สำรวมใจ : (V) ; calm ; Related:still, quiet, appease, allay, pacify, tranquilize, soothe, compose, assuage ; Syn:สงบใจ, สงบจิตสงบใจ ; Def:ทำใจให้แน่วแน่ ; Samp:เราต้องสำรวมใจแน่วแน่อยู่ในสมาธินั้นจึงจะได้ผลจริง

ความสำรวม : (N) ; carefulness ; Related:caution ; Syn:การระมัดระวัง ; Samp:ภิกษุมีความสำรวมและมีวัตรจริยาอันน่าเสื่อมใส

เงียบสงบ : (ADJ) ; peaceful ; Related:calm, quiet, silent ; Syn:สำรวม, สงบเงียบ, อดกลั้น ; Ant:โวยวาย, ตีโพยตีพาย, เอะอะโวยวาย ; Samp:เธอรับฟังข่าวร้ายด้วยอาการเงียบสงบ

ยม 2 : (V) ; self-control ; Related:collect, compose, restrain, control, overcome ; Syn:สำรวม, เหนี่ยวรั้ง

สุขุม : (V) ; keep cool ; Related:to be calm ; Syn:เยือกเย็น, สำรวม ; Ant:โวยวาย, ตีโพยตีพาย

ท่วงที : (N) ; attitude ; Related:tendency, sign, deportment, manner ; Syn:ท่าทาง, ชั้นเชิง, หน่วยก้าน ; Samp:พระแก้วมีท่วงทีกริยาสงบ สำรวม สมเป็นผู้ทรงศีลอย่างแท้จริง

ภาวนา : (V) ; pray ; Related:wish, hope ; Def:สำรวมใจตั้งความปรารถนา ; Samp:พวกเราได้แต่ภาวนาให้สงครามยุติได้โดยเร็ว

สงบใจ : (V) ; calm down ; Related:tranquilly, calmly ; Syn:สงบสติอารมณ์, สงบจิตสงบใจ ; Def:สำรวมจิตใจไม่ให้ทุกข์ร้อน ; Samp:หลวงพ่อบอกให้หญิงสาวสงบใจไว้เสียบ้าง ยิ่งคิดมากก็ยิ่งเป็นทุกข์หนัก

สงบสติอารมณ์ : (V) ; calm down ; Related:calm oneself, remain calm ; Syn:สงบใจ, สงบจิตสงบใจ ; Def:สำรวมจิตใจไม่ให้ทุกข์ร้อน ; Samp:คุณควรไปสงบสติอารมณ์ข้างนอกก่อนแล้วค่อยมาพูดกันใหม่

เสงี่ยม : (ADJ) ; polite ; Related:genteel, mannerly, well-mannered ; Syn:สงบเสงี่ยม ; Def:สำรวมกิริยาวาจาด้วยเจียมตัว ; Samp:เธอถูกอบรมให้เป็นคนเสงี่ยมเจียมตนมาตั้งแต่ยังเด็ก

เบญจธรรม : (N) ; five dharma ; Def:ธรรมะ 5 ประการ คือ เมตตา ทาน ความสำรวมในกาม สัจจะ สติ, คู่กับ เบญจศีล ; Samp:ท่านเป็นผู้ตั้งตรงอยู่ในเบญจศีล-เบญจธรรมไม่ได้ขาด

พับเพียบ : (V) ; sit squat on the floor in a polite attitude ; Related:sit with legs folded back to one side ; Def:อาการที่นั่งพับขาให้ปลายเท้าทั้งสองข้างหันไปทางเดียวกัน ; Samp:เขาพับเพียบกับพื้น ก้มกราบนอบน้อม แล้วนั่งนิ่งสำรวม

รุ่มร่าม : (ADV) ; awkwardly ; Def:เกินพอดี, เกินที่ควรเป็น ; Samp:คนอย่างหล่อนมีหรือ จะทำอะไรรุ่มร่าม ไม่สำรวม ไม่ว่าต่อหน้า หรือลับหลังผู้ใด

วาจา : (N) ; speech ; Related:words, discourse, remark, vocable, utterance ; Syn:ถ้อยคำ, คำกล่าว, คำพูด, คำ, วจี ; Samp:เขาสำรวมกายวาจาใจของเขาได้เป็นอย่างดี

อินทรีย์ : (N) ; mind and soul ; Related:body and spirit ; Def:ร่างกายและจิตใจ ; Samp:ท่านควรสำรวมอินทรีย์ให้เป็นหนึ่งเดียวกัน เพื่อการปฏิบัติธรรมขั้นสูงสุด

ภาวนา : [พาวะ–] น. การทําให้มีขึ้นให้เป็นขึ้นทางจิตใจ. ก. สำรวมใจให้แน่วแน่ เป็นสมาธิ เช่น สวดมนต์ภาวนา, สำรวมใจตั้งความปรารถนา เช่น นั่ง ภาวนาขอให้พระช่วย. (ป.).

สังวร : [วอน] น. ความระวัง, ความเหนี่ยวรั้ง, ความป้องกัน. ก. สํารวม, เหนี่ยวรั้ง, เช่น สังวรศีล สังวรธรรม, ถ้าใช้เป็นส่วนท้ายของสมาส หมายความว่า ความสำรวม, ความระวัง, เช่น อินทรียสังวร จักษุสังวร ญาณสังวร ศีลสังวร, (ปาก) ให้ระวังจงดี (ผู้ใหญ่สั่งสอนเตือนสติผู้น้อย) เช่น เรื่องนี้พึงสังวร ไว้อย่าให้ผิดอีกเป็นครั้งที่ ๒. (ป., ส. สํวร).

ให้ศีล : ก. อาการที่พระภิกษุบอกศีลให้ผู้ศรัทธาสมาทานรับ เช่น ทุกคน ควรสำรวมกิริยาเวลาพระให้ศีล.

สำรวม : ระมัดระวัง, เหนี่ยวรั้ง, ระวังรักษาให้สงบเรียบร้อย เช่น สำรวมตา, สำรวมกาย, ครอง เช่นสำรวมสติ คือครองสติ, ดู สังวร, รวมประสมปนกัน เช่น อาหารสำรวม

สำรวมอินทรีย์ : ดู อินทรียสังวร

สัญญมะ : การยับยั้ง, การงดเว้น (จากบาป หรือจากการเบียดเบียน), การบังคับควบคุมตน; ท่านมักอธิบายว่า สัญญมะ ได้แก่ ศีล, บางทีแปลว่า สำรวม เหมือนอย่าง “สังวร”; เพื่อความเข้าใจชัดเจนในเบื้องต้น พึงเทียบความหมายระหว่างข้อธรรม ๓ อย่าง คือ สังวร เน้นความระวังในการรับเข้า คือปิดกั้นสิ่งเสียหายที่จะเข้ามาจากภายนอก สัญญมะ ควบคุมตนในการแสดงออก มิให้เป็นไปเพื่อการเบียดเบียน เป็นต้น ทมะ ฝึกฝนแก้ไขปรับปรุงตน ข่มกำจัดส่วนร้ายและเสริมส่วนที่ดีงามให้ยิ่งขึ้นไป; สังยมะ ก็เขียน

ปาฏิโมกขสังวร : สำรวมในพระปาฏิโมกข์ เว้นข้อที่พระพุทธเจ้าห้าม ทำตามข้อที่พระองค์อนุญาต (ข้อ ๑ ในปาริสุทธิศีล ๔)

อินทรียสังวร : สำรวมอินทรีย์ ๖ คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ไม่ให้ยินดียินร้ายในเวลาเห็นรูป ฟังเสียง ดมกลิ่น ลิ้มรส ถูกต้องโผฏฐัพพะ รู้ธรรมารมณ์ด้วยใจ, ระวังไม่ให้กิเลสครอบงำใจในเวลารับรู้อารมณ์ทางอินทรีย์ทั้ง ๖ (ข้อ ๑ ในอปัณณกปฏิปทา ๓, ข้อ ๒ ในปาริสุทธิศีล ๔, ข้อ ๒ ในองค์แห่งภิกษุใหม่ ๕)

ยตติ : ก. พยายาม, อุตส่ห์; สำรวม

อวกฺขิปติ, (โอกฺขิปติ) : ก. โยนลง, ขว้างลง, สำรวม, คุ้มครอง

กายสวร : ป. การสำรวมกาย, การควบคุมกาย

ขิตฺตจกฺขฺ : (วิ.) ผู้มีจักษุอันซัดไปแล้ว, ผู้ไม่ สำรวมจักษุ.

ขิตฺตจิตฺต : (วิ.) ผู้มีจิตฟุ้งซ่าน, ผู้ไม่สำรวมจิต.

สำรวม : สญฺญเมติ, สํยมติ

สำรวมในอินทรีย์ : อินฺทฺริเยสุ สุสํวุโต