ชล : (วิ.) โพลง, ลุกโพลง, รุ่งเรือง, สว่าง, ส่องสว่าง, แหลม, คม, เจริญ, มั่งคั่ง, มั่งมี, เป็นสิริ, ดี, เลิศ, ชลฺ ทิตฺติธญฺเญสุ, อ.
ชุ : (วิ.) รุ่งเรือง, สว่าง, ส่องสว่าง, กระจ่าง, ขาว, ใส, งาม, บริสุทธิ์. ชุ ทิตฺติยํ, อ.
ภาสุร : (วิ.) แจ่มใส, เปล่งปลั่ง, ผุดผ่อง, สวยงาม, สว่าง, ส่องสว่าง, รุ่งเรือง, มีรัศมี. ภา ทิตฺติยํ, สโร, อสฺสุ, ภาสุ ทิตฺติยํ วา, อุโร.
โอช : (วิ.) รุ่งเรือง, สว่าง, ส่องสว่าง, สวยงาม, กระจ่าง, ขาว, มีกำลัง, อร่อย, ดี (รส...), โอชฺ ทิตฺติยํ, อ. อุปุพฺโพ วา, ชนฺ ชนเน.
ทิช : (วิ.) เจริญ, รุ่งเรือง, ส่องสว่าง, กระจ่าง, ขาว. ชุ ทิตฺติยํ, อ. เทว๎ภาวะ ชุ แปลง อุ เป็น อิ เป็น ชิ แปลง ชิ เป็น ทิ.
อาทิปฺปติ (อาทีปติ) : ก. ลุก, ไหม้, ร้อน, ส่องสว่าง
ปทีป : (วิ.) ส่อง ( ฉายแสง ), สว่าง, รุ่งเรือง, ให้รุ่งเรือง. ปปุพฺโพ, ทีปฺ ทิตฺติยํ, อ.
สุร : (วิ.) เป็นใหญ่, กล้า, กล้าหาญ, เข้มแข็ง, รุ่งเรือง, ส่องสว่าง. สุรฺ อิสฺสริยทิตฺตีสุ, อ.
โชตติ : ก. ส่องแสง, สว่าง, สดใส
อุชฺโชเตติ : ก. ส่องสว่าง, กระจ่าง, ลุกโพลง
มณิ มณี : (วิ.) สว่าง, ส่อง-สว่าง, รุ่งเรือง.
โชเตติ : ก. ส่องแสง, ให้แสงสว่าง, ทำให้แสงสว่าง, อธิบายความ
ทินกร ทินปติ ทินมณิ : (ปุ.) ตะวัน, ดวง ตะวัน, ดวงอาทิตย์, พระอาทิตย์. วิ. ทินํ กโรตีติ ทินกโร. ทิน+กรฺ+อ ปัจ. ทินานํ ปติ ทินปติ. ทิเน มณิ ทินมณิ (ส่องสว่างในกลางวัน). ส. ทินมณิ.
ฉฏ : (วิ.) รุ่งเรือง, สว่าง, งาม, สวยงาม, งดงาม. ฉิ ทิตฺติยํ, โฏ, อิสฺสตฺตํ.
ชุณห : ค. กระจ่าง, สว่าง, แจ่มใส
ทิตฺต : (วิ.) สวยงาม, สว่าง, กระจ่าง, ขาว, รุ่งเรือง, ลุกโพลง, ร้อน, เย่อหยิ่ง, ไว้ตัว. ทิปฺ ทิตฺติยํ, โต.
ทีเปติ : ก. จุดไฟ, ส่อง, ส่องแสง, บ่งถึง, ชี้แจง, อธิบาย
ปภาติ : ก. ส่งแสง, สว่าง, รุ่งเรือง, สุกใส
ปภาสติ : ก. ส่งแสง, ฉายแสง, สว่าง; กล่าว, พูด, บอก, เจรจา, ประกาศ
มณฺฑ : (วิ.) กำจัดมือ, ใส, ผ่อง, ผ่องใส, สว่าง, สะอาด, หมดจด, มปุพฺโพ, ฑิ ขิปเน, อ, นิคฺคหิตาคโม.
วิชฺโชตติ : ก. รุ่งเรือง, สว่าง
สุกฺก : (วิ.) ขาว, เผือก, สะอาด, สว่าง, สุกใส, ดี, ผ่อง, บริสุทธิ์.
อจฺจิมนฺตุ : (วิ.) มีแสง, มีรัศมี, สว่าง, รุ่งเรือง.
อาภสฺสร : (วิ.) เป็นแดนซ่านออกแห่งรัศมี, ผู้มีรัศมีซ่านออกจากกาย, สว่าง, สุกใส, เปล่งปลั่ง.
อุกฺกา : (อิต.) คบ (ของใช้สำหรับจุดไฟให้ สว่าง ทำด้วยของต่าง ๆ เช่น กาบมะพร้าว ชุบน้ำมันยาง เป็นต้น), คบเพลิง, คบไฟ, เบ้า, เตาไฟของช่างโลหะ, เตาถ่านสำหรับ หลอมโลหะ, เตา, เตาถ่าน, เตาตีเหล็ก, โคม, ประทีป, ตะเกียง, กำลังแห่งลม, ความเร็วของลม. วิ. อุสตีติ อุกฺกา. อุสุ ทาเห, โก. ส. อุกฺกา.
ชุณฺหปกฺข : (ปุ.) ฝ่ายสว่าง, ฝ่ายขาว, ปักษ์ สว่าง, ปักษ์ขาว, ข้างขึ้น.
ปทีเปติ : ก. ส่อง, ส่งแสง, จุด (ประทีป), แสดง, อธิบาย, ชี้ชัด
ปภาส : (วิ.) ยัง...ให้สว่าง, ยัง...ให้รุ่งเรือง, ยัง...ให้ผุดผ่อง. ปปุพฺโพ, ภา ทิตฺติยํ, โส. ภาสุ ทิตฺติยํ วา, อ. ลง เณ ปัจ. เหตุ. แล้วลบ. สว่าง, รุ่งเรือง, ผุดผ่อง. ๓ คำแปลนี้ ไม่ลงเณ ปัจ.
ปาวก : ๑. ป. ไฟ ;
๒. ค. สว่าง, สดใส, บริสุทธิ์
อาทาส : (ปุ.) แว่น, กระจก, กระจกเงา, กระจกส่องหน้า. คันฉ่องชื่อเครื่องส่องหน้าหรือกระจกเงา มีกรอบสองชั้นเอนเข้าเอนออกได้ตั้งอยู่บนโต๊ะเครื่องแป้ง.วิ.อาทิสฺสเตอสฺมินฺติอาทาโส.อาปุพฺโพ, ทิสฺเปกฺขเณ, โณ.ส. อาทรฺศน.
โค : (ปุ.) โคผู้ วิ. คจฺฉตีติ โค. คมฺ คติยํ, โร. รปัจ. มี อำนาจให้ลบที่สุดธาตุแล้วลบตัวเอง. โค แปลว่าวัว ไม่นิยมตัวผู้หรือตัวเมีย มีแบบ แจกวิภัติโดยเฉพาะ ดูวจีวิภาค ภาคที่ ๒ เลขที่ ๗๑. บางคัมภีร์ แปลว่า แม่โคก็มี แต่ส่วนมากใช้เป็นคำกลาง หมายเอาทั้ง โคผู้และโคเมีย ถ้าหมายเอาโคผู้โดยเฉพาะ ใช้ศัพท์โคณ เมื่อหมายเอาตัวเมียใช้ศัพท์ คาวี. โคศัพท์ ยังแปลได้อีก คือ แปลว่า น้ำ อุ. โคสีตจนฺทน, สวรรค์ อุ. ธมฺโม- ปจิเตน คาวํ ปยติ. คนย่อมไปสวรรค์ด้วย ธรรมที่สั่งสมไว้แล้ว. แสงสว่าง รัศมี อุ. คาโว วิคฺคจฺฉนฺติ เทหโต. รัศมีท. ย่อมซ่านออกจากกาย, เพชร อุ. คาเวน ปริชฺเฌยฺย มณิโก. ช่างแก้วเจียระไนด้วย เพชร, ลูกศร อุ. ควํ ฉินฺทนฺติ ตจฺฉกา. ช่างถากท. ย่อมตัดลูกศร, ดวงจันทร์ อุ. คาวํ โอโลเกสิ จกฺขุนา. คนมองดวงจันทร์ ด้วยจักษุ, ตา อุ. คาเวน จนฺทํ อิกฺขติ. คนมองดวงจันทร์ด้วยตา, คำพูด ถ้อยคำ อุ. คาวํ ภาสนฺติ เต ชนา. ชน.ท. เหล่านั้น พากันพูดถ้อยคำ, พื้นดิน อุ. คาเว ฐิโต โอนมิ สาขํ. คนยืนที่พื้นดินโน้มกิ่งไม้, อินทรีย์ อุ. โคจรํ ที่เป็นที่เที่ยวไปแห่ง อินทรีย์, พระอาทิตย์ อุ. โค สุริโย.
โคตม : (ปุ.) พระอาทิตย์ (สว่างที่สุด). โค (แสงสว่าง รัศมี) ตม ปัจ.
ฉฎาภา : (อิต.) รัศมีคือความรุ่งเรือง, แสงสว่าง. ส. ฉฏาภา ว่าฟ้าแลบ.
ฉายา : (อิต.) เค้า คือสิ่งที่เป็นเครื่องกำหนด หมายให้รู้ สิ่งที่ส่อแสดงให้รู้ว่ามีลักษณะ เหมือนสิ่งอื่น, ความไม่มีแดด, เงา, ร่ม (บริเวณที่ไม่ถูกแดดไม่ถูกฝน), รูป, รูป เปรียบ, แสงสว่าง, ฉายา คือ ชื่อที่พระ – อุปัชฌายะตั้งให้เป็นภาษามคธเมื่ออุปสม – บท. วิ. เฉติ สํสยนฺติ ฉายา. ฉา เฉทเน, โย. ฉินฺทติ ปริสฺสมนฺติ วา ฉายา. ไทยใช้ เรียกชื่อภาษาไทยที่ตั้งกันเล่นๆตามลักษ – ณะที่หมายรู้กันในหมู่คณะ เช่น เปี๊ยก ว่ามี ฉายาว่า นายเปี๊ยก นอกจากนี้ยังหมายถึง นางผู้โฉมงามหรือเมียอีกด้วย.
ชลติ : ก. รุ่งเรือง, ส่องแสง, โชติช่วง, โพลง
ชลิต : ๑. นป. การส่องแสง, ความรุ่งโรจน์, ความโชติช่วง;
๒. ค. อันลุกโพลง, อันรุ่งโรจน์, อันโชติช่วง
ชาลา : (อิต.) ความรุ่งเรือง, ความสว่าง, ไฟ, เปลวไฟ, โคมไฟ. วิ. ชลตีติ ชาลา. ชลฺ ทิตฺติยํ, โณ. ชลฺ อปวารเณ วา. ชิ อภิเวชิเต วา, โล. วิการ อิ เป็น เอ แปลง เอ เป็น อา.
ชุติ : (อิต.) รัศมี, แสง, แสงสว่าง, ความรุ่งเรือง, ฯลฯ. ชุตฺ+อิ ปัจ.
ชุติก : ค. มีแสงสว่าง, มีความสดใส
โชติปรายน : ค. มีความสว่างหรือรุ่งเรืองเป็นเบื้องหน้า, มีอนาคตแจ่มใส, มีอนาคตรุ่งโรจน์
โชติปาสาณ : ป. หินที่ทำให้เกิดความร้อนหรือแสงสว่าง
โชเตตุ : อ. (ปฐ. จตุ) การให้แสงสว่าง, การอธิบายความ, เพื่อให้แสงสว่าง, เพื่ออธิบายความ
ตปติ : ก. เผา, ย่าง, ทรมาน, ส่องแสง
ตปฺปติ : ก. เผา, ไหม้, ส่องแสง, เดือดร้อน, ถูกทรมาน; อิ่มใจ, ยินดี
เถวติ : ก. ส่องแสง, เป็นประกายดุจหยาดน้ำ, สุกแดงเรื่อๆ
ททฺทฬฺหติ : ก. ส่องแสงจ้า, ส่องแสงโชติช่วง
ทปฺปณ : นป. กระจกเงา, แว่นส่อง
ทิปฺปติ : ก. ส่องแสง, รุ่งเรือง
ทิปฺปน : นป. การส่องแสง, ความรุ่งเรือง
ทิสาจกฺขุก : ค. ผู้มีจักษุสอดส่องไปในทิศ, ผู้มีปัญญารอบรู้ทุกด้าน