เขตฺต : นป. สวน, นา, ไร่, ที่อยู่; เมีย; ร่างกาย
ชายา : (อิต.) ภริยา, ภรรยา, เมีย, ชายา (ถรร- ยาของเจ้านาย). วิ. ชายติ ปุตฺโต อิมายาติ ชายา. ชนฺ ชนเน, โย, ชนสฺส ชา. ชยตีติ วา ชายา. ชิ ชเย, โย, ชิสฺส ชา.
ทุติยา : (อิต.) ภรรยา, ภริยา, เมีย, ความเป็น เพื่อน.
ปญฺจมหาปริจฺจาค : ป. การเสียสละอย่างใหญ่ห้า (สมบัติ, ลูก, เมีย, อวัยวะ, ชีวิต)
ปาณสมา : อิต. ภรรยา, เมีย
ปาทปริจาริกา : อิต. หญิงผู้บำเรอแทบเท้า, เมีย, ภรรยา
ปิยา : อิต. ภรรยา, เมีย
อุพฺพรี : อิต. ที่มีพืชอุดมสมบูรณ์, ที่เพาะปลูก; ภรรยา, เมีย
เอกภริยา : (อิต.) ภริยาเอก, ภริยาหลวง, เมีย หลวง.
ทมยันฺตี : (อิต.) ภริยา, ภรรยา, เมีย. ชายา ศัพท์ อนฺต สกัด ยฺ อาคม อี อิต. แปลงชายาเป็น ทํ แปลงนิคคหิต เป็น ม.
ทาร : (ปุ.) ภริยา, ภรรยา, เมีย. วิ. ทารยนฺเต อเนนาติ ทาโร (ทำลาย หรือแบ่งความทุกข์ของสามี). ทรฺ วิทารเณ, โณ. อภิฯ. รูปฯ ๕๖๓ วิ. ทรียติ อเนนาติทาโร ส.ทาร.
ปาณสม : ค. เสมอด้วยชีวิต, (อันเป็นที่รัก) เสมอด้วยชีวิต (เมีย)
ภริยา : (อิต.) หญิงอันบุรุษพึงเลี้ยง, ภรรยา, ภารยา, ภริยา, เมีย. ภริตพฺพโต ภริยา. ภรฺ โปสเน, โย อิอาคโม.
สหจรี : (อิต.) หญิงผู้เที่ยวกัน, ฯลฯ, ภรรยา, ภริยา, เมีย.
สา : (อิต.) ภริยา, ภรรยา, เมีย.
อุสภ : (วิ.) องอาจ, เจริญ, ยิ่ง, เลิศ, ล้ำเลิศ, ประเสริฐ, ประเสริฐสุด, สูงสุด, ผู้ เป็นคำ วิเสสนะ บอกว่าเป็นเพศชาย ที่ใช้คู่กับคำ ว่า เมีย ซึ่งเป็นคำวิเสสนะ บอกว่าเป็นเพศ หญิง. ส. ฤสภ.
กริณี : (อิต.) ช้างพัง, ช้างตัวเมีย, นางช้าง, กริณี, กรินี, กิริณี, กิรินี.
กเรณุ, - ณุกา : อิต. ช้างพัง, ช้างตัวเมีย
กลตฺต : นป. เมีย, ภรรยา; สะโพก
กากี : (อิต.) นางกา, นางนกกา, กาตัวเมีย.
กิกีสกุณิกา : (อิต.) นกต้อยตีวิดตัวเมีย.
กินฺนรา, - นรี : อิต. กินนรตัวเมีย
กิริณี : (อิต.) ช้างพัง, ช้างตัวเมีย, นางช้าง. กรี+อินี แปลง อ เป็น อิ.
กุกฺกุฎี : (อิต.) ไก่ตัวเมีย, แม่ไก่, นางไก่.
กุกฺกุฏี : อิต. แม่ไก่, ไก่ตัวเมีย
กุกฺกุรี : (อิต.) หมาตัวเมีย, นางหมา.
กุทาร : ป. ภรรยาชั่ว, เมียเลว
กุมฺมิ : (อิต.) เต่าตัวเมีย, นางเต่า.
กุรรี กุรุรี : (อิต.) นางนกเขา, นกเขาตัวเมีย.
โกญฺจา : (อิต.) นกกระเรียน.โกญฺจฺ โกฏิลฺยมฺหิ, อ. ใช้ได้ทั้งตัวผู้และตัวเมีย.
โค : (ปุ.) โคผู้ วิ. คจฺฉตีติ โค. คมฺ คติยํ, โร. รปัจ. มี อำนาจให้ลบที่สุดธาตุแล้วลบตัวเอง. โค แปลว่าวัว ไม่นิยมตัวผู้หรือตัวเมีย มีแบบ แจกวิภัติโดยเฉพาะ ดูวจีวิภาค ภาคที่ ๒ เลขที่ ๗๑. บางคัมภีร์ แปลว่า แม่โคก็มี แต่ส่วนมากใช้เป็นคำกลาง หมายเอาทั้ง โคผู้และโคเมีย ถ้าหมายเอาโคผู้โดยเฉพาะ ใช้ศัพท์โคณ เมื่อหมายเอาตัวเมียใช้ศัพท์ คาวี. โคศัพท์ ยังแปลได้อีก คือ แปลว่า น้ำ อุ. โคสีตจนฺทน, สวรรค์ อุ. ธมฺโม- ปจิเตน คาวํ ปยติ. คนย่อมไปสวรรค์ด้วย ธรรมที่สั่งสมไว้แล้ว. แสงสว่าง รัศมี อุ. คาโว วิคฺคจฺฉนฺติ เทหโต. รัศมีท. ย่อมซ่านออกจากกาย, เพชร อุ. คาเวน ปริชฺเฌยฺย มณิโก. ช่างแก้วเจียระไนด้วย เพชร, ลูกศร อุ. ควํ ฉินฺทนฺติ ตจฺฉกา. ช่างถากท. ย่อมตัดลูกศร, ดวงจันทร์ อุ. คาวํ โอโลเกสิ จกฺขุนา. คนมองดวงจันทร์ ด้วยจักษุ, ตา อุ. คาเวน จนฺทํ อิกฺขติ. คนมองดวงจันทร์ด้วยตา, คำพูด ถ้อยคำ อุ. คาวํ ภาสนฺติ เต ชนา. ชน.ท. เหล่านั้น พากันพูดถ้อยคำ, พื้นดิน อุ. คาเว ฐิโต โอนมิ สาขํ. คนยืนที่พื้นดินโน้มกิ่งไม้, อินทรีย์ อุ. โคจรํ ที่เป็นที่เที่ยวไปแห่ง อินทรีย์, พระอาทิตย์ อุ. โค สุริโย.
ฉายา : (อิต.) เค้า คือสิ่งที่เป็นเครื่องกำหนด หมายให้รู้ สิ่งที่ส่อแสดงให้รู้ว่ามีลักษณะ เหมือนสิ่งอื่น, ความไม่มีแดด, เงา, ร่ม (บริเวณที่ไม่ถูกแดดไม่ถูกฝน), รูป, รูป เปรียบ, แสงสว่าง, ฉายา คือ ชื่อที่พระ – อุปัชฌายะตั้งให้เป็นภาษามคธเมื่ออุปสม – บท. วิ. เฉติ สํสยนฺติ ฉายา. ฉา เฉทเน, โย. ฉินฺทติ ปริสฺสมนฺติ วา ฉายา. ไทยใช้ เรียกชื่อภาษาไทยที่ตั้งกันเล่นๆตามลักษ – ณะที่หมายรู้กันในหมู่คณะ เช่น เปี๊ยก ว่ามี ฉายาว่า นายเปี๊ยก นอกจากนี้ยังหมายถึง นางผู้โฉมงามหรือเมียอีกด้วย.
ชมฺปติ : (ปุ.) เมียและผัว วิ. ชายา จ ปติ จ ชมฺปติ. ลบ ยา รัสสะ อาทีชา เป็น อ สังโยค ม. ส. ชมฺปตี.
ชยมฺปติ : (ปุ.) เมียและผัว. วิ. ชายา จ ปติ จ ชยมฺปติ รัสสะ อาที่ ชา และยา สังโยค มฺ หรือ ลง นิคคหิตอาคม แล้วแปลงเป็น มฺ อภิฯ ว่าเพราะมี ปติ อยู่เบื้องปลาย แปลง ชายา เป็น ชย.
ชยมฺปติ, ชยมฺปติก : ป. เมียและผัว, ผัวเมีย
ชานิปติ : (ปุ.) เมียและผัว วิ. ชายา จ ปติ จ ชานิปติ. ชายาศัพท์ เมื่อมี ปติ อยู่เบื้อง ปลาย แปลงชายาเป็น ชานิ. อภิฯ กัจฯ ๓๓๙ รูปฯ ๓๔๓. เป็น ชานิปตี โดยเป็น อ. มวัน. บ้าง.
ชายตฺตน : นป. ความเป็นเมีย, ความเป็นภริยา
ชายปติก ชายาปติ : (ปุ.) เมียและผัว วิ. ชายา จ ปติ จ ชายปติโก ชายาปติ วา. ศัพท์ ตันรัสสะ อา เป็น อ กสกัด.
ชายมฺปติก : ป. ชายาและบดี, ภรรยาและสามี, เมียและผัว, เมียผัว
เชฏฺฐสสฺสุ : อิต. พี่สาวของภรรยา, พี่เมีย
ตุทมฺปติ : (ปุ.) เมียและผัว วิ. ชายา จ ปติ จ ตุทมฺปติ. ชายาสทฺทสฺส ปติมฺหิ ปเร ตุทํอาเสโท. อภิฯ กัจฯ ๓๓๙ รูปฯ ๓๔๓.
ทมฺปติ : (ปุ.) เมียและผัว วิ. ชายา จ ปติ จ ทมฺปติ. เพราะปติ อยู่เบื้องปลาย แปลงชายา เป็น ทํ. ชายาสทฺทสฺส ปติมฺหิ ปเร ทํอาเทโส. นามมาลา ๓๗. ส. ทมฺปติ.
ทุติยิกา : อิต. เมีย, ภรรยา
ปติพฺพตา : อิต. หญิงผู้ยำเกรงผัว, ภรรยาผู้จงรักภักดี, เมียผู้ซื่อสัตย์
ปรทาร : ป. ภรรยาของบุคคลอื่น, เมียของผู้อื่น
ปรทาริก : (วิ.) ผู้ถึงซึ่งภรรยาของคนอื่น ( ผิดเมียเขาในทางประเวณี ) วิ. ปรทารํ คจฺฉตีติ ปรทาริโก. ณิกปัจ. ตรัต๎ยาทิตัท.
ปารทาริก : ป. ผู้ล่วงกาม, ผู้ประพฤติผิดในกาม, ผู้ล่วงประเวณีในเมียของคนอื่น
ปุตฺตทาร : ป. บุตรและภรรยา, ลูกและเมีย
ปุพฺพผคฺคุณี : (อิต.) บุพผัคคุณี ชื่อดาวฤกษ์ กลุ่มที่ ๑๑ ใน ๒๗ กลุ่ม มี ๒ ดวง, ดาวงูเมีย.
ปุราณทุติยิกา : (อิต.) หญิงผู้ที่สองมีในก่อน, หญิงที่สองมีในก่อน, ปุราณทุติยิกา คือเมียที่มีอยู่ก่อนออกบวช ภริยาเก่าครั้งเป็นคฤหัสถ์ ภริยาเก่าของผู้ออกบวช.