จูฬ : ป., จูฬา อิต. จอนผม, จุกผม, มวยผม; ขนแผง, หงอน
โฏฏมฺพร : นป. ผ้าอย่างดี, ผ้าทอด้วยขนสัตว์มีเนื้อละเอียด
ตุณฺห : (วิ.) นิ่ง ( เฉย เงียบ ไม่กระดุกกระดิก ไม่เคลื่อนไหว). ตุหฺอทฺทเน,โณฺห,หโลโป. อทฺทน แปลว่า เบียดเบียน ทำอันตราย ในที่นี้หมายความว่า เบียดเบียนความดัง หรือความเคลื่อนไหว.
ทาตฺต : (นปุ.) เคียว ชื่อเครื่องมือสำหรับเกี่ยว ข้าวหรือหญ้า วิ. ทนติ อเนนาติ ทาตฺตํ ทา ลเวนา, โต, ทฺวิตฺตํ. ทาติ วีหโย ฉินฺทติ อเนนาติ วา ทาตฺตํ. ทา อวขณฺฑเน. เป็นทาตฺร โดยลง ตฺรณฺ ปัจ. บ้าง. ส. ทาตฺร.
ทิฏฺฐินิชฺฌานกฺขนฺติ : อิต. ความทนต่อการเพ่งด้วยทิฐิ, อดทนต่อการเพ่งพินิจเพราะทิฐิ, ความปักใจดิ่งด้วยทิฐิ
ทีฆโลมก : (ปุ.) อาสนะพิเศษประกอบด้วย ขนยาว, ผ้าโกเชาว์ใหญ่ขนยาว.
ทีฆโลม, - มก : ค. มีขนยาว
ทุกฺขตา : อิต., ทุกฺขตฺต นป. ความเป็นสิ่งที่ทนได้ยาก, ความเป็นทุกข์, ความเป็นสิ่งที่นำมาซึ่งทุกข์
ทุกฺขาสหนตา : อิต. ความไม่อดทนต่อความทุกข์, ความทนต่อความยากลำบากไม่ได้
ทุผสฺส : (ปุ.) ผัสสะหยาบ, อเนกคุณคัน อเนกคุณ ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่ง ใช้ทำยาไทย มีขนและหนามเล็กตามกิ่งก้านและใบ ถูกเข้าจะคัน.
ทุสฺสห : ค. ซึ่งทนได้โดยยาก
เทปิจฺฉ : อ. มีขนหางสองเส้น
เทฺวปิจฺฉ : ค. มีขนหางสองเส้น
เทฺวปิติก : ค. มีขนสองขน
โทณี : (อิต.) เรือชะล่า โบราณเขียนฉะหล้า, สัดจอง (ทุ่น แพ เรือ), เรือโกลน. วิ. ทวติ วหตีติ โทณี. ทุณฺ คติหึสาสุ, อ, อิตฺถิยํ อี.
ธุรสฺสห : ค. ผู้ทนต่อหน้าที่การงาน, อดทนต่อการงาน
ธุวฏฺฐานิย : ค. (รองเท้า) อันมีฐานะยั่งยืน, อันทนได้นาน
นาสิกาโลม : (นปุ.) ขนเกิดในจมูก, ขนจมูก.
นินฺนาท : (ปุ.) การกึกก้อง,การบันลือ,ความ กึกก้อง, ความบันลือ, ความเกรียวกราว, เสียงกึกก้อง, เสียงบันลือ, เสียงสะท้าน, เสียงเกรียวกราว, นินาท, นฤนาท. วิ. ปุนปฺนปุนํ นาโท นินฺนาโท แปลง น เป็น นฺน แปลง อ ที่น ตัวต้นเป็น อิ ลงนิคคหิต อาคม แล้วแปลงเป็น นฺ.
นิพฺพาณ นิพฺพาน : (นปุ.) ธรรมอันออกแล้ว จากตัณหา, ธรรมอันออกแล้วจากตัณหา เครื่องร้อยรัด, ธรรมอันออกไปแล้วจาก ตัณหาเครื่องร้อยรัด. วิ. วาฯโต วานโต วา นิกฺขนฺตํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. รูปฯ วิ. วานโต นิกฺขนฺตํ นิพฺพานํ. ลบ กฺขนฺต แล้วกลับบทหน้าไว้หลัง แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ความออกจากตัณหา, ความออกไปจากตัณหา, ฯลฯ. วิ. วาณโต วานโต วา นิกฺขมนํ นิพฺพาณํ นิพฺพานํ วา. ธรรมออกแล้วจากวานะ, จิตออกแล้วจาก วานะ. วิ. นิกฺขนตํ วานโต นิพฺพานํ. นตฺถิ วา เอตฺถ วานํ นิพฺพานํ อัฏฐกถาปรมัตถ- ทีปนี. ความสงบ ความดับ ความดับสนิท (ของจิต). นิปุพฺโพ, วา อุปสเม, ยุ. ธรรม ปราศจากเครื่องรัอยรัด, จิตปราศจาก เครื่องร้อยรัด. นิปพฺโพ, วิ สํสิพฺพเน, ยุ. ความดับด้วยอันสำรอกโดยไม่เหลือ เพราะสิ้นตัณหาโดยประการทั้งปวง, ความดับสนิทจากกิเลสและกองทุกข์, แดนอันปราศจากสังขาร (เครื่องปรุงแต่ง), นิพพาณ, นิพพาน, พระนิพพาณ, พระ นิพพาน. วิ. นิพฺพายนนฺติ อริยชนา เอตสฺมินฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพายนฺติ สพฺเพ วฏฺฏทุกฺขนสนฺตาปา เอตสฺมินฺติ วา นิพฺพานํ. ส. นิรฺวาณ.
นิพฺพาหาเปติ : ก. นำออก, ขนออก
ปฏิย : นป. ผ้าลาดสีขาวทำด้วยขนสัตว์
ปตฺตนาฬี : อิต. ก้านปีก, ก้านขนไก่
ปนฺนโลม : ค. ผู้มีขนตก, ผู้มีขนราบ, ผู้ไม่มีความหวาดสะดุ้ง, ผู้สงบระงับ
ปมฺห : (นปุ.) ขนหนังตา, ขนตา, วิ. ปมิโนติ ปมฺหํ. ปปุพฺโพ, มา ปริมาเณ, โห. อมฺ คติยํ วา.
ปฺลว : ป. แพ, ทุ่น
ปวาล : ป. ผ้าขนสัตว์
ปิจฺฉ : นป. ขนหาง (โดยเฉพาะหมายถึงขนหางนกยูง) ; ยางไม้, กาว
ปิญฺฉ, ปิญฺช : นป. ขนหาง, ขนหางนก, ปีก (นก)
ปุงฺข : ป. ลูกศรด้านที่มีขนนก
เปกขุณ : นป. ขนหางนกยูง
โปงฺข : นป. ขนนกที่ประดับปลายลูกศร
โปต : (ปุ.) เรือ, สัดจอง (ทุ่น แพ เรือน้อย), เรือเล็กของกำปั่น, ลูก, ลูกน้อย. ปุ ปวเน คติยํ วา, โต.
ผนฺทิตตฺต :
นป. ดู ผนฺทน๑ พาหิรโลมี : ค. มีขนในภายนอก
ภมุกโลม : (ปุ. นปุ.) ขนของคิ้ว, ขนคิ้ว.
ภินฺทิวาล ภินฺทิวาฬ : (ปุ.) ภินทิวาล ภินทิวาฬ ชื่อหอกชนิดหนึ่ง วิ. ภินฺทนสีลตาย ภินฺที, วาติ คจฺฉติ อเนนาติ วาโล. วา คติยํ, อโล. ภินฺที จ โส วาโล เจติ ภินฺทิวาโล ภินฺทิวาโฬ วา รัสสะ อี เป็น อิ ศัพท์หลัง แปลง ล เป็น ฬ.
มริสน : (นปุ.) การทน, การอดทน, การอดกลั้น, การทนทาน, ความทน, ฯลฯ. มริสุสหเณ, ยุ. มริสฺ ติติกฺขายํ วา.
มหาโกชว : (ปุ.) เครื่องลาดทอด้วยขนสัตว์ยาว, ผ้าโกเชาว์ผืนใหญ่, พรมใหญ่.
มิค : (ปุ.) เนื้อ ชื่อของสัตว์ป่า มีกวาง อีเก้ง เป็นต้น ปศุ สัตว์เลี้ยง สัตว์ของเลี้ยง จามจุรี จามรี สองคำนี้เป็นชื่อของเนื้อทราย มีขนละเอียดหางยาวเป็นพู่เป็นสัตว์บดเอื้องอยู่ในจำพวกโค. วิ. มียติ มํสํ ขาทิตุกามิเคหิ จาติ มิโค. มิ หึสายํ, โค. อิโต จิโต จ โคจรํ มเคตีติ วา มิโค. มคฺ อเนฺวสเน, อ. แปลง อ ที่ ม เป็น อิ. มคฺคียติ มํสาทิอตฺถิเกหิ ลุทฺเทหีติ วา มิโค. มคฺคฺ คเวสเน, อ. ลบ ค. สังโยค. หรือตั้ง มรฺ ปาณจาเค, อ, รสฺส โค, อิตฺตญฺจ.
โรมญฺจ : ป. ขนแข็ง, ขนชูชัน
โลมกูป : ป. ขุมขน, รูขน
โลมหส : ป., โลมหํสน นป. ขนชูชัน
วาล : ๑. ป. ขนหางสัตว์, ขนสัตว์;
๒. ค. ดุร้าย, ร้าย
วาลคฺค : นป. ปลายขน
วาลธิ : ๑. ค. ผู้ทรงไว้ซึ่งขนหาง ;
๒. ป. ขนหาง
วาลวีชนี : อิต. พัดหรือแส้ทำด้วยขนสัตว์
วิสยฺห : ค. พอทนได้, พอเป็นไปได้