อุทฺธรติ : ก. ยกขึ้น, ถอนออก
อุทฺธสติ : ก. ฟุ้งขึ้น, ปลิวว่อน, บินขึ้น
อุทฺธาร : (ปุ.) การยกขึ้น, การเดาะ (เกี่ยวกับ กฐิน), การให้ยืม, เงินค้าง, หนี้. อุปุพฺโพ, ธรฺ คหเณ, โณ. หรฺ หรเณ วา, หสฺส โธ. ส. อุทฺธาร. อุทฺธุมายิ
อุทฺธุมาต, - ตก : ค. พอง, บวม, ขึ้นอืด
อุทฺธุมายติ : ก. พอง, บวมขึ้น
อุทปตฺต : ๑. นป. เหยือกน้ำ, ขันน้ำ;
๒. กิต. กระโดดขึ้น
อุทปาทิ : ก. เกิดขึ้น, มีขึ้น
อุทย : (ปุ.) การขึ้น, การตั้งขึ้น, การโผล่ขึ้น, การเกิดขึ้น, อุทัย ชื่อภูเขาข้างบูรพทิศ, อุทัย การโผล่ขึ้นแห่งดวงอาทิตย์. อุปุพฺโพ, อยฺ คมเน, อ, ทฺอาคโม. ส. อุทย.
อุทยตฺถคม : ป. การเกิดขึ้นและการเสื่อม
อุทยตฺถคามินี : ค. ซึ่งเกิดขึ้นและเสื่อมไป
อุทยติ : ก. ขึ้น, โผล่ขึ้น
อุทยน : นป. การขึ้นไป, ความเจริญ
อุทยพฺพย : (นปุ.) ความตั้งขึ้นและความเสื่อม ไป, ความเกิดและความดับ. อุทย+วย แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ.
อุทยพฺพยานุปสฺสี : ค. ผู้มีปกติเห็นความเกิดขึ้นและเสื่อมไป
อุทาน : (นปุ.) การเปล่ง, คำเปล่ง, คำที่เปล่ง ขึ้นทันที. อุปุพฺโพ, อิ อุจฺจารเณ, ยุ, ทฺ อาคโม, แปลง อิ เป็น อา.
อุทานคาถา : (อิต.) คำที่เปล่งขึ้นด้วยความเบิกบานใจ.
อุทาหรณ : (นปุ.) การอ้างอิง, การยกขึ้นให้ เห็น, การยกขึ้นมา, การนำขึ้นมา, ตัวอย่าง. วิ. อุทาหรียเต ปกตสฺโสปปาทนายาติ อุทาหรณํ. อุ อาปุพฺโพ, หรฺ หรเณ, ยุ, ทฺอาคโม. ส. อุทาหรณ.
อุทิต : กิต. ขึ้นไปแล้ว, โผล่ขึ้นแล้ว, ผุดขึ้นแล้ว; กล่าวแล้ว, แสดงแล้ว, ประกาศแล้ว
อุทีเรติ, อุทีรยติ : ก. เปล่ง, กล่าว, พูด, ประกาศ; ให้เกิดขึ้น, ให้มีขึ้น
อุเทติ, - ทยติ : ก. ขึ้นไป, เกิดขึ้น, เพิ่มขึ้น
อุนฺนต : กิต. ฟูขึ้นแล้ว, เขยิบขึ้นแล้ว, เงยขึ้นแล้ว; ถือตัว
อุนฺนติ : (อิต.) ความพองของจิต, ความไว้ตัว, ความจองหอง, ความไว้ยศ, ความยกตน. วิ. อุนฺนมนํ อุนฺนติ. ติ ปัจ. ส. อุนฺนติ การยก, ความรุ่งเรือง, ความเจริญขึ้น.
อุนฺนมติ : ก. ยืดขึ้น, สูงขึ้น; ถือตัว
อุนฺนมน : (นปุ.) ความฟูขึ้น, ความสูง, ความสูงขึ้น. ยุ ปัจ.
อุนฺนามี : ค. ขึ้น, ยกขึ้น
อุนฺนาเมติ : ก. ให้สูง, เขยิบขึ้น
อุปจฺจ : กิต. บินขึ้นไปแล้ว, เหาะขึ้นไปแล้ว
อุปชีวติ : ก. เป็นอยู่, อาศัยอยู่, ขึ้นอยู่
อุปตฺติเหตุ อุปฺปตฺติเหตุ : (ปุ.) เหตุแห่งการบังเกิด, ฯลฯ. อุบัติเหตุ ไทยใช้ในความหมายว่า เหตุที่เกิดขึ้นโดยไม่คาดฝัน เหตุที่เกิดขึ้นโดยไม่คาดคิด.
อุปตฺติ อุปฺปตฺติ : (อิต.) การเกิด, การเกิดขึ้น, การบังเกิด, การบังเกิดขึ้น, ความเกิด, ฯลฯ, เหตุ, เหตุเครื่องบังเกิด, กำเนิด, การลง อุ. วิภตฺตุปฺปตฺติ การลงวิภัติ. อุปุพฺ โพ, ปทฺ คติยํ, ติ. วิ. อุปฺปชฺชนํ อุปตฺติ อุปฺปตฺติ วา. คำหลังซ้อน ป. ไทยใช้อุบัติ เป็นกิริยา ในความว่า เกิด เกิดขึ้น ใช้เป็น นามว่า การเกิดขึ้น. กำเนิด เหตุ รากเหง้า. ส. อุตฺปตฺติ.
อุปนิพฺพตฺต : กิต. บังเกิดขึ้นแล้ว, ปรากฏขึ้นแล้ว
อุปนิสฺสย : (ปุ.) ธรรมเป็นที่เข้าไปอาศัย, ธรรมเป็นอุปนิสัย, ฉันทะเป็นที่เข้าไป อาศัย, อุปนิสสัย อุปนิสัย คือความประพฤติเคยชิน เป็นพื้นมาแต่อดีตชาติ คุณ ความดีที่ฝังอยู่ใน สันดาน ซึ่งจะเป็นฐาน รองรับผลดียิ่ง ๆ ขึ้นไป หรือแววของจิต. ในอภิธรรม หมายเอา คุณความดีอย่างเดียว ส่วนคำนิสสัย นิสัย หมายเอาทั้งทางดีทางชั่ว. อุป นิ ปุพฺโพ, สิ สี วา สเย, อ.
อุปฺปกฺก : ค. บวมขึ้น, โน, โหนก, พอง
อุปฺปจฺจ : ป. การบินขึ้น, การลอยขึ้น
อุปปชฺชติ : ก. เกิดอีก, ปรากฏขึ้น, เข้าถึง
อุปฺปชฺชติ : ก. เกิดขึ้น, อุบัติขึ้น
อุปฺปชฺชน : นป. การเกิดขึ้น, การอุบัติขึ้น
อุปฺปชฺชนก : ค. ผู้อุบัติขึ้น, ผู้เกิดขึ้น
อุปฺปชฺชิตุ : ป. ผู้บังเกิดขึ้น, ผู้อุบัติ
อุปฺปตติ : ก. บินขึ้น, กระโดดขึ้น
อุปฺปตฺติ : อิต. การอุบัติขึ้น, การเกิดขึ้น
อุปฺปตน : (นปุ.) การขึ้น, การเกิดขึ้น, การอุบัติ, ความขึ้น, ฯลฯ. อุปุพโพ. ปตฺ คติยํ, ยุ. ซ้อน ปฺ.
อุปฺปนฺน : กิต. อุบัติขึ้นแล้ว, เกิดขึ้นแล้ว
อุปฺปฺลวน : นป. การลอย, การโผล่ขึ้น
อุปฺปาต : ป. การบินขึ้น; อุกกาบาต; เหตุการณ์อันผิดปกติ, ลาง
อุปฺปาต อุปฺปาท : (ปุ.) กาลเป็นที่บังเกิดขึ้น, อาเพศแห่งดินฟ้าอากาศ แสดงผลดีผลชั่ว, ลางชี้ผลดีและผลชั่ว, อุบาต อุบาท (เหตุ การณ์ที่เกิดขึ้นผิดปกติ). วิ. สุภาสุภผลํ ปกาเสนฺโต อุปฺปตฺตีติ อุปฺปาโต, ปตฺ คติยํ, โณ, ปฺสํโยโค. การเกิดขึ้น, การบังเกิดขึ้น, เหตุ. วิ. อุปฺปตฺติ อุปฺปาโต. ศัพท์หลัง แปลง ต เป็น ท. ส. อุตฺปาต อุตฺปาท.
อุปปาติก : (วิ.) (สัตว์) ผู้ลอยมาเกิด, เกิดขึ้น, ผุดเกิด, เกิดผุดขึ้น, อุปปาติกะ, โอปปาติกะ (เกิดเอง โดยอาศัยอดีตกรรม ไม่มีบิดา มารดา ได้แก่ เทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต อสุรกาย).
อุปฺปาท :
ป. ๑. ดู อุปฺปาต๒. การบังเกิดขึ้น, การอุบัติขึ้น อุปฺปาทนิโรธ : (ปุ.) ความเกิดขึ้นและความดับ.
อุปฺปาเทติ : ก. ผลิต, ทำให้เกิดขึ้น