. วิ. วาฯโต วานโต วา นิกฺขนฺตํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. รูปฯ วิ. วานโต นิกฺขนฺตํ นิพฺพานํ. ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบทหน้าไว้หลัง แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ความออกจากตัณหา, ความออกไปจากตัณหา, ฯลฯ. วิ. วาณโต วานโต วา นิกฺขมนํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. ธรรมออกแล้วจากวานะ, จิตออกแล้วจาก วานะ. วิ. นิกฺขนตํ วานโต นิพฺพานํ. นตฺถิ วา เอตฺถ วานํ นิพฺพานํ อัฏฐกถาปรมัตถ- ทีปนี. ความสงบ ความดับ ความดับสนิท (ของจิต). นิปุพฺโพ, วา อุปสเม, ยุ. ธรรม ปราศจากเครื่องรัอยรัด, จิตปราศจาก เครื่องร้อยรัด. นิปพฺโพ, วิ สํสิพฺพเน, ยุ. ความดับด้วยอันสำรอกโดยไม่เหลือ เพราะสิ้นตัณหาโดยประการทั้งปวง, ความดับสนิทจากกิเลสและกองทุกข์, แดนอันปราศจากสังขาร (เครื่องปรุงแต่ง), นิพพาณ, นิพพาน, พระนิพพาณ, พระ นิพพาน. วิ. นิพฺพายนนฺติ อริยชนา เอตสฺมินฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพายนฺติ สพฺเพ วฏฺฏทุกฺขนสนฺตาปา เอตสฺมินฺติ วา นิพฺพานํ. ส. นิรฺวาณ.
ปรหิยฺย : (ปุ.) วันอื่นจากวันวาน, วานซืน ( ก่อนวานนี้วันหนึ่ง ). วิ. หิยฺยโต ปโร ปรหิยฺโย. กลับบทหน้าไว้หลัง. อมาทิปรตัป รูปฯ ๓๓๖.
พนฺธุ : (ปุ.) พวกพ้อง, พงศ์, พงศ์พันธุ์, ญาติ, ญาติพี่น้อง, วงศ์, วงศ์วาน. วิ. พนฺธตีติ พนฺธุ. พนฺธียติ สิเนหภาเวนาติ วา พนฺธุ. พนฺธฺ พนฺธเน, อุ, ณุ วา. อตฺตนิ ปรํ พนฺธตีติ วา พนฺธุ. อยํ อมุหากํ วํโสติ สมฺพนฺธิตพฺพฏฺเฐน เปมพนฺธเนน พนฺธตีติ วา พนฺธุ.
มฆวนฺตุ : (ปุ.) มฆวัน มฆวา มฆวาน ท้าวมฆวาน มฆวะ เป็นชื่อของพระอินทร์ทุกคำ วิ. มหิตพฺพตฺตา มฆวา. มหฺ ปูชายํ, วนฺตุ, หสฺส โฆ. เป็น มฆวนฺตุ ลง สิปฐมา วิภัติ เอา นฺตุ กับ สิ เป็น อา สำเร็จรูปเป็น มฆวา.
สุวาณ สุวาน : (ปุ.) สุนัข, หมา. สุนฺ คติยํ, โณ, อุสฺส อุวาเทโส. ศัพท์ต้นแปลง น เป็น ณ. รูปฯ ๖๔๗ ตั้งสุนศัพท์ แปลง อุน เป็น อุวาน.
โสจิก : (ปุ.) ช่างเย็บ, ช่างขุน. วิ. สุจิวานสิปฺปโยคา โสจิโก. ณิก ปัจ.
หนฺท : (อัพ. นิบาต) ก็, เชิญเถิด, เอาเถิด, เอาเถอะ, ช่างเถอะ, ช่างเถิด, วานทีเถิด, ช่วยทีเถิด, ผิดังนั้น, ทำกระไร.
หิยฺยตฺตน : (วิ.) เป็นในวันวาย, มีในวันวาน. วิ. หิยฺโย ภโว หิยฺยตฺตโน. ที่เป็นวิเสสนะ ของ อิต. เป็น หิยฺยตฺตนี. หิยฺย+ตน ปัจ.
หิยฺโย : (อัพ. นิบาต) วันล่วงไปแล้ว, วันวาน, วานนี้, ในวันวาน. กาลสัตตมีนิบาต.
อนย : (วิ.) ไม่ควรแนะนำวิ.นเนตพฺพนฺติอนยํ.นปุพฺโพ, นินีวานเย, อ.
อภิโทส : ป. พลบค่ำ, ย่ำค่ำ, เย็นวานนี้
อภินว : (วิ.) ชมเชย, ยกย่อง, สรรเสริญ, ใหม่.นุถุติยํ, อ, นโว.นโว.เอวอภินโว. อภิมโตปสตฺโถวานโวอภินโว.
อวิจิอวีจิ : (ปุ. อิต.) อเวจีชื่อนรกขุมใหญ่ขุมที่๘.วิ.อคฺคิชาเลหิจทุกฺเขหิจสตฺเตหิจนฺตถิเอตฺถวีจิอนฺตรนฺติอวีจิ(ไม่ว่างเว้นจากเปลวไฟทุกข์และสัตว์คือมีเปลวไฟทุกข์และสัตว์ลอดกาล).นตฺถิวีจิเอตฺถาติวาอวีจิ.อคฺคิชาลานิวาทุกฺขเวทนานํวาสตฺตานํวานตฺถิวีจิอนฺตรเมตฺถาติวาอวีจิ.
อานย : (ปุ.) การนำมา. อาปุพฺโพนินีวานยเน, อ, ยุ, ส. อานยอานยน.
อานยน : (นปุ.) การนำมา. อาปุพฺโพนินีวานยเน, อ, ยุ, ส. อานยอานยน.
อาภิโทสิก : ค. เนื่องด้วยเย็นวานนี้, ตอนเย็น, ที่บูดเน่า, ค้างคืน