เสส : (วิ.) เหลือ, เกิน. สิสฺ อสพฺพปฺปโยเค, โณ.
เสสเทวยกฺขาทิ : (ปุ.) เทวดาผู้เหลือและอมนุษย์ มียักษ์เป็นต้น.
สส : (ปุ.) กระต่าย. สสฺ ปฺลุตคติยํ สุสสเน วา, อา.
กมฺมวิเสส : ป. ความวิเศษแห่งกรรม, ความแตกต่างแห่งกรรม
กาลวิเสส : (ปุ.) กาลวิเศษ, กาลพิเศษ.
ญาณวิเสส : ป. ญาณวิเศษ
นิพฺพิเสส : ค. อันเหมือนกัน, เสมอกัน, ซึ่งไม่แตกต่างกัน
นิรวเสส : (วิ.) มีส่วนเหลือออกแล้ว, ไม่มีส่วน เหลือ, ฯลฯ, ไม่เหลือ (สิ้นเนื้อประดาตัว).
นิสฺเสส : ค. ไม่มีเหลือ, หมด
นิสฺเสส : ก. วิ. อย่างไม่มีส่วนเหลือ, หมด
ปฏิวิเสส : ป. อาการอันพิเศษยิ่งขึ้น, อาการที่แยกแยะให้เห็นเฉพาะแต่ละอย่างๆ (เกี่ยวกับการวินิจฉัยปัญหา)
ปนสวิเสส : (ปุ.) ทุเรียน.
วิเสส : ค. วิเศษ, ดีเยี่ยม
สอุปาทิเสส : ค. ซึ่งดับกิเลสแต่ยังมีชีวิตอยู่
สาวเสส : ค. มีส่วนเหลือ
อนวเสส : (วิ.) มีเศษเหลือหามิได้, มีเศษเหลือลงหามิได้, ไม่มีเศษ, หาเศษมิได้.วิ.นตฺถิอสฺสอวเสสนฺติอนวเสสํ.
อนวเสส : ก. วิ. อย่างไม่มีเหลือ
อนีนาฆเสส : (วิ.) เจ็ดแสนเจ็ดหมื่นเจ็ดพันพระองค์.
อนุปาทิเสส : (วิ.) ไม่มีอุปาทิเป็นส่วนเหลือหมายความว่าไม่มีเบญจขันธ์เหลืออยู่คือเบญจขันธ์ดับไปแล้ว.
อวเสส : (วิ.) อันเหลือลง, เหลือ.
อุปาทิเสส : (วิ.) มีอุปาทิเป็นส่วนเหลือ, คือ ยังมีเบญจขันธ์เหลืออยู่.
พีช : (นปุ.) เหตุ, มูลเหตุ, มูลเค้า, เมล็ด, ฟอง (ฟองไข่), นิมิตบุรุษ, นิมิตสตรี, องคชาต, น้ำสุกกะ, พันธุ์ไม้, ต้นไม้, พืช (สิ่งที่จะเป็นพันธุ์ต่อไป). วิเสสปุพฺโพ, ชนฺ ปาตุภาเว, โร. ลบ เสส แปลง วิ เป็น พิ ทีฆะ ลบ ที่สุดธาตุ และ รปัจจัย อภิฯ ลง กฺวิ ปัจ.
พิมฺโพหน : (นปุ.) หมอน, เขนย. วิ. วิเสเสนสีสํ วห-ตีติ พมฺโพหนํ. วเสสปุพฺ-โพ, วหฺปาปุณเน, ยุ, ลบ สฺส แปลง ว ทั้งสองเป็น พ แปลง อ ที่ พ ตัวหลัง เป็น โอ นิคคหิตอาคม.
กมฺมฎฐ าน : (นปุ.) การตั้งอยู่แห่งการงาน, ที่ตั้งแห่งการงาน, อารมณ์เป็นที่ตั้งแห่ง การงาน, การงานอันเป็นที่ตั้งแห่งการบรรลุคุณวิเศษ, กัมมัฏฐาน กรรมฐานชื่อ ของการทำงานทางใจ มี ๒ อย่าง คือ สมถกัมมัฏฐาน ๑ วิปัสสนากัมมัฏฐาน ๑. วิ. กมฺมสฺส ฐานํ กมฺมฏฺฐานํ. กมฺมํ คุณวิเสสคมนสฺส ฐานํ กมฺมฏฐานํ วา. ซ้อน ฏฺ.
การณิก : (วิ.) ผู้รู้เหตุผลได้ทันที, ผู้พิจารณา เหตุผลได้รวดเร็ว. วิ. การณผลํ ชานาตีติ การณิโก. อิก ปัจ. ลบ ผล. ในอภิฯ บท หน้าเป็น การณํ เป็น ปุพเพกเสสสมาส.
ครุกาปตฺติ : (อิต.) อาบัติหนัก, ครุกาบัติ ได้แก่ ปาราชิก ๔ และสังฆาทิเสส ๑๓.
ตติยคุณ : (ปุ.) คุณชั้นที่สาม, คุณนามชั้นที่ สาม, คือ อติวิเสส.
ตโต : (อัพ. นิบาต) แล, เพราะ, เพราะเหตุนั้น, ด้วยเหตุนั้น, แต่นั้น, ในลำดับนั้น. ตโต อยู่ต้นข้อความแปลว่า ในลำดับนั้นอยู่ ในเลขใน แปลว่า ในภายหลัง ตโต อยู่ กับ ปฎฺฐาย เป็นต้น เป็นวิเสสสัพพนาม ( ต + โต ปัจ. ) ต้องเติม นามนาม เข้ามา.
ทุฏฺฐุลลาปตฺติ : (อิต.) อาบัติชั่วหยาบ, อาบัติ ชั่วหยาบ ได้แก่ ปาราชิก ๔ ข้อ และ สังฆาทิเสส ๑๓.
นิรุตฺต : (นปุ.) ภาษา, คำพูด. นิจฺฉย หรือ นิสฺเสส บทหน้า วจฺ ธาตุ ต ปัจ. ลบ จฺ แปลง ว เป็น อุ แปลง ต เป็น ตฺต รฺ อาคม. รูปฯ ๖๑๓.
ปาริวาสิก : ป. ภิกษุผู้อยู่บริวาสเพื่อออกจากอาบัติสังฆาทิเสส
พฺยตฺต : (วิ.) ผู้เป็นไปวิเศษ, ปรีชา, ฉลาด, เฉียบแหลม, แจ้ง แจ่มแจ้ง. วิเสส+อทฺ ธาตุในความเป็นไป ต ปัจ.
มสูร : (ปุ.) ข้าวเปลือกวิเสส, เบาะ, แก้วมณี, ถั่วราชา. มสฺ อามสเน, อูโร. รูปฯ ๖๔๔.
อพฺภาน : (นปุ.) การเรียกเข้า, การชักกลับมา, การรับรอง, ความรับรอง, อัพภาน.การสวดเมื่อภิกษุต้องอาบัติสังฆาทิเสสซึ่งได้ประพฤติมานัสครบ๖ราตรีหรือประพฤติมานัสและอยู่ปริวาสแล้วเพื่อให้กลับเป็นผู้บริสุทธิ์เรียกว่าสวดอัพภาน.
อสีติ : (อิต.) แปดสิบ. แปลง อฏฺฐกคือทส๘ครั้ง เป็นอสลง โย วิภัติแปลงโยเป็นอีติรูปฯ ๓๙๗.แปลง ทสที่บอกอรรถว่าสิบ ๘ ครั้ง เป็น อสแปลง โยเป็นอีติ รูปฯ ๓๙๘.ทส ที่แปลว่า สิบ ๒ ครั้ง ๓ ครั้ง ฯลฯ๙ ครั้งเป็นเอกเสสสมาส.
สสก : ป. พระจันทร์
สสธร : (ปุ.) พระจันทร์, เดือน, ดวงเดือน.
สสสุร : (ปุ.) พ่อตา, พ่อผัว.
สึส : (นปุ.) รวง เช่นรวงข้าว. สิสฺ ปตฺถายํ, อ, นิคฺคหิตาคโม.
สุสิ : (อิต.) ช่อง, รู โพรง. สุสฺ โสสเน, อิ. สสฺ คติยํ, อสฺส.
สุสุ : (วิ.) หนุ่ม, รุ่น. สสฺ ปาณเน, อุ. อสฺสุ. กัจฯและรูปฯ ๖๔๘ ตั้ง ตรุณ ศัพท์อาเทส เป็น สุสุ.
โสส : (ปุ.) โรคผอมแห้ง, โรคฝีในท้อง, โรคปอด, วัณโรคในปอด, หืด, ไอ, มองคร่อ ชื่อโรคชนิดหนึ่ง มีเสมหะแห้งอยู่ในลำหลอดปอด. วิ. รสาทิสตฺตธาตุโย โสสยตีติ โสโส. สุสฺ โสสเน, โณ.
ปณฺณสุส, - โสส : ค. ซึ่งทำด้วยใบไม้แห้ง
สสิ สสิธร สสี : (ปุ.) พระจันทร์, ฯลฯ.
สสี : ป. พระจันทร์
สีส : ป. ศีรษะ, หัว, ยอด, หัวข้อ
สุสี : ป. รู ; ช่อง, โพรง
เสสุ : (นปุ.) หมาปราง, มะปราง?.
กาส : (ปุ.) โรคไอ วิ. กาสตีติ กาโส. กาสฺ สทฺทกุจฺฉายํ, โณ. กุจฺฉิตํ สสตีติ วา กาโส. กุจฺฉิตปุพฺโพ, สสฺ ปาณเน, โณ, สฺโลโป. การไอ วิ. กาสนํ กาโส. ส. กาศ, กาส.
จตุรสฺส : (วิ.) มีมุมสี่ ( สี่มุม ) วิ. จตฺตาโร อํสา ยสฺสา สา จตุรสฺสา ลบนิคคหิต รฺ อาคม แปลง ส เป็น สฺส ฎีกาเวสฯ ๕๓๑ ไทย ใช้จตุรัส จัตุรัส ในความหมายว่าสี่เหลี่ยม ด้านเท่า.