นพรัตน์ : (N) ; nine gems ; Syn:นวรัตน์, เนาวรัตน์ ; Def:แก้ว 9 อย่าง คือ เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัม โกเมน นิล มุกดา เพทาย ไพฑูรย์

พิฑูรย์ : (N) ; cat's eye ; Syn:ไพฑูรย์, เพชรตาแมว, เพฑูริย์ ; Def:รัตนอย่างหนึ่งในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา ; Samp:เขากำลังอยากได้พิฑูรย์ที่มีค่าเป็นของสะสมของเขาอีกชิ้น

เพชรตาแมว : (N) ; chrysoberyl ; Related:cymophane, cat's eye ; Syn:ไพฑูรย์, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา

ไพฑูรย์ : (N) ; chrysoberyl ; Related:cymophane, cat's eye ; Syn:เพชรตาแมว, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:รัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา ; Samp:หินก้อนนี้มีสีเหลืองปนเขียวเหมือนสีของไพฑูรย์มาก ; Unit:ก้อน, เม็ด

มณี : (N) ; jewels ; Related:precious stones, gems ; Def:แก้วหินสีแดง ในจำพวกนพรัตน์ ; Samp:เขาถนอมเธอราวกับเธอเป็นมณีอันหาค่ามิได้

มรกต : (N) ; emerald ; Related:oriental sapphire ; Def:แก้วหินสีเขียวใบไม้ในจำพวกนพรัตน์ ; Samp:อาเจือใส่แหวนวงน้อยเป็นแหวนแถว มีมรกตเม็ดเล็กสลับทับทิมและบุษราคัมเล็กจิ๋ว ; Unit:ก้อน, เม็ด

มุกดา : (N) ; pearl ; Related:round small silvery-white mass formed inside the shell of oyster, kind of gem ; Syn:มุกดาหาร, มุก, ไข่มุก ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในพวกนพรัตน์ สีหมอกอ่อนๆ ; Samp:ท่านเจ้าสัวอยากซื้อของมีค่าราคาแพงอย่างฉากฝังมุกดา เป็นลวดลายในเทพนิยายของจีน

วิฑูรย์ : (N) ; cat's eye ; Related:lapis lazuli ; Syn:ไพฑูรย์, เพชรตาแมว, แก้วสีไม้ไผ่ ; Def:ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในจำพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียวหรือน้ำตาลเทา มีน้ำเป็นสายรุ้งกลอกไปมา

ปิดทอง : (V) ; gild ; Related:cover with gold leaf ; Def:ปิดทับด้วยแผ่นทองคำเปลว ; Samp:พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้โปรดฯ ให้ปิดทองพระพุทธชินราชและถวายมหาสังวาลนพรัตน์เป็นพุทธบูชา

สังวาล : (N) ; breast chain ; Def:สร้อยเครื่องประดับชนิดหนึ่งใช้คล้องสะพายแล่ง ; Samp:พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงได้โปรดฯ ให้ถวายสังวาลนพรัตน์เป็นพุทธบูชาในคราวที่เสด็จพระราชดำเนินถวายสักการะพระพุทธชินราช ; Unit:สาย

นพรัตน์ : [นบพะ] น. แก้ว ๙ อย่าง คือ เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัม โกเมน นิล มุกดา เพทาย ไพฑูรย์, นวรัตน์ หรือ เนาวรัตน์ ก็ว่า. (ส.).

นวรัตน์ : น. นพรัตน์, แก้ว ๙ อย่าง คือ เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัม โกเมน นิล มุกดา เพทาย ไพฑูรย์, เนาวรัตน์ ก็ว่า. (ส.).

ไพฑูรย์ : น. ชื่อรัตนะอย่างหนึ่ง ในจําพวกนพรัตน์ มีสีเหลืองแกมเขียว หรือนํ้าตาลเทา มีนํ้าเป็นสายรุ้งกลอกไปมา, เพชรตาแมว หรือ แก้วสีไม้ไผ่ ก็ว่า. (ส. ไวฑูรฺย; ป. เวฬุริย).

มณี : น. แก้วหินมีค่าสีแดง ในจําพวกนพรัตน์ มักหมายถึงทับทิม. (ป., ส. มณิ).

มรกต : [มอระกด] น. ชื่อรัตนะอย่างหนึ่งในจำพวกนพรัตน์ มีสีเขียว.

มุกดา, มุกดาหาร : น. ไข่มุก; ชื่อรัตนะอย่างหนึ่งในพวกนพรัตน์ สีหมอกอ่อน ๆ. (ส. มุกฺตา, มุกฺตาหาร; ป. มุตฺตา, มุตฺตาหาร, ว่า สร้อยไข่มุก).

ระบำ : น. การแสดงที่ใช้ท่าฟ้อนรำ ไม่เป็นเรื่องราว มุ่งความสวยงามหรือความ บันเทิง จะแสดงคนเดียวหรือหลายคนก็ได้ เช่น ระบำนพรัตน์ ระบำกอย ระบำฉุยฉาย. ก. ฟ้อนรำที่แสดงไม่เป็นเรื่องราว มุ่งความสวยงามหรือ ความบันเทิง จะแสดงคนเดียวหรือหลายคนก็ได้.

เนาวรัตน์ : ดู นวรัตน์ ที่ นว๒.

นวรตน : (นปุ.) แก้วเก้าอย่าง, แก้วเก้าชนิด, แก้วเก้าประการ, นพรัตน์, เนาวรัตน์. แก้วเก้าอย่าง คือ เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัม โกเมน นิล มุกดา เพทาย และ ไพฑูรย์. ส. นวรตฺน.