หีน : (วิ.) สละ, ละ, ทิ้ง, วาง, ปล่อย, เลิกถอน. หา จาเค, อิโน, ทีโฆ.
ตุหน, ตุหิน : นป. น้ำค้าง
อสฺม : (ปุ.) ศิลา, หิน, ก้อนหิน.วิ. อสฺสเตติอสฺมา. อสุ เขปเน, พยฺาปเน วา, โม.ลบอุแจกวิภัติตามแบบราช.
ตุหิน : (นปุ.) น้ำค้าง,วิ. โตหติ หึสตีติ ตุหินํ. ตุหฺ อทฺทเน, อิโน. โมคคัลลายนพฤติ วิ. ตุฑติ สตฺเต ปีเฬตีติ ตุหินํ. ตุทฺ วฺยถเน, อิโน, ทสฺส โห.
ปฏิปหินาติ : ก. ส่งกลับ
พหินกฺขมน : นป. การออกไปภายนอก
พหินคร : นป. นอกเมือง
ขุรสิลา : (อิต.) หินสำหรับลับมีดโกน, หิน มีดโกน.
ปาสาณ : ป. หิน
สิลา : (อิต.) หิน, หินก้อน, ผา(หิน หินที่เขา), สิลา, ศิลา, ไศล (สะไหล). สิลฺ อุจฺเจ, อ. สิ เสวายํ วา, โล.
อฏฺฐิ , อฏฺฐิก : นป. ๑. กระดูก,
๒. เมล็ดในผลไม้,
๓. หิน
อุปล : (ปุ.) ศิลา, หิน. อุปุพฺโพ, ปลฺ รกฺขเณ, อ. อุปฺ เทเห วา, อโล.
กปลฺลปาฏิ : อิต. หม้อหรือถาดหิน, กะทะ
กมฺพลสิลาสน : นป. กัมพลศิลาอาสน์, แท่นหินที่ปูลาดด้วยผ้ากัมพลใช้เป็นที่ประทับของท้าวสักกะ
กุนฏิ : อิต. หินแก้วสีแดง; เม็ดผักชี
กุรุวินฺท : (ปุ.) พลอยแดง, ทับทิม. กุรุวินฺทสุตฺติ ก้อน-จุรณ์หินสีดังพลอยแดง.
โกฏฏิม : ป., นป. ทางเดินที่ปูด้วยหินลูกรัง
ฆนเสลปพฺพต : (ปุ.) ภูเขาเป็นวิหารแห่งหิน เป็นแท่ง, ภูเขาเป็นแท่งทึบ.
จุมฺพก : (ปุ.) หินถ่วง, แม่เหล็ก. จิพุ โอลมฺพเน, ณฺวุ, นิคฺคหิตาคโม.
เจติยปพฺพต : ป. เจติยบรรพต, ชื่อภูเขาเทือกหนึ่งในลังกาทวีปปัจจุบันเรียกว่ามิหินตะเล
โชติปาสาณ : ป. หินที่ทำให้เกิดความร้อนหรือแสงสว่าง
ฏก ฏงฺก : (ปุ.) สิ่ว, เหล็กสกัดสิลา, เครื่องมือ ทำลายหิน, เครื่องมือช่างทำหิน, เครื่อง มือขุดดิน, ขวาน, ขวานเล็กๆ, ดาบ. ฏํกฺ วิทารเณ, อ. แปลง ก เป็น ค เป็น ฏงฺค บ้าง. แปลว่า ความโกรธบ้าง.
ฏงฺก : ป. สิ่ง, เครื่องมือสกัดหิน
นิกส : (ปุ.) หินสำหรับฝนทอง, หินฝนทอง. วิ. นิกสฺยเต ลิขฺยเต สุวณฺณ มิติ นิกโส. ส. นิกษ.
นิสท : ป. หินบด, หินลับมีด
นิสาณ : ป. หินลับมีด
ปทรสิลา : อิต. ศิลาเรียบ, แผ่นหินที่ใช้ปูพื้นสำหรับเดิน
ปทสิลา : อิต. หินที่ใช้วางไว้บนพื้นดินสำหรับก้าวเดิน, หินปูพื้น
ปปฏิกา ปปฺปฏิกา : (อิต.) กระบิ คือ แท่ง หรือแผ่นหรือชิ้น ที่บิหรือแยกจากส่วน ใหญ่, สะเก็ด คือชิ้นย่อยของไม้หรือหินที่ แยกจากส่วนใหญ่, กะเทาะ คือสิ่งของหรือ เปลือกไม้ที่หลุดจากพื้นเดิม หรือจากต้น. ป+ปฏ+อิก ปัจ. สกัด อาอิต.
ปาฏิกา : อิต. หินที่มีรูปเป็นอัฒจันทร์ที่บันไดบ้านเรือนหรือสำหรับล้างเท้า
ปารารุก : นป. หิน, ก้อนหิน
ปาสาณคุฬ : ป. ก้อนหินกลมๆ เกลี้ยงเกลาสำหรับถูตัว
ปาสาณเจติย : นป. เจดีย์หิน, เจดีย์ที่ก่อด้วยหิน
ปาสาณตล : นป. แผ่นหิน, พื้นหิน ; ที่ราบสูงตามธรรมชาติ
ปาสาณปิฏฺฐิ : อิต. หลังแผ่นหิน, หินดาน
ปาสาณผลก : ป. แผ่นหิน
ปาสาณเลข, - ขา : ป., อิต. รอยเขียนบนหิน, ศิลาจารึก, การเขียนบนแผ่นหิน
ปาสาณวสฺส : นป. ฝนหิน, ฝนที่เป็นหิน (ซึ่งอาฬวกยักษ์บันดาลให้ตกลงมาเพื่อทำร้ายพระโคตมพุทธ)
ปิฏฺฐิปาสาณ : ป. หลังหิน, ลานหิน, หินดาด
ปุลสก : (ปุ.) ก้อนเส้า (ก้อนดินหรือก้อนอิฐก้อนหินที่เอามาตั้งเป็นหลักต่างเตาตั้งเป็นสามเส้าสำหรับต้มแกง). ปุลุสุ อุปทาเห, อ, สตฺเถ โก.
ผลิก : (ปุ.) แก้วผลึก ชื่อแก้วหินอย่างหนึ่งมีสีขาวใส.
ผลิกา : (อิต.) แก้วผลึก ชื่อแก้วหินอย่างหนึ่งมีสีขาวใส.
เผณ : (ปุ. นปุ.) ฟอง, ฟองน้ำ, หินฟองน้ำ. เผณฺ คติยํ, อ. ผิ อุนฺนเต, ยุ.
มรุมฺพา : อิต. ก้อนกรวด, ก้อนหิน
สณฺหกรณี : อิต. หินลับมีด
สมถ : (ปุ.) ธรรมเป็นเครื่องระงับ, ธรรมยังนิวรณ์ห้า มี กามฉันท์ เป็นต้นให้สงบ. วิ. กามฉนฺทาทิกํ ปญฺจนิวรณํ สเมตีติ สมโถ. สมุ อุปสเม. โถ แปลง อุ เป็น อ. ความสงบ, ความระงับ, ความสงบระงับ. วิ. สมนํ สมโถ. สมาธิ, สมถะ, ชื่อว่า สมถะ เพราะอรรถว่าไม่ฟุ้งซ้าน อวิกฺเขปฏเฐน สมโถ. สมถุ ชื่อของภาวนาอย่างที่ ๑ ในภาวนา ๒ เป็นอุบายสงบใจ เป็นวิธีทำใจให้สงบหลบทุกข์ไปได้ชั่วคราวมีผลเพียงให้กิเลสอย่างกลางระงับไปชั่วคราว ที่ท่านเปรียบไว้ว่าเหมือนเอาหินทับหญ้าเท่านั้น เมื่อเอาหินออก หญ้าก็งอกงามตามเดิม แต่ก็ยังผู้ปฏิบัติให้หลงไปว่าได้บรรลุโลกุตรธรรมเป็นพระอริยบุคคลไปก็มี เมื่อหลงไปเช่นนี้ก็เป็นอันตรายแด่พระพุทธศาสนาเหมือกัน. คำ สมถะ ไทยใช้ในความหมายว่า มักน้อย ปฏิบัติตนปอน ๆ.
สริต สริตก : (นปุ.) ฝุ่นหิน.
สาณ : (ปุ.) หินฝนทอง. วิ. สายติ อาวุเธ เอเตนาติ สาโณ. สา ตนุกรเณ, ยุ. เป็นสวน บ้าง.
สิลตฺถมฺภ : (ปุ.) เสาหิน.
สิลาคุฬ : ป. ก้อนหิน, ลูกหิน