เขตต : (นปุ.) ภริยา, สรีระ, ตน, แดน, แคว้น, นา, ไร่, ไร่นา, ที่, ที่ดิน, ทุ่ง, ทุ่งนา, เขต. วิ. พีชานิ ขิปิยนฺตีติ เขตฺตํ. พีชานิ ขิปนฺตฺ- ยสฺมินฺติ วา เขตฺตํ. ขิปฺ เปรเณ, โต, ปการสฺส ตตฺตํ. ขิตฺตํ พิชํ มหปฺผลภาวกร- เณน ตายตีติ วา เขตฺตํ. ขิตฺตปุพฺโพ, ตา ปาลเน, โต, อิสฺเส, ตการทฺวยโลโป (ลบ ตฺต แห่ง ขิตฺต) ที่แปล เขตฺต ว่า ภริยานั้น เพราะเป็นที่งอกงามของพืช คือ บุตร. ส. กฺษตร.
ทิสตา : อิต. ทิศ, ทิศทาง, เขต, ภาค, ส่วนแห่งโลก; ความเป็นข้าศึก, ความเป็นโจร
ปริยนฺต : ป. ที่สุด, ยอดสูงสุด, เขต
อวจร : ๑. นป. การท่องเที่ยวไป, ชั้น, แดน, บริเวณ, เขต, วิสัย ;
๒. ค. ซึ่งท่องเที่ยวไป, ซึ่งอยู่อาศัย
เกทารปาลิ : (อิต.) เส้นเขตนา.
คามนฺต : ป. บ้าน, เขตบ้าน, แดนบ้าน, ที่ใกล้บ้าน
คามสีมา : (อิต.) สีมากำหนดด้วยเขตบ้าน, สีมามีเขตบ้านเป็นกำหนด.
โคตฺรภูญาณ : นป. ความรู้ที่กำลังพ้นเขตของปุถุชนและกำลังย่างขึ้นสู่เขตพระอริยเจ้า
ชนปท : (ปุ.) ตำบล, บ้านเมือง, ประเทศถิ่น. ไทยใช้ ชนบท ในความหมายว่า พื้นที่ หรือ เขตแดนที่อยู่นอกเขตเมืองหลวง บ้านนอก. ส. ชนบท.
ตโปทา : (อิต.) ตโปทา ชื่อแม่น้ำในเขตเมือง ราชคฤห์.
ทพฺพิมุข, ทพฺพิมุขทฺวิช : ป. นกเงือก, นกชนิดหนึ่งมีปากแหลมคมอยู่ในเขตร้อน
ปจฺจนฺต : ค. สุดเขต, สุดแดน
ปริยนฺตกต : ค. กำหนดเขต, กะเขต, จำกัดเขต
ปริยนฺติก : ค. กั้นเขต, มีในที่สุด
ปุญฺญกฺเขตฺต : นป. เขตแห่งบุญ
พทฺธสีมา : (อิต.) เขตอันสงฆ์ผูกแล้ว, แดนอันสงฆ์ผูกแล้ว, พัทธสีมา คือเขตแดนที่สงฆ์กำหนดขึ้น มีศิลาเป็นต้น เป็นครื่องหมายเขต.
พลโกฏฺฐก : (นปุ.) เขตทหาร.
พุทฺธเขตฺต : นป. เขตของพระพุทธเจ้า, เขตที่อำนาจของพระพุทธเจ้าแผ่ไปถึง
ภินฺนปริยาท : ค. ซึ่งสุดเขต
สีมา : อิต. เขต, แดน
สึมนฺต : (ปุ.) เขต, แดน ชายเขต, ชายแดน. สีม+อนฺต.
สึมา : (อิต.) เขต, แดน, เขตแดน. วิ. สียเต สมคฺเคน สํเฆน กมฺมวาจาย พนฺธียเตติ สีมา. สึ พนฺธเน, โม, อิตฺถิยํ อา. รูปฯ ตั้ง สิ พนฺธเน. ทีฆะ อิ เป็น อี ส. สีมา.
สุเขตฺต : (นปุ.) นาอันดี, เขตอันดี, นาดี, เขตดี.
อกาลจีวร : (นปุ.) ผ้าอันเกิดขี้นในสมัยมิใช่กาล, ผ้าที่ทายกทายิกาถวายนอกเขตฤดูกาล (ที่ทรงอนุญาต) คือผ้าที่เกิดขึ้นนอกเขตกาลจีวร, อกาลจีวร.อกาลจีวรมีกำหนดดังนี้ถ้าภิกษุไม่ได้กรานกฐินมีกำหนด ๑๑ เดือน ตั้งแต่ แรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๒ ถึนขึ้น ๑๕ค่ำ เดือน ๑๑ ถ้าได้กรานกฐินมีกำหนด ๗ เดือน คั้งแต่แรม ๑ ค่ำ เดือน ๔ ถึงขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑ ไตร. ๒/๓๔.
อนฺตรโภคิก : (ปุ.) นายอำเภอ, หัวหน้าเขต.
อพทฺธสีมา : (อิต.) เขตอันสงฆ์มิได้ผูกแล้ว, แดนอันสงฆ์มิได้ผูกแล้ว, อพัทธสีมาคือสีมายังมิได้ผูกนิมิตสีมาที่ยังมิได้ฝังลูกนิมิต
อมจฺจุเธยฺย : นป., ค. ไม่ใช่บ่วงของมาร, ไม่ใช่เขตของความตาย
อมฺพปนฺต : นป. เขตป่ามะม่วง, ที่สุดเขตต้นมะม่วง
อวธิ : (นปุ.) เขต, แดน, ความจำกัด, ความกำจัดลง, หลุม, ที่ต่ำ.อว+ธาธษตุอิปัจ.
อสีมา : ค. ไม่ใช่สีมา, ไม่ใช่เขตกำหนด
โอสารณา : (อิต.) โอสารณา ชื่อของวินัยกรรม อันสงฆ์ทำคือ : การเรียก (รับ) สามเณรผู้กล่าวติเตียนพระรัตนตรัย ถูกสงฆ์นาสนะผู้กลับ ประพฤติเรียบร้อยดีแล้ว ให้เข้าหมู่ได้ โอสารณานี้ สงฆ์ทำด้วยวิธีอปโลกนกรรม. การเรียกอุปสัมปทาเปกขะ ซึ่งได้รับการไล่เรียง (ซักซ้อม) อันตรายิกธรรม ที่นอกเขตประชุมสงฆ์ (ห่างจากสงฆ์) ๑๒ ศอกแล้ว ให้เข้าหมู่สงฆ์ได้โอสาร- ณานี้ สงฆ์ทำด้วยวิธีญัตติกรรม. การหงายบาตรแก่คฤหัสถ์ผู้ประพฤติให้ร้ายแก่พระศาสดา (ศาสนา)ถูกสงฆ์คว่ำบาตรคือไม่คบ ไม่รับกิจนิมนต์ ไม่รับบิณฑบาต ภายหลังรู้สึกตนกลับ ประพฤติเรียบร้อยดีแล้ว โอสารณานี้ สงฆ์ทำด้วยวิธีญัตติทุติยกรรม. ๔. การยกโทษแก่ภิกษุผู้ประพฤติมิชอบ ซึ่งถูกสงฆ์ลงโทษด้วยตัชชนียกรรมผู้ กลับประพฤติดีแล้ว โอสารณานี้สงฆ์ ทำด้วยวิธีญัตติจตุตถกรรม.
ขติ : (อิต.) การขุด, การเจาะ, การไช. ขนุ+ ติปัจ. ลบ นุ.
ขตุ : (ปุ.) หลุม, บ่อ, สระ, บ่อน้ำ. ขนุ+ตุ ปัจ. ลบ นุ.
ปริกฺขต : กิต. ขุดแล้ว, ตระเตรียมแล้ว, จัดแจงแล้ว