กุญฺจิกา : (อิต.) กุญแจ, ลูกกุญแจ, ดาฬ, ลูก ดาฬ. กุญฺจฺ โกฏิลฺเล, ณฺวุ.
อปาปุรณ อปาปูรณ :
(นปุ.) กุญแจ, ดาล, ดาฬ (กลอนประตู). ดู อวาปูรณ ด้วย. ตาฬ : (ปุ.) ตาฬ, ฯลฯ. ดู ตาล. ตา ปาลเน, อโฬ. ตฬ. ปติฏฐายํ, โณ.
อปาปุรณอปาปูรณ : (นปุ.) กุญแจ, ดาล, ดาฬ(กลอนประตู).ดูอวาปูรณด้วย.
ตาลจฺฉิคฺคฬ ตาฬจฺฉิคฺคฬ : (ปุ.) ช่องกุญแจ, ช่องดาล, ช่องดาฬ. วิ. ตาลสฺส ตาฬสฺส วา ปเวสนฏฺฐานภูโต ฉิคฺคโฬ ตาลจฺฉิคฺคโฬ ตาฬจฺฉิคฺคโฬ วา.
ฆณ ฆน : (นปุ.) ฆณะ ฆนะ ชื่อองค์ที่ ๔ ใน ๕ องค์ของดุริยางค์, สัมมดาฬ เป็นต้น ชื่อ ฆณะ ฆนะ. หนฺ หึสายํ. อ, หสฺส โฆ. อภิ ฯ ลง ณ ปัจ. ศัพท์ต้น แปลง น เป็น ณ. สัมมดาฬ คือ ดาฬที่ทำด้วยไม้ สมฺมตาฬํ นาม กฏฺฐมยตาฬํ. กังสดาล ( ระฆังวง- เดือน ) คือ ดาฬที่ทำด้วยโลหะ กํสตาฬํ นาม โลหมยํ. สิลาตาฬะ คือดาฬที่ทำด้วย สิลาและแผ่นเหล็ก สิลาย จ อโยปฏฺเฏน จ วาทนตาฬํ สิลาตาฬํ. ฏีกาอภิฯ
กปิสีส : (ปุ.) ลิ่มไม้, ดาฬประตู. กปิรูปมตฺถ- กตฺตา กปิสีโส.
กุญฺจิกาวิวร : (นปุ.) ช่องแห่งกุญแจ, ช่อง กุญแจ, ช่องดาฬ. กุญฺจิกา+วิวร.
ตาฬจฺฉิคฺคล, ตาลจฺฉิทฺท : นป. รูกุญแจ, ช่องลูกดาล
ตาฬน : นป. การทุบ, การตี, การต่อย, การชก
ตาฬาวจร : ๑. นป. เวลาดนตรี, ดนตรี;
๒. ป. นักดนตรี
กสตาล กสตาฬ : (นปุ.) กังสดาล กังสดาฬ ชื่อโลหะหรือสัมฤทธิ์ ที่ทำไว้สำหรับตี มี ฆ้องเป็นต้น, ระฆังวงเดือน. กํสปุพฺโพ, ตฬฺ ตาฬเน, โณ.
ปฬิฆ : ป. ลิ่ม, ดาล, อุปสรรค
สมฺมตาล สมฺมตาฬ : (นปุ.) สัมมตาล, สัมมตาฬ (ตาลที่ทำด้วยไม้).
อปาปุรณ, อปาปุรน : นป. กุญแจ, ดาล
กฏฐตาฬ : ป. กลองไม้, ฆ้องไม้, เกราะ
กสตาฬ : ป. กังสดาล, โลหะหรือสัมฤทธิ์ที่ใช้ตี, ฆ้องทองสัมฤทธิ์
ตาลี ตาฬี : (อิต.) ต้นลาน. วิ. สณฺฐานโต ตาลสทิสตฺตา ตาลี ตาฬี อา อี ปัจ. ลงใน อรรถอุปมา หรือตั้ง ตฬฺ อาฆาเต, โณ, อตฺถิยํ อี. อภิฯ ลง อ ปัจ.
ตาฬี : อิต. การทุบ, การตี, การต่อย, การชก; ต้นตาล
ปตฺตาฬหก : (ปุ.) การเล่นตวงทรายด้วยใบไม้.
ตาล : (ปุ.) ตาล, ต้นตาล, โตนด ต้นโตนด (ต้นตาล). สมอพิเภก, กำมะถันเหลือง, ต้นปาล์ม, ตาละ ชื่อผักชนิดหนึ่ง, ดาล ชื่อกลอนประตู ซึ่งทำด้วยไม้ สำหรับขัด บานประตูที่มีไม้บากเท่าลูกตาล ติดไว้กึ่ง กลางบานประตูด้านในทั้งสองข้าง, ลูกดาล คือเหล็กสำหรับไขบานประตู, กุญแจ, สลัก, กลอน, เข็มขัด, หมุด, ฉิ่ง, ฉาบ, ดินหอม, ง้วนดิน, ที่นั่งของทุรคา. ตลฺ ปติฏฐายํ, โณ. อภิฯ ลง อ ปัจ. ส. ตาล.
กฏฐตาล : ป. กุญแจไม้, ลูกดาลไม้
ฉพฺพณฺณรสิ : (อิต.) รัศมีมีสีหก. ฉัพพัณณรังษี. รัศมี ๖ ประการนี้ คือ เขียวเหมือนดอก – อัญชัน เรียกนีละ ๑ เหลืองเหมือน หอ – ระดาล เรียก ปีตะ ๑ แดงเหมือน ตะวัน อ่อน เรียก โลหิตะ ๑ ขาวเหมือนแผ่นเงิน เรียก โอทาตะ ๑ สีหงสบาทเหมือนดอก เซ่งหรือดอกหงอนไก่ เรียกมัญเชฏฐะ ๑ เลื่อมพรายเหมือนแก้วผนึก เรียก ปภัสสร รัศมีทั้ง ๖ นี้ แผ่เป็นวงกลมอยู่ เบื้องหลังพระเศียรของพระพุทธเจ้า. พระ พระอรหันต์ทั้งหลาย แม้พระอัครสาวก ก็ ไม่มีรัศมีทั้ง ๖ นี้.
ตณฺฑิล : (นปุ.) แผ่นดิน, ตฑิ ตาฬเน, อิโล.
ตณฺฑุล : (นปุ.) ข้าวสาร ( กระเทาะเปลือกและ รำออกแล้ว. ตฑิ ตาฬเน, อุโล.
ตาลจฺฉิทฺท : ป. ช่องแห่งลูกดาล
ตาลฉิทฺท : (นปุ.) ช่องแห่งดาล, ช่องดาล.
ตาลุ : (ปุ.) เพดาน, เพดาลปาก. วิ. ตลนฺติ เอตฺถ ทนฺตาติ ตาลุ ( เป็นที่ตั้งแห่งฟัน). ตลฺ ปติฏฺฐายํ ณุ. รูปฯ ๖๓๕ ตั้ง ตรฺ ตรเณ, ณุ. แปลง ร เป็น ล. ส. ตาลุ.
โพธกร : (ปุ.) คนทำซึ่งการปลุก, คนให้คนอื่นรู้ด้วยเสียงดาล, คนนั่งยามตีทุ่มโมง. วิ. โพธํ ปโพธนํ กโรตีติ โพธกโร. โพธ-ปุพฺโพ, กรฺ กรเณ, อ.
ลงฺคี : อิต. กลอนเหล็ก, ดาลเหล็ก
อคฺคล : นป. ดาล, กลอนประตู
อวาปุรณ : นป. กุญแจ, ลูกดาล, เครื่องปิด, เครื่องไข