ลูกคัน : น. ดินที่พูนขึ้นเป็นคันตามท้องนาสำหรับขังน้ำไว้, คันนา หรือ หัวคันนา ก็เรียก.
ลูกคั่น : น. เครื่องประดับเป็นลูกกลม ๆ เป็นต้น ใช้คั่นระหว่าง ตะกรุดหรือลูกประคำ.
ลูกค้า : น. ผู้ซื้อ เช่น ผู้ขายปลีกเป็นลูกค้าของผู้ขายส่ง, ผู้อุดหนุน ในเชิงธุรกิจ เช่น ลูกค้าของธนาคาร.
ลูกคำ : น. เรียกคํา ๒ คําเมื่อเอามาประสมกันแล้วมีความหมายต่าง ไปจากคําเดิมว่า ลูกคําของคําตั้ง เช่น ลูกค้า ลูกเขย เป็นลูกคําของ คํา ลูก.
ลูกคิด : น. เครื่องคํานวณเลขของจีน ทําด้วยไม้เป็นต้น เป็นลูกกลม ๆ ร้อยใส่ไว้ในราง.
ลูกคู่ : น. คนร้องรับต้นเสียง เช่น ลูกคู่ละครร้อง ลูกคู่ละครรำ, คนร้องรับพ่อเพลงแม่เพลง เช่น ลูกคู่เพลงฉ่อย ลูกคู่ระบำชาวไร่, โดยปริยายหมายถึงผู้สนับสนุน เช่น พอนายพูด ลูกน้องก็รับเป็นลูกคู่. ลูกฆ้อง น. ทํานองหลักของเพลงไทยที่โดยปรกติจะบรรเลงด้วย ฆ้องวงใหญ่.
ลูกจ้างชั่วคราว : (กฎ) น. ลูกจ้างซึ่งนายจ้างตกลงจ้างไว้ไม่เป็นการ ประจำ เพื่อทำงานอันมีลักษณะเป็นครั้งคราว เป็นการจร หรือเป็น ไปตามฤดูกาล.
ลูกช่วง : น. ผู้รับต่อไปอีกทอดหนึ่ง; เรียกผ้าที่ม้วนหรือห่อหญ้า เป็นต้นให้เป็นลูกกลมสําหรับใช้ในการเล่นช่วงชัย.
ลูกช้าง : ส. คําแทนชื่อคนซึ่งพูดกับเจ้าที่เป็นผีแทนคําว่า ข้าพเจ้า.
ลูกชิ้น : น. เนื้อปลาหรือเนื้อวัวเป็นต้นที่โขลกทําเป็นลูกกลม ๆ แล้วลวกสําหรับทําของกิน.
ลูกชุบ : น. ชื่อขนมชนิดหนึ่งทำด้วยถั่วเขียวกวน ปั้นเป็นรูปต่าง ๆ เช่น พริก มังคุด มะยม แล้วระบายสี และเคลือบด้วยวุ้นให้เป็นมัน.
ลูกโซ่ : น. ห่วงของโซ่, โดยปริยายหมายถึงลักษณะที่ต่อเนื่องกัน เช่นนั้น เช่น เรื่องราวเกี่ยวข้องโยงกันเป็นลูกโซ่.
ลูกดอก : น. ไม้หรือเหล็กปลายแหลม มีพู่ข้างท้ายใช้หลอดเป่า ยิงสัตว์, เหล็กปลายแหลมมีด้ามเป็นไม้ มีหาง ใช้ปาไปที่เป้า.
ลูกดาล : น. เหล็กสำหรับไขดาลประตู มีรูปเป็นมุมฉาก ๒ ทบ.
ลูกดิ่ง : น. โลหะตันรูปทรงกรวยติดที่ปลายสายเชือกใช้วัดความลึก ของนํ้า ตรวจสอบเสาหรือกําแพงเป็นต้นว่าอยู่ในแนวดิ่งหรือไม่; ตะกั่วก้อนเล็ก ๆ รูปทรงกรวย ใช้ถ่วงสายเบ็ดสําหรับตกกุ้ง; ตะกั่ว ก้อนกลม ๆ เจาะรูผูกไว้ที่ปลายทั้ง ๒ ข้าง ใช้แกว่งหรือเหวี่ยงเป็น อาวุธ; ตะกั่วหรือเหล็กเป็นต้นที่ผูกกับสายเชือกเป็นคู่สกัดหัวท้าย ดอกจําปาของว่าวจุฬา.
ลูกดิน : น. ดินปั้นกลมตากแห้งใช้เป็นลูกกระสุน.
ลูกติดพัน : ว. อาการที่เป็นไปต่อเนื่องโดยไม่เจตนาหรือยั้งไม่ทัน เช่น นักมวยเตะคู่ต่อสู้ที่กำลังล้มลงเป็นลูกติดพัน.
ลูกตุ้ม : น. ไม้หรือเหล็กยาว ๆ มีลูกกลมข้างปลาย ใช้สําหรับเป็น อาวุธ หรือสายเชือกมีตุ้มเหล็กหรือทองเหลืองถ่วงสําหรับชั่งของ เพื่อคิดนํ้าหนัก, ตุ้มนาฬิกาที่ถ่วงให้จักรนาฬิกาเดินพอเหมาะกับ เวลา; ของที่มีลักษณะกลม ๆ ห้อยลงมา, ตุ้ม ก็ว่า; โดยปริยาย หมายถึงสิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น ลูกตุ้มสายสร้อย; ผู้ถ่วงความเจริญ เช่น ไม่ทำการงานแล้วยังทำตัวเป็นลูกตุ้มถ่วง ความเจริญเสียอีก.
ลูกเต๋า : น. ลูกเหลี่ยมมี ๖ หน้า แต่ละหน้าเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีแต้ม ใช้ในการเล่นพนันมีลูกเต๋า สกา และไฮโล เป็นต้น, โดยปริยายใช้ เรียกสิ่งที่มีลักษณะคล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น หั่นเป็นสี่เหลี่ยมลูกเต๋า ขนมเปี๊ยะลูกเต๋า.
ลูกแตก : น. ลูกกระสุนที่มีดินปืนอย่างร้ายแรงอยู่ข้างใน เมื่อยิงหรือ ขว้างไปจะแตกออกเป็นชิ้นเล็ก ๆ.
ลูกถ้วย : น. วัตถุทําด้วยกระเบื้องสําหรับใช้เป็นฉนวนไฟฟ้า.
ลูกแถว : น. เรียกพลทหารพลตํารวจเป็นต้น เช่น เรียกลูกแถวมาฝึก; โดยปริยายหมายถึงผู้ที่เป็นลูกน้องเขา ไม่มีอำนาจหน้าที่ที่จะสั่งการ ใด ๆ ได้เลย เช่น มีแต่พวกลูกแถวเท่านั้นจะช่วยอะไรได้.
ลูกเธอ : (ราชา) น. คํานําหน้านามพระราชโอรสพระราชธิดาในสมัย รัชกาลที่ ๑ ถึงต้นรัชกาลที่ ๓, คํานําหน้านามพระราชธิดาในสมัย ปลายรัชกาลที่ ๓ ถึงปัจจุบัน, เรียกเต็มว่า พระเจ้าลูกเธอ, ถ้ามีพระ มารดาเป็นเจ้า เรียกว่า สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ.
ลูกน้ำ : น. ลูกอ่อนของยุงที่ยังอาศัยอยู่ในนํ้า เมื่อแก่เข้าหลุดจาก ปลอกเป็นยุง; ชื่อเครื่องหมายวรรคตอนรูปดังนี้ , สำหรับคั่นวรรค ตอนของข้อความ เรียกว่า จุดลูกนํ้า หรือ จุลภาค.
ลูกนิมิต : น. ลูกที่ทํากลม ๆ ประมาณเท่าบาตร มักทำด้วยหิน ใช้ฝัง เป็นเครื่องหมายเขตอุโบสถ.
ลูกบท : น. เพลงเล็ก ๆ ที่บรรเลงต่อจากเพลงใหญ่; เรียกลิเกที่ผู้ แสดงเป็นตัวพระตัวนางไม่เข้าเครื่องอย่างโขน ละครหรือลิเก ทรงเครื่อง ว่า ลิเกลูกบท.
ลูกบวบ : น. ชื่อไม้ไผ่ที่มัดรวมกันกลม ๆ แล้วทําเป็นแพ เรียกว่า แพลูกบวบ; ชายจีวรภิกษุที่ม้วนให้กลมแล้วพาดบ่าหรือหนีบ รักแร้เมื่อเวลาครองผ้า เช่น พาดลูกบวบ หนีบลูกบวบ.
ลูกบาศก์ : น. ลูกเหลี่ยมมี ๖ หน้า แต่ละหน้าเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัส, เรียกลูกเต๋าที่ใช้ทอดในการเล่นสกา.
ลูกบิด : น. อุปกรณ์สําหรับจับบิดเพื่อปิด เปิดประตูหน้าต่าง เดิม ทําเป็นลูกกลม ๆ; อุปกรณ์เครื่องแก้ววิทยาศาสตร์สําหรับปิดเปิด ให้ของเหลวเป็นต้นหยุดผ่านหรือไหลผ่าน; อุปกรณ์สําหรับบิดเร่ง หรือลดสายเครื่องดนตรีประเภทเครื่องดีดหรือเครื่องสีให้ตึงหรือ หย่อน มักทําด้วยไม้หรืองา.
ลูกบุญธรรม : น. ลูกของคนอื่นที่เอามาเลี้ยงเป็นลูกของตัว.
ลูกประคบ : น. ผ้าห่อเครื่องยาผูกเป็นลูกกลม ๆ ใช้อังไฟนาบหรือ กดคลึงตามร่างกายตรงบริเวณที่ปวดหรือโนเป็นต้น.
ลูกประคำ : น. ไม้หรือแก้วเป็นต้นที่ทําเป็นเม็ดกลมมีรูตรงกลางร้อย ด้วยด้ายหรือไหม ส่วนมากมี ๑๐๘ ลูก สําหรับนักบวชมีฤษีเป็นต้น ใช้สวมคอเพื่อกําหนดนับการบริกรรมภาวนา คือเมื่อบริกรรมภาวนา จบครั้งหนึ่ง ๆ ก็รูดไว้เม็ดหนึ่ง, เครื่องประดับที่ทําเช่นนั้น.
ลูกประหล่ำ : น. เครื่องประดับข้อมือ มักทําเป็นลูกกลม ๆ หรือเป็น กลีบอย่างลูกมะยม หรือเป็นเหลี่ยมเป็นต้น สลักเป็นลวดลาย เดิมมี สีแดง ๆ, ปะวะหลํ่า ก็ว่า.
ลูกปลา : น. กระดาษที่ทําเป็นชิ้นกลม ๆ เล็ก ๆ ปิดตามตัวว่าวเพื่อ ตรึงด้ายสักให้ติดกับกระดาษ.
ลูกปัด : น. เม็ดแก้วเป็นต้นมีรูตรงกลางสําหรับร้อยเป็นเครื่องประดับ ต่าง ๆ.
ลูกป่า : น. ต้นไม้หรือสัตว์ที่เป็นพันธุ์เดิมตามธรรมชาติ, มักใช้เรียก ปลากัดหรือปลาเข็ม.
ลูกปืน : น. ลูกตะกั่วหรือเหล็กเป็นต้นที่ยัดใส่ในลํากล้องปืนแล้วยิง, กระสุนที่บรรจุในลํากล้องปืนสําหรับยิง ประกอบด้วยปลอกโลหะ ตรงปลายด้านหนึ่งมีหัวกระสุนโลหะ ถ้าเป็นปืนลูกซอง ปลอกทํา ด้วยกระดาษแข็ง ไม่มีหัวกระสุน แต่มีลูกปรายหลายลูกอยู่ภายใน ทั้ง ๒ ชนิดมีดินปืนอยู่ตรงกลางและมีเชื้อปะทุอยู่ก้นปลอก, กระสุน ปืน; ลูกเหล็กที่มีลักษณะกลม ทรงกระบอก หรือทรงกรวย ใส่ใน ตลับรองเพลาเครื่องจักรเป็นต้น เพื่อให้หมุนหรือเคลื่อนไปได้คล่อง.
ลูกโป่ง : น. ถุงทำด้วยยางหรือพลาสติกเป็นต้นที่เป่าหรืออัดลมให้ ยืดโป่งเป็นรูปต่าง ๆ ได้.
ลูกผักชี : น. ชื่อเรียกผลของผักชี กลิ่นหอม ใช้เป็นเครื่องเทศ.
ลูกผีลูกคน : (สํา) ว. หวังเป็นที่แน่นอนยังไม่ได้, มักใช้ในกรณีสำคัญ ๆ เช่น เด็กที่เกิดใหม่จะรอดหรือไม่ ยังเป็นลูกผีลูกคนอยู่ การสอบไล่ ครั้งนี้ ยังเป็นลูกผีลูกคนอยู่.
ลูกผู้น้อง : น. ญาติที่เป็นลูกของน้าหรืออา.
ลูกผู้พี่ : น. ญาติที่เป็นลูกของลุงหรือป้า.
ลูกแฝด : น. ลูกที่เกิดจากท้องแม่คนเดียวกัน ในระยะเวลาเดียวกัน หรือใกล้กัน อาจเป็นแฝด ๒ คน ๓ คน หรือมากกว่านั้นก็ได้.
ลูกพรรค : น. สมาชิกที่มิได้เป็นหัวหน้าของพรรคการเมือง.
ลูกพรวน : น. โลหะทําเป็นรูปกลมกลวง มีลูกกลิ้งเล็ก ๆ อยู่ข้างใน เพื่อให้เกิดเสียง ใช้ผูกคอสัตว์หรือข้อเท้าเป็นต้น, กระพรวน พรวน หรือ ลูกกระพรวน ก็ว่า; (ถิ่นพายัพ, อีสาน) มะหิ่ง หรือ หมากหิ่ง.
ลูกพลู : น. เครื่องประดับเครื่องแต่งตัวของช้างห้อยเป็นระย้าเรียง เป็นแถวลงมา มักทำด้วยทองเหลืองหรือเงินกะไหล่.
ลูกพี่ : (ปาก) น. คําที่ลูกน้องหรือลูกสมุนเรียกเพื่อยกย่องผู้ที่เป็น หัวหน้านักเลงเป็นต้น.
ลูกพี่ลูกน้อง : น. ญาติที่เป็นลูกของลุง ป้า น้า หรืออา.
ลูกไฟ : น. ส่วนที่แยกออกจากวัตถุกําลังลุกเป็นไฟแล้วกระเด็น หรือกระจายออกไปเป็นดวงไฟน้อย ๆ จํานวนมากบ้างน้อยบ้าง เช่น ลูกไฟพะเนียง ลูกไฟจากปล่องเรือโยง ลูกไฟจากเตาถ่าน.
ลูกมะหวด : น. ลูกตั้งมักทำด้วยหินหรือไม้เป็นต้น เป็นรูปกลม ๆ ป้อม ๆ คล้ายผลมะหวดเรียงกันเป็นลูกกรงใช้แทนหน้าต่าง เช่น ลูกมะหวดที่ปราสาทหิน.