มวกเหล็ก : น. ต้นไม้ชนิดหนึ่ง ใช้ทํายา. (พจน. ๒๔๙๓).
มหากาฬ ๑ : น. ชื่อยาไทยชนิดหนึ่งสําหรับแก้โรคปากเปื่อย คอเปื่อย ลิ้นเปื่อย.
มหากาฬ ๒ : น. ชื่อไม้ล้มลุกมีหัวชนิด Gynura pseudochina (L.) DC. ในวงศ์ Compositae ดอกสีเหลืองส้ม ใบใช้ทํายาพอก, ว่านมหากาฬ ก็เรียก.
มหาจักร ๑ : น. ชื่อยาไทยแก้ลมเพื่อซางโค.
มหานิล ๑ : น. ชื่อยาไทยขนานหนึ่ง มีสีดํา ใช้เป็นยาสมานกวาดคอเด็ก แก้หละ ละออง ซาง.
มหาละลาย : น. ชื่อต้นไม้ชนิดหนึ่งใช้ทํายาได้. (พจน. ๒๔๙๓).
มหาสดำ : [มะหาสะดํา] น. ชื่อเฟินต้นชนิด Cyathea podophylla (Hook.) Copel. ในวงศ์ Cyatheaceae ใช้ทํายาได้.
มหาหิงคุ์ : น. ยางของไม้ล้มลุกหลายชนิดในสกุล Ferula วงศ์ Umbelliferae มีกลิ่นร้อนฉุนและเหม็น นิยมใช้เป็นยาทาภายนอก เช่น ชนิด F. assafoetida L. และชนิด F. foetida (Bunge) Regel. (ป.; ส. หิงฺคุ).
มเหาษธ ๑ : [มะเหาสด] น. ยาแรงชนิดหนึ่ง; การแก้ไข้อย่างชะงัด. (ส.).
ม่อน ๒ : (ถิ่น-พายัพ) ส. ข้าพเจ้า เช่น อกม่อนเมา บาบั้น บิ่นบ้าในทรวง. (หริภุญชัย).
มอร์ฟีน : น. สารประกอบอินทรีย์ประเภทแอลคาลอยด์ มีสูตร C17H19O3N ลักษณะเป็นผลึกสีขาว หลอมละลายที่ ๒๕๔ ? ซ. มีในฝิ่น เป็น ยาเสพติดอย่างแรง ทางแพทย์ใช้เกลือไฮโดรคลอไรด์หรือเกลือ แอซีเทต หรือเกลือซัลเฟตของมอร์ฟีนเป็นยาระงับความปวด. (อ. morphine).
มอระกู่ : น. หม้อสูบยาของชาวอาหรับ. (ช.).
มะกรูด : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Citrus hystrix DC. ในวงศ์ Rutaceae ผลขรุขระ รสเปรี้ยว ผิวและใบมีกลิ่นหอมฉุน ใช้แต่งกลิ่นและรสอาหาร ใช้ทํายาได้.
มะกล่ำ : น. ชื่อพรรณไม้ ๓ ชนิดในวงศ์ Leguminosae คือ มะกลํ่าตาช้าง หรือ มะกลํ่าต้น (Adenanthera pavonina L.) เป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ ฝักแก่บิดเป็นวง เมล็ดแข็งสีแดงใช้ทํายาได้, พายัพเรียก กํ่าต้น; มะกลํ่าตาหนู หรือ มะกลํ่าเครือ (Abrus precatorius L.) เป็นไม้เถา ฝักแก่ไม่บิด เมล็ดสีแดงจุดดํา มีพิษ รากและใบใช้ทํายาได้, พายัพเรียก กํ่าเคือ; อีกชนิดหนึ่งคือ มะกล่ำเผือก (A. fruticolosus wall. ex wight et Arnu.) คล้ายมะกล่ำตาหนูแต่เมล็ดสีขาว.
มะกอก : น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Spondias pinnata (L.f.) Kurz ในวงศ์ Anacardiaceae ใบอ่อนมีรสเปรี้ยว ใช้เป็นผักดิบ ผลขนาดลูกหมากดิบ เมื่อสุกมีรสเปรี้ยวเจือฝาด ใช้ปรุงอาหาร รากและเมล็ดใช้ทํายาได้, มะกอกบ้าน หรือ มะกอกป่า ก็เรียก.
มะกา : น. ชื่อไม้ต้นขนาดเล็กชนิด Bridelia ovata Decne. ในวงศ์ Euphorbiaceae ใบใช้ทํายาได้.
มะเกลือ : [-เกฺลือ] น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Diospyros mollis Griff. ในวงศ์ Ebenaceae แก่นดํา ผลดิบใช้ย้อมผ้าให้เป็นสีดําและใช้ทํายาได้.
มะขวิด : น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ชนิด Feronia limonia (L.) Swing. ในวงศ์ Rutaceae ต้นและกิ่งมีหนาม ผลกลม เปลือกแข็ง กินได้ ยางใช้ทํายาได้.
มะขาม : น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่ชนิด Tamarindus indica L. ในวงศ์ Leguminosae ฝักมีรสเปรี้ยว ใช้ปรุงอาหารและทํายาได้, พันธุ์ฝักแบนใหญ่เรียก มะขามกระดาน, พันธุ์ฝักเล็กเรียก มะขามขี้แมว, พันธุ์ฝักมีรสหวานเรียก มะขามหวาน.
มะขามป้อม : น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Phyllanthus emblica L. ในวงศ์ Euphorbiaceae ผลกลม รสเปรี้ยวฝาด เมล็ดแข็ง ผลใช้ทํายาได้.
มะเขือ : น. ชื่อไม้พุ่มหลายชนิดในสกุล Solanum วงศ์ Solanaceae ที่ผลกินได้คือ ชนิด S. melongena L. ผลกลม ๆ มีหลายพันธุ์ เช่น มะเขือไข่เต่า มะเขือเจ้าพระยา มะเขือละโว้, มะเขือยาว [S. melongena L. var. serpentinum (Desf.) Bailey] ผลยาว มีหลายสี, ชนิดที่ผลกินไม่ได้ คือ มะเขือขื่น (S. aculeatissimum Jacq.) รากใช้ทํายาได้.
มะคังแดง : น. ชื่อไม้ต้นขนาดกลางชนิด Gardenia erythroclada Kurz ในวงศ์ Rubiaceae ลําต้นมีหนาม เปลือกสีแดง ใช้ทํายาได้.
มะดัน : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Garcinia schomburgkiana Pierre ในวงศ์ Guttiferae ผลสีเขียว รสเปรี้ยวจัด กิ่งอ่อนใช้ทํายาได้เรียก รกมะดัน.
มะตูม : น. (๑) ชื่อไม้ต้นชนิด Aegle marmelos (L.) Corr?a ในวงศ์ Rutaceae ต้นและกิ่งมีหนาม ใบเป็นใบประกอบ มีใบย่อย ๓ ใบ นิยมใช้ในการ มงคล ผลกลมทุย รสหวานเจือเผ็ด ใช้ทํายาได้. (๒) ชื่อมะม่วงพันธุ์ หนึ่งของชนิด Mangifera indica L.
มะไฟเดือนห้า : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Excoecaria oppositifolia Griff. ในวงศ์ Euphorbiaceae ใช้ทํายาได้ ยางเป็นพิษ.
มะแว้ง : น. ชื่อพรรณไม้หลายชนิดในสกุล Solanum วงศ์ Solanaceae ที่เป็นไม้พุ่มเรียก มะแว้งต้น เช่น ชนิด S. sanitwongsei Craib, ที่เป็น เถาเรียก มะแว้งเครือ (S. trilobatum L.), ทั้ง ๒ ชนิดผลเล็กเป็นพวง กินได้ และใช้ทํายาได้, อีสานเรียก หมากแข้ง.
มะหาด : น. ชื่อไม้ต้นขนาดใหญ่หลายชนิดในสกุล Artocarpus วงศ์ Moraceae เช่น ชนิด A. lakoocha Roxb. ผลกลม ผิวขรุขระคล้ายขนุน แต่เล็กกว่ามาก รสเปรี้ยว ๆ หวาน ๆ แก่นใช้ทํายาได้.
มังกุ ๑ : น. เรือที่มีกระดูกงูใหญ่ รูปเหมือนเรือโขมดยา หัวเป็น ๓ เส้า เช่น เอาหัวเป็นมังกุ เอาท้ายเป็นมังกร, แต่มักใช้เพี้ยนไปเป็น มงกุฎ.
มังคุด : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Garcinia mangostana L. ในวงศ์ Guttiferae ผลกลม เมื่อแก่สีแดงคลํ้า เปลือกมีรสฝาดใช้ทํายาได้ เนื้อในขาว รสหวานอมเปรี้ยว.
มัมมี่ : น. ศพอาบนํ้ายากันเน่าเปื่อยของชาวอียิปต์โบราณ. (อ. mummy).
มัศยา : [มัดสะหฺยา] น. ปลา. (ส. มตฺสฺย, มตฺสฺยา; ป. มจฺฉ, มจฺฉา).
มารยา : [มานยา] น. การลวง, การแสร้งทํา, เล่ห์กล, เช่น เจ้ามารยา มารยามาก ทำมารยา. (แผลงมาจากมายา).
มารยาท : [-ระยาด] น. มรรยาท, กิริยาวาจาที่ถือว่าสุภาพเรียบร้อยถูกกาลเทศะ. (ส. มรฺยาทา; ป. มริยาท).
มิจฉา : [มิดฉา] ว. ผิด, แผลงใช้ว่า มฤจฉา ก็มี. (ป. มิจฺฉา; ส. มถฺยา).
มิด : ว. อาการที่ลับหายไปหรือทำให้ลับหายไปจนหมดสิ้นอย่างปิดมิด จมมิด บังมิดเป็นต้น, สนิท เช่น ปิดประตูให้มิด; ใช้เป็นกริยาหมายถึง อาการอย่างนั้น เช่น มิดนํ้า มิดหัว.
มิถยา : [มิดถะหฺยา] ว. มิจฉา. (ส. มิถฺยา; ป. มิจฺฉา).
มือ ๒ : น. ชื่อส้มชนิด Citrus medica L. var. sarcodactylis Swing. ในวงศ์ Rutaceae ซึ่งส่วนล่างของผลมีลักษณะคล้ายนิ้วมือ ใช้ทํายาดมได้ เรียกว่า ส้มมือ.
มูล ๑, มูล- : [มูน, มูนละ-] น. โคน เช่น รุกขมูล; ราก, รากเหง้า, เช่น มีโทสะเป็นมูล, เค้า เช่น คดีมีมูล, ต้น เช่น ชั้นมูล. (ป. มูล; ส. มูลฺย).
มูล ๒, มูล- : [มูน, มูนละ-] ว. มวล, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น, เช่น จัดข้าวของไว้ให้โดยพร้อมมูล เตรียมเอกสารหลักฐานไว้ให้พร้อมมูล. (ป. มูล; ส. มูลฺย).
มูลจิต : [มูนละ-] น. ชื่อยาแก้ลมซางชนิดหนึ่ง.
เมตไตรย : [เมดไตฺร] น. พระนามของพระพุทธเจ้าที่จะมาตรัสรู้ข้างหน้า. (ป. เมตฺเตยฺย; ส. เมไตฺรย).
เมนทอล : น. สารประกอบอินทรีย์ชนิดหนึ่ง มีสูตร C10H20O ลักษณะเป็นผลึกสีขาว หลอมละลายที่ ๔๒?ซ. มีกลิ่นหอมเย็น มีอยู่ในนํ้ามันหอมระเหยที่ได้จาก พืชบางชนิด เช่น นํ้ามันมินต์ซึ่งสกัดจากใบมินต์ ใช้ประโยชน์ในทางยา ปรุงกลิ่นและปรุงรส. (อ. menthol).
เมา : ก. เอาไปวางสุมไว้. ก. อาการที่มึนจนลืมตัวขาดสติเพราะฤทธิ์เหล้าฤทธิ์ยาเป็นต้น เช่น เมาเหล้า เมากัญชา, มีอาการวิงเวียนคลื่นเหียนอาเจียนเพราะโดยสารเรือ รถ เครื่องบิน เป็นต้น เช่น เมาเรือ เมารถ เมาเครื่องบิน, ลุ่มหลงจนลืมตัวเพราะมียศมีอำนาจ เป็นต้น เช่น เมายศ เมาอำนาจ.
เม่า ๒ : น. เรียกปลวกในระยะที่มีปีก ซึ่งบินออกผสมพันธุ์กัน ลําตัวขนาดต่างกัน ยาวตั้งแต่ ๕ มิลลิเมตร ถึง ๒.๗ เซนติเมตร มีปีก ๒ คู่ยาวกว่าลําตัว ลักษณะ เหมือนกันทั้งรูปทรงและเส้นปีก เมื่อหุบปีก ปีกจะแบนราบไปบนหลัง สลัดปีกได้ง่าย ลําตัวสีนํ้าตาล ว่า แมลงเม่า.
แม่งม้าง : (กลอน) ก. เริดร้าง เช่น สมุทโฆษว้างพินทู แม่งม้าง. (หริภุญชัย).
แมงลัก : น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Ocimum americanum L. ในวงศ์ Labiatae ใบคล้ายใบโหระพาแต่มีขน ใบและเมล็ดกินได้และใช้ทํายาได้.
แม่หินบด : น. แท่งหินสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีร่องด้านข้างโดยรอบ สำหรับบดยา, คู่กับ ลูกหินบด.
โมกข์ ๒ : ว. หัวหน้า, ประธาน. (ป.; ส. มุขฺย).
โมกใหญ่ : น. ชื่อไม้ต้นชนิด Holarrhena pubescens Wall. ex G. Don ในวงศ์ Apocynaceae ดอกสีขาว กลิ่นหอม เปลือกใช้ทํายาได้, มวกใหญ่ หรือ มูกหลวง ก็เรียก.
โมไนย : [-ไน] น. ความเป็นปราชญ์, คุณธรรมของนักปราชญ์. (ป. โมเนยฺย; ส. เมาเนย).