เสณิ : (ปุ.) หมู่คนมีศิลปะมีชาดเสมอกัน วิ. สชาตีนํ เตสํ สิปฺปีนํ สํฆาโต เสณิ. สิ เสวายํ, ณิ. คง ณ ไว้.
เสทช : (ปุ.) สัตว์เกิดแต่เหงื่อไคล, สัตว์เกิดแต่น้ำเน่า เช่น หนอนเป็นต้น. เสทกรณตฺตา อุสฺมา เสโท, ตโต ชาตา เสทชา. เป็น สํเสทช บ้าง.
โสทร โสทริย : (ปุ.) พี่ชายท้องเดียวกัน, น้องชายเดียวกัน, พี่น้องชายท้องเดียวกัน. วิ. สมาโนทเร ชาโต ฐโต วา โสทโร โสทริโย วา, สมาน+อุทร+ณ, อิย ปัจ. แปลง สมาน เป็น ส เ ป็น ส+อุทร แปลง อุ เป็น โอ เป็น โสทร, โสทริย. ส. โสทร.
หตฺถสิกฺขา : (อิต.) การศึกษาวิชาเนื่องด้วยมือ, หัตถศึกษา คือวิชาเกี่ยวกับการประดิษฐ์สิ่งต่าง ๆด้วยมือ. วิ. หตฺถพทฺธวิชฺชาย สิกฺขา หตฺถสิกฺขา. ลบ พทฺธวิชฺชา.
หสวตีนคร : (นปุ.) นครหงสวดี พระนครหงสาวี ชื่อเมืองหลวงของชาติมอณ.
หึลิต หึฬิต : (วิ.) ละอาย, ติเตียน, นินทา. หีฬฺ นินฺทาลชฺชาสุ, โต, อิ อาคโม.
องฺคชาต : (นปุ.) องค์กำเนิด, องคชาต ชื่อของลับของชายและหญิง, นิมิต เครื่องหมายเพศของชายและหญิง. ส่วนมากใช้เป็นชื่อของลับของชาย แต่ในพระไตรปิฎกใช้เรียกของลับทั้งชายและหญิง. วิ.องฺค สรีเร ชายตีติ องฺคชาต. องฺคปุพฺโพ, ชนฺ ชนเน, โต, ชนสฺส ชาอาเทโส (แปลงชนฺเป็นชา).
อชญฺญ : (นปุ.) อันตราย, จัญไร. วิ. สพฺพกาลํน ชายตีติ อชญฺญ. นปุพฺโพ, ญาอวโพธเน, โณฺย. แปลง ญา เป็นชา ยเป็นญฺญรัสสะอา เป็น อ.
อชาอชี : (อิต.) แม่แกะ, แม่แพะ, แกะตัวเมียแพะตัวเมีย. เป็นอชฺชาอชฺชีก็มี.
อชา อชี : (อิต.) แม่แกะ, แม่แพะ, แกะตัวเมีย แพะตัวเมีย. เป็น อชฺชา อชฺชี ก็มี.
อญฺญา : (อิต.) พระอรหันตผลอันบุคคลพึงรู้ทั่วถึง, พระอรหันตผล.วิ.ปฐมมคฺคาทีหิทิฎฺฐิมริยาทมนติกฺกมิตฺวาชานิตพฺพาติอญฺญา.รูปราคาทีนํวาปญฺจนฺนํอุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานโมธิวเสนมารณโตอญฺญา. อาปุพฺโพ, ญา อวโพธเน, อ, รสฺโส, ญฺ สํโยโค.
อตฺตชอตฺรช : (ปุ.) ชนผู้เกิดแต่ตน, ลูกของตน.วิ. อตฺตโน ชาโต อตฺตโช อตฺรโช วา.อภิฯ แปลง ต เป็น ตฺรลบ ตฺ สังโยค. รูปฯลง ตฺรณฺ ปัจ. รูปฯ ๕๗๐ ตั้ง วิ. เป็น ปญฺจ. ตัป. ช มาจาก ชนฺ ธาตุ กวิ ปัจ.
อตฺตช อตฺรช : (ปุ.) ชนผู้เกิดแต่ตน, ลูกของตน. วิ. อตฺตโน ชาโต อตฺตโช อตฺรโช วา. อภิฯ แปลง ต เป็น ตฺร ลบ ตฺ สังโยค. รูปฯ ลง ตฺรณฺ ปัจ. รูปฯ ๕๗๐ ตั้ง วิ. เป็น ปญฺจ. ตัป. ช มาจาก ชนฺ ธาตุ กวิ ปัจ.
อตฺตนิย : (วิ.) เกิดแล้วในตน, เกิดแล้วแต่ตน, เกิดในตน, เกิดแต่ตน, เนื่องด้วยตน, นี้ของตน, วิ. อตฺตนิ ชาโต อตฺตนิโย. อตฺตนา ชาโตอตฺตนิโย, อตฺตโน อิทนฺติ ยตฺตนิยํ. อิย ปัจ.ชาตาทิตัท.นฺอาคม.โมคฯขาทิกัณฑ์ลง นิย ปัจ.
อธม : (วิ.) ผู้เกิดแล้วในส่วนเบื้องต่ำ, น่าชัง, ถ่อย, บกพร่อง, ชั่ว, เลว, ทราม, ต่ำช้า, ต่ำทราม, หย่อน. อธัม. วิ. อโธภาเค ชาโตอธโม. อิม ปัจ. ชาตาทิตัท. เอาโอ ที่อโธเป็น อ ลบ ภาค และ อิ ที่อิม ปัจ.โอสฺสอตฺตํ, ภาคโลโป, อิมปฺปจฺจเยอิโลโปจ.
อนฺโตชาต : (ปุ.) ทาสเกิดในภายในแห่งเรือน, ทาสเกิดในเรือน, ทาสในเรือน.วิ.อนฺโตเคเหทาสิยากุจฺฉิสฺมึชาโตอนฺโตชาโต.
อนุช : (ปุ.) ชนผู้เกิดในภายหลัง, น้อง, น้องชายวิ.อนุ ปจฺฉาชาโต อนุโช. อนุปุพฺโพ, ชนฺ ชนเน, กฺวิ. รูปฯ ๕๗๐ ใช้ ปจฺฉาแทนอนุ.วิ.ปจฺฉาชาโต อนุโช.ในคำประพันธ์ไทยตัดอออกเป็นนุช (นุต)ใช้ในความหมายว่าน้องน้องสาว หรือหญิงคู่รัก.ส. อนุช.
อปจฺจ : (นปุ.) เหล่ากอ, เทือกเถาเหล่ากอ, เชื้อสาย, หว่านเครือ, ลูกหลาน, ลูก, บุตร.วิ.นรเกนปตติอเนนปชาชาเตนาติอปจฺจํ.
อปายิก : (วิ.) เกิดในอบาย. วิ.อปาเยชาโตอปายิโก.ไปในอบาย.วิ.อปาเยคจฺฉตีติอปายิโก.
อภิญฺญ : (วิ.) ฉลาด, ชำนาญ, มีฝีมือ.วิ.อภิชานาตีตฺยภิญฺโญ.อภิปุพฺโพ, ญาอวโพธเน.กฺวิ.
อรหนฺต : (ปุ.) พระอรหันต์.วิ.สํสารจกฺกสฺสอเรหตวาติอรหาอรหํวา(ผู้ขจัดเสียซึ่งซี่แห่งสังสารจักร).อคฺคทกฺขิเณยฺยภาเวณปูชนํอรหตีติอรหา(ผู้ควรซึ่งการบูชาเพราะความเป็นพระทักขิเณยยบุคคลผู้เลิศ).กิเลสารโยมคฺเคนหนีติ อรหา (ผู้กำจัดข้าศึกคือกิเลสท.ด้วยมรรค).นสนฺติเอตสฺสรหาติอรหา (ผู้ไม่มีปาบธรรม).นตฺถิ เอตสฺสรโหคมนํคตีสุปจฺจาชาตีติอรหํ.
อลีน : ค. ไม่หดหู่, ไม่เฉื่อยชา, กระฉับกระเฉง
อลีนตา : อิต. ความไม่หดหู่, ความไม่เฉื่อยชา, ความมีใจเปิดเผย, ความซื่อสัตย์สุจริต
อวิจิอวีจิ : (ปุ. อิต.) อเวจีชื่อนรกขุมใหญ่ขุมที่๘.วิ.อคฺคิชาเลหิจทุกฺเขหิจสตฺเตหิจนฺตถิเอตฺถวีจิอนฺตรนฺติอวีจิ(ไม่ว่างเว้นจากเปลวไฟทุกข์และสัตว์คือมีเปลวไฟทุกข์และสัตว์ลอดกาล).นตฺถิวีจิเอตฺถาติวาอวีจิ.อคฺคิชาลานิวาทุกฺขเวทนานํวาสตฺตานํวานตฺถิวีจิอนฺตรเมตฺถาติวาอวีจิ.
อวิญฺญู : (วิ.) มิใช่ผู้รู้แจ้ง, มิใช่ผู้รู้แจ้งโดยปกติ, เขลา, โง่, ไม่รู้เดียงสา.วิ.วิเสสํชานาติ.สีเลนาติอวิญฺญู.วิญฺญูปฏิปกฺโขอวิญฺญู.
อาชญฺญ : (วิ.) รู้พลัน, รู้รวดเร็ว.อาปุพฺโพ, ญาอวโพธเน, โณฺย.ลงนาปัจ.ประจำธาตุแปลงญา เป็น ชารัสสะลบอา ที่ นาลบณฺรวมเป็นนฺยแปลงนฺย เป็น ญแปลงญเป็นญฺญหรือแปลงนฺยเป็นญฺญก็ได้.ดูวิ.อาชานียด้วย.
อาณาปชารฏฺฐ : (ปุ.) ราษฏรชาวเมืองผู้อยู่ในอำ-นาจปกครอง, ราษฏรชาวเมืองซึ่งอยู่ในอำ-นาจปกครอง, อาณาประชาราษฏร์.
อาปายิก : (ปุ.) ผู้เกิดในอบาย, วิ.อปาเยชาโตอาปายิโก.ผู้ไปในอบายวิ. อปาเยคจฺฉตีติอาปายิโก.ณิกปัจ.ตรัต๎ยาทิตัท.
อาลสิย, - ลสฺย, - ลสฺส : นป. ความเกียจคร้าน, ความเฉื่อยชา
อาหารช : (วิ.) เกิดแต่อาหาร วิ. อาหารสฺมา ชาโตติ อาหารโช. กฺวิ ปัจ. ใน อรรถชาต. อาหารสฺมา ชาโต อาหารโช. ปัญจมีตัป. แปลง ชาต เป็น ช.
อิตฺถีตุช : (ปุ.) ภาวะอันเกิดในเพราะฤดูของ หญิง วิ. อิตฺถิยา อุตุมฺหิ ชาเต ชายตีติ อิตฺถีตุโช.
อุปริม : (วิ.) มีในเบื้องบน, เกิดในเบื้องบน. วิ. อุปริ ภโว ชาโต วา อุปริโม. อิม ปัจ. ชาตาทิตัท.
เอราวณ : (ปุ.) เอราวัณ ไอราวัณ ชื่อช้าง ประจำทิศบูรพา ชื่อช้างสามเศียรซึ่งเป็น ราชพาหนะของพระอินทร์ วิ. อิราวเณ ชาโต เอราวโณ (เกิดในสมุทรชื่อ อิราวัณ). ณ ปัจราคาทิตัท. ส. ไอราวณ. ไอราวต.
เอราวต : (ปุ.) มะแว้ง, มะสัง (ผลมีรสเปรี้ยว), หมากหนาม, ส้ม. วิ. อิราตีนทิยา ตีเร ชาโตติ เอราวโต.
โอรส : (ปุ.) ลูก, ลูกชาย. วิ. อุรสา มนสา นิมฺมิโต โอรโส. อุรสิ ภโว ชาโต วา โอรโส. สญฺชาโตสยํ ชินโต สุโต โอรโส นาม. อุรศัพท์ ณ ปัจ. ราคาทิตัท. สฺ อาคม. ส. เอารส อุรสฺย.
โอลิ (ลี) ยติ : ก. ติด, ยึด; เฉื่อยชา, ล้าหลัง
โอลียนา : อิต. ความช้า, ความเฉื่อยชา