มโนวิตกฺก : ป. ความคิด, ความคำนึง
มโนวิเลข : (ปุ.) ความขูดพิเศษแห่งใจ, ความสงสัย. วิ. มนํ วิเลขติ ทฺวิธากรณวเสนาติ มโนวิเลโข.
มโนสญฺเจตนา : (อิต.) ความจงใจแห่งใจ, ความจงใจ.
มโนสมฺผสฺส : (ปุ.) ความถูกต้องด้วยใจ.
มโนสมาจาร : (ปุ.) ความประพฤติชอบด้วยใจ, ความประพฤติชอบทางใจ.
มโนสิลา : (อิต.) น้ำชาด (คุณสมบัติหรือสาระของชาด). ชาดก้อน. ชาดเป็นชื่อของวัตถุสีแดงเป็นผงก็มี เป็นก้อนก็มี.
มโนหร : ค. เป็นที่จับใจ, น่ารักใคร่
มมายิต : (วิ.) อัน..ถือแล้วว่าเป็นของแห่งเรา, อันโลกนับถือแล้วว่าเป็นของแห่งเรา, ยึดถือว่าเป็นของเรา, ยึดถือว่าของเรา. มม+อา+อยฺ ธาตุ ต ปัจ. อิ อาคม.
มยูข : (ปุ.) รัศมี, แสง, แสงสว่าง. วิ. มยตีติ มยูโข. มยฺ คติยํ, โข, อูอาคโม. รัสสะเป็น มยุข บ้าง.
มรณเจตนา : (อิต.) เจตนาเป็นเครื่องยังสัตว์ให้ตาย.
มรณปตฺต : (วิ.) ถึงแล้วซึ่งความตาย, มีความตายอันถึงแล้ว.
มรณพฺยสน : (นปุ.) ทุกข์เครื่องยังสุขให้พินาศ คือความตาย, ทุกข์เครื่องยังสุขให้ฉิบหายคือความตาย, ความตายและความฉิบหาย.
มรณภย : (นปุ.) ความกลัวต่อความตาย, ความกลัวแต่ความตาย, ความกลัวอันเกิดแล้วแต่ความตาย, ความกลัวต่อมรณะ, ความกลัวแต่มรณะ, ภัยต่อมรณะ, ภัยแต่มรณะ, ภัยคือมรณะ.
มรณมุข : นป. ปากแห่งความตาย
มรณลิงฺค : (นปุ.) ลักษณะแห่งความตาย.
มรณสฺสติ : อิต. การระลึกถึงความตาย
มริสน : (นปุ.) การทน, การอดทน, การอดกลั้น, การทนทาน, ความทน, ฯลฯ. มริสุสหเณ, ยุ. มริสฺ ติติกฺขายํ วา.
มรีจิธมฺม : ค. ไม่มีเนื้อมีหนัง, ธรรมมีพยับแดดเป็นอารมณ์
มลภาว : (ปุ.) ความไม่บริสุทธิ์.
มลวิส : (นปุ.) พิษอันเกิดจากความมัวหมอง, พิษอันเกิดจากอากาศไม่บริสุทธิ์.
มลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐาน : (นปุ.) การทัดทรงและการประดับและการตกแต่งร่างกายด้วยดอกม้าและของหอมและเครื่องประเทืองผิวอันเป็นฐานะแห่งการแต่งตัว, ฐานะอันเป็นที่ตั้งแห่งการทัดทรงและการประดับและการตกแต่งด้วยดอกไม้และของหอมและเครื่องลูบไล้ (เครื่องย้อมเครื่องทา), การทัดทรงการประดับและการตกแต่งร่างกายด้วยดอกไม้ของหอมเครื่องย้อมเครื่องทาอันเป็นฐานะแห่งการแต่งตัว.
มห : (วิ.) ใหญ่, ยิ่ง, มาก, นัก. มหฺ วุฑฺฒิยํ, อ. หรือ มหนฺต ศัพท์แปลงเป็น มห.
มหคฺคตธมฺม : (ปุ.) ธรรมอันถึงแล้วซึ่งความยิ่ง. ดู ไตร.๓๓ ข้อ ๖๗๘.
มหคฺคตารมฺมณ : (วิ.) มีอารมณ์เป็นรูปาวจร และ อรูปาวจร. มห (ยิ่ง)+คต+อารมฺมณ.
มหพฺภย : ค. มีความกลัวมาก, น่ากลัวมาก
มหสาย : (ปุ.) ความปรารถนาใหญ่, ฯลฯ, อัธยาสัยใหญ่, คนใจกว้าง.
มหากจฺจายน : (ปุ.) พระมหากัจจายนะ ชื่อ พระเถระครั้งพุทธกาลองค์หนึ่ง ซึ่งเป็นเอตทัคคะในการบรรยายธรรมให้พิสดาร.
มหากรุณา : อิต. มหากรุณา, ความสงสารใหญ่
มหากิริยา : (อิต.) มหากิริยา ชื่อของการกระทำของพระอรหันต์ พระอรหันต์ท่านทำอะไร ก็ทำด้วยจิตบริสุทธิ์ ไม่มีโลภ โกรธหลง ไม่ยึดเอาเป็นบุญเป็นบาป จึงเรียกว่า มหากิริยา.
มหาชน : (ปุ.) คนหมู่ใหญ่, คนหมู่มาก, ชนหมู่ใหญ่, ชนหมู่มาก, คนที่เป็นพวกกัน, มหาชน, แปลว่าประชาชน ก็ได้.
มหาชาติ : (อิต.) ชาติใหญ่, มหาชาติ เรียกชาติสุดท้ายของพระโพธิสัตว์ คือชาติที่เป็นพระเวสสันดร.
มหาตณฺห : (วิ.) มีความปรารถนาใหญ่, มีความปรารถนามาก, มีใจกว้างใหญ่, มีใจกว้างขวาง, มีตัณหามาก, มักใหญ่.
มหาเทว : (ปุ.) เทพผู้เป็นใหญ่, เทวดาผู้เป็นใหญ่, พระมหาเทพเป็นคำเรียกพระอิศวร.
มหาธาตุ : (ปุ. อิต.) ธาตุใหญ่, ทองคำ, มหาธาตุ เป็นคำเรียกสถูปที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ และเป็นคำเรียกวัด ซึ่งมีสถูปหรือสถานที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ เช่น วัดมหาธาตุ วัดพระศรีรัตน มหาธาตุ วัดพระศรีมหาธาตุ เป็นต้น.
มหาธิติ : (วิ.) มีความเพียรใหญ่, มีความเพียรมาก.
มหานิกาย : (ปุ.) หมุ่ใหญ่, หมู่มาก, มหานิกาย เป็นคำเรียกคณะสงฆ์ไทยฝ่ายดั้งเดิม คำนี้เกิดขึ้นเมื่อตั้งคณะสงฆ์ธรรมยุตติกนิกายแล้ว จึงเรียาสงฆ์ที่มีอยู่ดั้งเดิมว่า มหานิกาย.
มหานิพฺพาน : (นปุ.) พระนิพพานเป็นธรรมอันบุคคลพึงเจริญ, พระนิพพานเป็นธรรมอันบุคคลพึงบูชา, มหานฤพาน.
มหาปธาน : (ปุ. นปุ.) ความเพียรอันบุคคลพึงตั้งไว้ใหญ่.
มหาพฺรหฺม : (ปุ.) มหาพรหม ชื่อพรหมชั้นที่ ๓ ใน ๑๖ ชั้น ชื่อภพเป็นที่เกิดที่อยู่ของพรหมชั้นที่ ๓ นั้น (มหาพรหม).
มหาภิกฺขฺสฆปริวาร : (วิ.) (สตฺถา) ทรงมีหมู่แห่งภิกษุใหญ่เป็นบริวาร.
มหามจฺจาลย : (ปุ.) สำนักนายกรัฐมนตรี คือที่ทำ งานของอำมาตย์ผู้ใหญ่ เป็นศูนย์รวมงานของประเทศ.
มหามติ : อิต. ความรู้มาก, ความเห็นมาก
มหามุนิ : (ปุ.) พระมหามุนี เป็นพระนามของพระพุทธเจ้าทั้งปวงพระนาม ๑ ใน ๓๒ พระนาม.
มหายาน :
(ปุ.) มหายาน ชื่อนิกายของคณะสงฆ์ในพระพุทธเจ้าศาสนาฝ่ายเหนือ เช่น ประเทศจีน ญวน ญี่ปุ่น เป็นต้น คู่กันกับหีนยาน ซึ่งเป็นนิกายของคณะสงฆ์ฝ่ายใต้ ดู หินยาน ด้วย.
มหาราช : (ปุ.) พระราชาที่มหาชนเคารพ, พระราชาผู้ใหญ่, มหาราช. พระมหาราช. พระราชาที่ทรงทำประโยชน์ให้แก่ประเทศชาติเหนือกว่าพระราชาองค์อื่นๆ. พสกนิกรจะถวายพระนามว่า มหาราช เช่น สมเด็จพระนเรศวร พระเจ้าตากสิน เป็นต้น. เพื่อเฉลิมพระเกียรติยศ. ศัพท์นี้ที่ใช้เป็น อาลปนะ สำหรับพระพูดกับพระเจ้าแผ่นดิน แปลว่า ขอถวายพระพร.
มหาวิชฺชาลย มหาวิทฺยาลย : (ปุ.) สถานที่สำหรับเข้าไปศึกษาความรู้ชั้นสูง, มหาวิทยาลัย ชื่อสถานศึกษาความรู้ชั้นอุดม.
มหาวิปากจิตฺต : (นปุ.) จิตมีผลแห่งความดีมาก, มหาวิปากจิต มี ๘ ดวง.
มหาวิโลกน : (นปุ.) การเลือกเหตุสำคัญ, การตรวจดูเหตุใหญ่, การพิจารณาดูสิ่งใหญ่, มหาวิโลกนะ. มหาวิโลกนะ มี ๕ คือ ๑.กาล จะต้องเป็นช่วงระยะเวลาที่มนุษย์มีอายุขัย ๑๐๐ ปี ๒. ทวีป ต้องเป็นชมพูทวีป ๓. ประเทศต้องเป็นมัชฌิมประเทศ ๔. ตระกูลต้องเป็นกษัตริย์ และ ๕. มารดาต้องเป็นหญิงมีเบญจศีล. พระโพธิสัตว์จึงจะมาอุบัติเพื่อตรัสรู้.
มหาวีร : (วิ.) มีความเพียรมาก, มีความกล้ามาก.
มหาสน : (นปุ.) แปลเหมือน มหานส. มหนฺต+อส. ธาตุ ในความกิน ยุ ปัจ.