พระนคร : (N) ; capital ; Related:metropolis, capital city ; Syn:เมืองหลวง, นครหลวง ; Samp:พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงย้ายพระนครมาตั้งที่กรุงเทพมหานคร ; Unit:เมือง, แห่ง

เมืองกรุง : (N) ; capital ; Syn:เมืองหลวง, นครหลวง, พระนคร ; Samp:บ้านที่ต่างจังหวัดถูกไฟไหม้ พ่อและแม่จึงต้องหอบหิ้วครอบครัวเข้าสู่เมืองกรุง

ธรณีประตู : (N) ; doorsill ; Related:threshold ; Def:บริเวณไม้รองรับกรอบล่างของประตู ; Samp:พระนครราช เป็นพระภูมิที่จะคอยดูแลปกป้องรักษาอาณาบริเวณ ประตู หอรบ บันได และที่สำคัญคือ ธรณีประตู

พินาศ : (V) ; fall ; Related:wreck and ruin ; Syn:วินาศ, ฉิบหาย, วอดวาย, หายนะ, มลาย, เสียหาย ; Def:เสียหายวอดวายอย่างแสนสาหัส ; Samp:พระนครและกรุงศรีอยุธยาต้องพินาศไปท่ามกลางกองเพลิงที่ลุกโชติช่วงอยู่นานนับเดือน

พลตระเวน : (N) ; patrolman ; Related:constable, policeman ; Def:พลตำรวจพระนครบาลผู้ตรวจตราเหตุการณ์ ; Samp:ในขั้นแรก เราใช้พวกแขกเป็นพลตระเวน ต่อมาค่อยเปลี่ยนมาใช้คนไทย ; Unit:นาย

เลียบเมือง : (V) ; go in procession around the city ; Related:skirt a city, follow a city wall ; Def:เสด็จพระราชดำเนินประทักษิณรอบพระนครภายหลังบรมราชาภิเษกแล้ว

ขวัญเมือง : (N) ; spirit of a city ; Def:ยอดกำลังใจของเมือง ; Samp:สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดลและพระราชอนุชาจะเสด็จฯ นิวัติพระนครมาเป็นขวัญเมืองนั้นเหมือนกับกินโอสถที่ทำให้หัวใจที่แห้งผากมาเป็นเวลานานค่อยคลายลง

คูเมือง : (N) ; moat ; Related:ditch, small canal, trench, gutter ; Syn:คู, คูน้ำ ; Samp:เมื่อตั้งราชธานีใหม่จึงต้องขุดคูเมืองขึ้นเป็นเครื่องป้องกันพระนคร

จรด : (PREP) ; till ; Related:until ; Syn:ถึง, จนถึง, จนกระทั่ง ; Samp:เกษมกับเพื่อนผู้หนึ่งเดินย่ำพระนครเพื่อหางานทำตั้งแต่เช้าจรดเย็น

พลร่ม : (N) ; paratrooper ; Related:paratroops, parachutist ; Def:ทหารที่ฝึกวิธีการโดดร่มลงจากเครื่องบิน ; Samp:วันที่ 6 มีนาคม 2487 สัมพันธมิตรส่งพลร่มโดดร่มลง 5 คนในบริเวณคลองมหาสวัสดิ์ระหว่างการโจมตีพระนคร ; Unit:นาย

สูงค่า : (V) ; have immeasurable, have value ; Ant:ด้อยค่า, ต่ำค่า ; Def:มีค่ามาก ; Samp:พระราชวังพระนครคีรีสูงค่าด้วยศิลปะหลายรูปแบบที่สวยงามน่าชม

โอสถ : (N) ; medicine ; Related:drug, medication ; Syn:ยา, ยารักษาโรค ; Def:ยาแก้โรค ; Samp:การที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จฯ นิวัติพระนครมาเป็นขวัญเมืองนั้น เหมือนกับโอสถที่ทำให้หัวใจมีพลังอันอบอุ่น

เลียบพระนคร : ก. เสด็จพระราชดำเนินประทักษิณรอบพระนคร ภายหลังบรมราชาภิเษกแล้ว, สามัญใช้ว่า เลียบเมือง.

ร้อยเอ็ดเจ็ดพระนคร, ร้อยเอ็ดเจ็ดย่านน้ำ, ร้อยเอ็ดเจ็ดหัวเมือง : (ปาก) ว. ทั่วทุกแห่งหน.

ร้อยเอ็ด : ว. ร้อยกับหนึ่ง (๑๐๑); เป็นจํานวนมากตั้งร้อย เช่น ร้อยเอ็ด พระนคร.

วงเล็บเหลี่ยม : น. เครื่องหมายวรรคตอนรูปดังนี้ [ ] สำหรับใช้กัน คำหรือข้อความที่ขยายหรืออธิบายจากข้อความอื่นในอีกลักษณะ หนึ่ง เมื่อข้อความนั้นได้มีการใช้เครื่องหมายวงเล็บแบบอื่นด้วย เช่น กตัญญู น. ผู้รู้อุปการคุณที่ท่านทำให้, ผู้รู้คุณท่าน,เป็นคำคู่กันกับ กตเวที. [ป. กต ว่า (อุปการคุณ) ที่ท่านทำแล้ว + ญู ว่า ผู้รู้], ใช้บอก คำอ่านในหนังสือประเภทพจนานุกรม เช่น ขนง [ขะหฺนง] น. คิ้ว, ใช้เป็นราชาศัพท์ว่า, พระขนงใช้กันข้อความในการเขียน บรรณานุกรมและเชิงอรรถในกรณีที่ข้อความนั้นไม่ปรากฏใน หนังสือ แต่ผู้ทำบรรณานุกรมเพิ่มเติมเข้าไปเอง โดยมีหลักฐาน ยืนยัน เช่น [ตรี อมาตยกุล] นำชมหอสมุดดำรงราชานุภาพ. พระนคร : กรมศิลปากร, ๒๔๙๔., ใช้ในวิชาคณิตศาสตร์ เพื่อกั้นกลุ่มตัวเลขกลุ่มสัญลักษณ์ที่มีวงเล็บอื่นอยู่แล้วไว้เป็น กลุ่มเดียวกัน เช่น 11 + 2[x + 4 3{x + 5 4(x + 1)}] = 23, ใช้ ในทางวิทยาศาสตร์เพื่อกั้นกลุ่มตัวเลขหรือกลุ่มสัญลักษณ์เพื่อ แสดงความหมายต่าง ๆ เช่น [Ba2+][F2] = 1.05.106, Na2 [Fe(Cn)5(NO)]2H2O. วงวัง น. การล้อม.

จาตุกรณีย์ : น. ราชกิจ ๔ อย่าง คือ ๑. ตัดสินความเมือง ๒. บํารุงราษฎร ๓. บํารุงผลประโยชน์บ้านเมือง ๔. ป้องกันพระนคร, บางทีในบทกลอนใช้ว่า จาตุกรณย์, จาตุรราชการ ก็ว่า. (ป., ส. จตุ + กรณีย).

นคราทร : [นะคะราทอน] (เลิก) น. ชื่อกรมมีหน้าที่ทําความสะอาด ให้แก่พระนคร.

นา ๓ : (โบ; เลิก) น. ตำแหน่งเจ้ากระทรวงปกครองครั้งโบราณ มีหน้าที่ดูแล รักษานาหลวงจัดหาและรักษาเสบียงอาหารสำหรับพระนคร ดูแล ทุกข์สุขของชาวไร่ชาวนา.

นาคาวโลก : [คาวะ] น. ชื่อพระพุทธรูปปางหนึ่ง อยู่ในพระอิริยาบถยืน พระหัตถ์ ซ้ายห้อยเยื้องมาข้างหน้าประทับไว้ที่พระเพลาข้างซ้าย พระหัตถ์ขวา ห้อยลงข้างพระองค์ตามปรกติเอี้ยวพระกายผินพระพักตร์เหลียวไป ข้างหลัง เป็นกิริยาทอดพระเนตรพระนครไพศาลีผิดปรกติคล้ายดูอย่าง ไว้อาลัย ด้วยจะเป็นการเห็นครั้งสุดท้าย จะไม่ได้เสด็จมาเห็นอีกต่อไป.

พลตระเวน : [พน] (โบ) น. พลตํารวจพระนครบาลผู้ตรวจตรา เหตุการณ์.

เลียบเมือง : ก. เสด็จพระราชดําเนินประทักษิณรอบพระนคร ภายหลังบรมราชาภิเษกแล้ว.

อโศกมหาราช : พระราชาผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดพระองค์หนึ่งของชมพูทวีป และเป็นพุทธศาสนูปถัมภกที่สำคัญยิ่ง เป็นกษัตริย์พระองค์ที่ ๓ แห่งราชวงศ์ โมริยะ ครองราชสมบัติ ณ พระนคร ปาฎลีบุตร ตั้งแต่ พ) ศ) ๒๑๘ ถึง พ) ศ) ๒๖๐ (นักประวัติศาสตร์ปัจจุบันส่วนมากกว่า พ) ศ) ๒๗๐-๓๒๑) เมื่อครองราชย์ได้ ๘ พรรษา ทรงยกทัพไปปราบแคว้นกลิงคะที่เป็นชนชาติเข้มแข็งลงได้ ทำให้อาณาจักรของพระองค์กว้างใหญ่ที่สุดในประวัติชาติอินเดีย แต่ในการสงครามนั้น มีผู้คนล้มตายและประสบภัยพิบัติมากมาย ทำให้พระองค์สลดพระทัย พอดีได้ทรงสดับคำสอนในพระพุทธศาสนา ทรงเลื่อมใสได้ทรงเลิกการสงคราม หันมาทำนุบำรุงพระศาสนาและความรุ่งเรืองในทางสงบของประเทศ ทรงสร้างมหาวิหาร ๘๔,๐๐๐ แห่ง ทรงอุปถัมภ์การสังคายนาครั้งที่ ๓ และการส่งศาสนทูตออกไปเผยแพร่พระพุทธศาสนาในนานาประเทศ เช่น พระมหินถเถระ ไปยังลังกาทวีป และพระโสณะพระอุตตระมายังสุวรรณภูมิ เป็นต้น ชาวพุทธไทยมักเรียกพระองค์ว่าพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช

กบิลดาบส : ดาบสที่อยู่ในดงไม้สักกะ ประเทศหิมพานต์ พระราชบุตรและพระราชบุตรีของพระเจ้าโอกกากราชพากันไปสร้างพระนครใหม่ในที่อยู่ของกบิลดาบส จึงขนานนามพระนครที่สร้างใหม่ว่า กบิลพัสดุ์ แปลว่า ที่หรือที่ดินของกบิลดาบส

กังขาเรวตะ : พระมหาสาวกองค์หนึ่งเดิมเป็นบุตรของตระกูลที่มั่งคั่ง ชาวพระนครสาวัตถี ได้ฟังพระธรรมเทศนาที่พระศาสดาทรงแสดง มีความเลื่อมใสขอบวช ต่อได้สำเร็จพระอรหัต ได้รับยกย่องจากพระศาสดาว่าเป็นเอตทัคคะในทางเป็นผู้ยินดีในฌานสมาบัติ

กาฬสิลา : สถานที่สำคัญแห่งหนึ่งในแคว้นมคธ อยู่ข้างภูเขาอิสิคิลิ พระนครราชคฤห์ ณ ที่นี้พระพุทธเจ้าเคยทำนิมิตโอภาสแก่พระอานนท์และเป็นที่ที่พระโมคคัลลานะ ถูกคนร้ายซึ่งรับจ้างจากพวกเดียรถีย์ไปลอบฆ่าด้วยการทุบตีจนร่างแหลก

กีสาโคตมี : พระเถรีสำคัญองค์หนึ่ง เดิมเป็นธิดาคนยากจนในพระนครสาวัตถี แต่ได้เป็นลูกสะใภ้ของเศรษฐีในพระนครนั้น นางมีบุตรชายคนหนึ่ง อยู่มาไม่นานบุตรชายตาย นางมีความเสียใจมาก อุ้มบุตรที่ตายแล้วไปในที่ต่างๆ เพื่อหายาแก้ให้ฟื้น จนได้ไปพบพระพุทธเจ้า พระองค์ทรงสอนด้วยอุบายและทรงประทานโอวาท นางได้ฟังแล้วบรรลุโสดาปัตติผล บวชในสำนักนางภิกษุณี วันหนึ่งนั่งพิจารณาเปลวประทีปที่ตามอยู่ในพระอุโบสถ ได้บรรลุพระอรหัต ได้รับยกย่องว่าเป็นเอตทัคคะในทรงทรงจีวรเศร้าหมอง

น : (วิ.) เต็ม, เต็มพร้อม, สมบรูณ์, บริบรูณ์. อุ. นคร ที่เป็นที่เต็มพร้อมแห่งเรือน, ที่เป็น ที่สมบรูณ์ด้วยเรือน, พระนคร. วิ. นํ สมุปนฺนํ ฆรํ เอตฺถาติ นครํ. น+ฆร แปลง ฆ เป็น ค. งาม, ดี. อุ. นาคนฺตุก แขกผู้มาดี (สุนฺทรคต อาคนฺตุก) น+อาคนฺตุก.

ปุรา : (อิต.) เรือน, ฯลฯ, พระนคร. ดู ปุร(นปุ.).

ปุรี : (อิต.) วัง, เมือง, เมืองหลวง, นคร, พระนคร. ปุร+อี อิต.

ฐานีย : ๑. นป. พระนคร, เมืองหลวง; ๒. ค. อันควรแก่การตั้งใจ, อันควรแก่ตำแหน่ง

นครทฺวารปาลก : (ปุ.) คนผู้รักษาซึ่งประตู แห่งพระนคร, ยามรักษาประตูพระนคร.

นครวาสี : (วิ.) ผู้อยู่ในพระนคร, ฯลฯ. ดู ธมฺมจารี เทียบ.

นาคร : (ปุ.) ชนผู้เกิดในนคร, ชนผู้อยู่ในนคร, ชาวพระนคร, ชาวเมือง, ชาวกรุง. วิ. นคเร ชาตา นาครา. นคเร วสนฺตีติ วา นาครา.

ปทฺวารคาม : ป. หมู่บ้านแถบประตูเมือง, ชานพระนคร

พาราณสี : (อิต.) พาราณสี ชื่อพระนคร ๑ ใน ๒๐ ของอินเดียโบราณ.

หสวตีนคร : (นปุ.) นครหงสวดี พระนครหงสาวี ชื่อเมืองหลวงของชาติมอณ.