แปลาน : น. แปซึ่งอยู่เหนือแปงวงขึ้นไปหรืออยู่ระหว่างแปหัวเสา จนถึงอกไก่ มีหน้าตัดเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าหรือสี่เหลี่ยมจัตุรัสขึ้น อยู่กับระบบของโครงสร้างหลังคา.
โป ๒ : ว. โนหรือนูนขึ้นเพราะถูกกระทบกระแทก.
โป่ง : น. ลักษณะของสิ่งที่พองด้วยลมหรือแก๊ส เช่น ลูกโป่ง; พื้นดินที่มี เกลือสินเธาว์ผุดเกรอะกรังอยู่, ป่าหรือดินที่มีโป่ง เรียกว่า ป่าโป่ง ดินโป่ง, เรียกผีที่มีอยู่ในที่เช่นนั้นว่า ผีโป่ง, เรียกลักษณะที่นั่งห้าง คอยยิงสัตว์ที่มากินดินโป่งว่า นั่งโป่ง, ป่ง ก็ว่า; เรียกพื้นดินที่มีนํ้าผุด พุขึ้นมาว่า โป่งน้ำ โป่งนํ้า และเรียกนํ้าที่ผุดพุขึ้นมานั้นว่า นํ้าโป่ง; (ถิ่น-พายัพ) ที่ริมฝั่งน้ำ, ที่ลุ่มน้ำขัง, ปง หรือ ป่ง ก็ว่า. โป่งค่าง น. สัตว์ชนิดหนึ่งมีรูปร่างคล้ายค่างแต่ใหญ่กว่ามาก ชอบ ออกมาดูดเลือดที่หัวแม่เท้าของคนที่นอนหลับพักแรมในป่า เชื่อกัน ว่าเป็นผีโป่งชนิดหนึ่ง.
โป่งน้ำ : น. ช่องดินที่มีนํ้าพุขึ้นมา.
ไป : ก. เคลื่อนออกจากที่, ใช้ตรงกันข้ามกับ มา, เป็นคําประกอบท้าย กริยาหมายความว่า เรื่อยไป, ไม่หยุด, เช่น ทําไป กินไป, เป็นคํา ประกอบท้ายคําวิเศษณ์เพื่อเน้นความหมายให้หนักแน่นยิ่งขึ้น เช่น ขาวไป ช้าไป ดีเกินไป.
ไปรษณียบัตร : [ไปฺรสะนียะบัด, ไปฺรสะนีบัด] น. แผ่นกระดาษ ที่ใช้ส่งข่าวสารโดยไม่ต้องบรรจุซองซึ่งองค์การที่มีหน้าที่จัดส่ง เป็นผู้จัดทำขึ้น. (อ. postal card).
ไปรษณีย-, ไปรษณีย์ : [ไปฺรสะนียะ-, ไปฺรสะนี] น. วิธีการส่งหนังสือและหีบห่อสิ่งของ เป็นต้นโดยมีองค์การที่ตั้งขึ้นเป็นเจ้าหน้าที่รับส่ง. (ส. เปฺรษณีย).
ไปล่ปลิว : ก. ขจรไป เช่น ทรงนํ้ามันกันไรไปล่ปลิว. (อิเหนา), เชิด ขึ้นไปคล้ายเส้นขอบนอกชามปากไปล่.
ผกผงก : ก. ผงกหัวขึ้นเหลียวดู.
ผกากรอง : น. ชื่อไม้พุ่มหลายชนิดในสกุล Lantana วงศ์ Verbenaceae เช่น ชนิด L. camara L. ลําต้นตรง กิ่งสี่เหลี่ยมมีหนามเล็กห่าง ๆ ดอกเป็นกระจุกสีชมพู หรือ แดงอมเหลือง ปลูกเป็นไม้ประดับ และแพร่พันธุ์จนเป็นวัชพืชในบางท้องที่, ก้ามกุ้ง ก็เรียก, ชนิด L. sellowiana Link. ลําต้นเลื้อย กิ่งไม่มีหนาม ดอกสีม่วง, ผกากรองเลื้อย ก็เรียก, ทั้ง ๒ ชนิดนี้เป็นไม้ต่างประเทศ; ชนิด L. trifolia L. ขึ้นในป่าโปร่งระดับสูงทางภาคเหนือ ลําต้นกลม ดอกสีม่วง.
ผงก : [ผะหฺงก] ก. ยกหัวขึ้นน้อย ๆ, ก้มหัวลงแล้วเงยขึ้นโดยเร็วแสดง อาการยอมรับหรือเห็นด้วย.
ผงร : [ผะหฺงอน] ก. หงาย, ชูขึ้น, ทรงไว้, เช่น ข้าแต่พระผู้ผงรแผ่นแผ้ว. (ม. คําหลวง จุลพน); ชะเง้อขึ้น เช่น เสือผกผงร. (เสือโค). (ข. ผฺงาร).
ผด : น. ชื่อโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง ขึ้นเป็นผื่นเม็ดเล็ก ๆ ตามผิวหนัง มักเกิดในเวลาที่มีอากาศร้อนอบอ้าว มีอาการคัน.
ผลัดแผ่นดิน : ก. เปลี่ยนพระเจ้าแผ่นดิน คือ พระเจ้าแผ่นดิน องค์ใหม่ขึ้นครองราชสมบัติ, เปลี่ยนแผ่นดิน ก็ว่า.
ผลิตผล : น. ผลที่ทําขึ้น, ผลที่ได้จากการผลิตด้วยอาศัยแรงหรือ เครื่องจักรเป็นต้น.
ผลิต, ผลิต : [ผะหฺลิด, ผะหฺลิดตะ] ก. ทําให้เกิดมีขึ้นตามที่ต้องการด้วยอาศัย แรงงานหรือเครื่องจักรเป็นต้น เช่น ผลิตข้าว ผลิตรถยนต์ ผลิตครู ผลิตบัณฑิต. (ป.).
ผลิตภัณฑ์ : น. สิ่งที่ทําขึ้น.
ผลึ่ง : [ผฺลึ่ง] ก. บวมขึ้น, พองขึ้น. ว. เสียงดังอย่างเสียงของหนัก ๆ ตกลงที่พื้น, อาการที่ล้มหงายไปทันทีทันใด ในคําว่า ล้มผลึ่ง หงายผลึ่ง.
ผลุบโผล่, ผลุบ ๆ โผล่ ๆ : ว. อาการที่ผลุบลงแล้วผุดขึ้น, อาการที่ ผลุบเข้าไปแล้วโผล่ออกมา, จม ๆ ลอย ๆ, เช่น ขอนลอยน้ำผลุบ ๆ โผล่ ๆ, โดยปริยายหมายความว่า ทําบ้างไม่ทําบ้างไม่สมํ่าเสมอ, ลุ่ม ๆ ดอน ๆ, กะผลุบกะโผล่ หรือ ผลุบโผล่ ๆ ก็ว่า.
ผ่อง ๒ : ก. ออกเสียงร้องว่า ''ผ่อง'' เมื่อเปิดไพ่ขึ้นมาเข้าตอง เป็นคําใช้ ในการเล่นไพ่ผ่องไทยหรือจีน.
ผังเมือง : (กฎ) น. แผนผัง นโยบาย และโครงการที่ใช้เป็นแนวทาง ในการสร้างหรือพัฒนาเมืองหรือส่วนของเมือง ในด้านสุขลักษณะ ความสะดวก สบายความเป็นระเบียบความสวยงาม การใช้ประโยชน์ ในทรัพย์สิน ความปลอดภัยของประชาชน และสวัสดิภาพของสังคม เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจ สังคม และสภาพแวดล้อม.
ผ่า : ก. ทําให้แยกออกจากกันตามยาวด้วยมีดหรือขวานอย่างผ่าฟืน, โดยปริยายหมายถึงกิริยาที่ทําให้แยกออก เช่น ผ่าฝี ผ่าปากม้า; แหวกเข้าไป เช่น ผ่าเข้าไป; ฟาดฟันลงไป; (ปาก) ทำสิ่งที่ไม่น่า จะทำหรือในลักษณะที่ไม่ควรจะเป็นเช่นนั้น เช่น วิ่งผ่าเข้าไป กลางวงแทนที่จะเล่นกันอยู่ข้างล่าง ผ่าขึ้นไปอยู่บนยอดไม้.
ผาก ๓ : น. ส่วนหน้าเหนือคิ้วขึ้นไป เรียกว่า หน้าผาก.
ผาติ : ว. เจริญขึ้น. (ป., ส.).
ผ้านุ่ง : น. ผ้าสําหรับนุ่งชนิดหนึ่ง มีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า เวลานุ่งม้วนให้เป็นชายกระเบนหรือหางกระเบนแล้วสอดไป ใต้หว่างขา ดึงขึ้นไปเหน็บขอบผ้าด้านหลังระดับบั้นเอวตอน ที่เรียกว่า กระเบนเหน็บ.
ผ้ายก : น. ผ้าไหมชนิดหนึ่งที่ทอยกเป็นดอกให้เป็นลายเด่นขึ้น.
ผิวหนัง : น. หนังที่เป็นผิวชั้นนอกสุดของคนและสัตว์, หนังกําพร้า ก็เรียก; ชื่อโรคชนิดหนึ่งก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงขึ้นที่ส่วนต่าง ๆ ของผิวหนัง.
ผีอำ : ก. อาการที่ปรากฏเมื่อเวลานอนเคลิ้มไปว่ามีคนปลุกปลํ้า หรือยึดคร่าให้มีอาการเหนื่อยหอบจนตื่นขึ้น.
ผื่น : น. เม็ดตุ่มหรือแถบที่ผุดขึ้นเป็นพืดบนผิวหนัง.
ผู้ : น. คำใช้แทนบุคคล เช่น นายกรัฐมนตรีเป็นผู้รับสนองพระบรม ราชโองการ หรือใช้แทนคำว่า คน เช่น ผู้นั้น ผู้นี้ ทุกผู้ทุกนาม หรือใช้แทนสิ่งที่ถือเสมือนคน เช่น ศาลเป็นผู้ตัดสิน; คําใช้ ประกอบคํากริยาหรือประกอบคําวิเศษณ์ให้เป็นนามขึ้น เช่น ผู้กิน ผู้ดี. ว. คําบอกเพศ หมายความว่า ตัวผู้ เช่น ม้าผู้ วัวผู้. ส. ที่, ซึ่ง, เช่น บุคคลผู้กระทำความดีย่อมได้รับความสุข.
ผูกพัทธสีมา : น. เรียกพิธีสังฆกรรมที่สงฆ์กําหนดเขตแดนขึ้น โดย มีหินเป็นต้นเป็น เครื่องหมาย ว่า พิธีผูกพัทธสีมา.
ผู้ก่อการร้าย : น. บุคคลที่ตั้งตนเป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐบาลและ พยายามก่อความไม่สงบขึ้นในที่ต่าง ๆ.
ผู้จัดการมรดก : (กฎ) น. บุคคลที่ตั้งขึ้นโดยพินัยกรรมหรือโดย คำสั่งศาลให้มีสิทธิและหน้าที่ที่จะทำการอันจำเป็น เพื่อให้การ เป็นไปตามคำสั่งแจ้งชัดหรือโดยปริยายแห่งพินัยกรรม และ เพื่อจัดการมรดกโดยทั่วไป หรือเพื่อแบ่งปันทรัพย์มรดก.
ผู้บุพการี : น. ผู้ที่ทำอุปการะมาก่อน ได้แก่ บิดา มารดา ปู่ ย่า ตา ยาย ทวด; (กฎ) ญาติทางสาโลหิตโดยตรงขึ้นไป ได้แก่ บิดามารดา ปู่ย่า ตายาย ทวด.
ผู้หลักผู้ใหญ่ : น. ผู้มีอายุมาก เช่น โตจนเป็นผู้หลักผู้ใหญ่แล้วยัง ทำตัวเหลวไหล, ผู้ที่เป็นหัวหน้าในการงาน, บุคคลชั้นผู้บังคับบัญชา เช่น งานนี้มีผู้หลักผู้ใหญ่มากันมาก; บุคคลที่วางตัวหรือมีความคิด และความประพฤติเหมาะสมกับสถานภาพ เช่น แต่งงานแล้วดูเป็น ผู้หลักผู้ใหญ่มากขึ้น.
เผยิบ, เผยิบ ๆ : [ผะเหฺยิบ] ว. อาการที่ของแบนบางกระพือขึ้นกระพือลงช้า ๆ เช่น นกกระพือปีกเผยิบ ๆ, พะเยิบ หรือ พะเยิบ ๆ ก็ว่า.
เผอิญ : [ผะเอิน] ว. ที่เกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัวหรือไม่คาดหมาย, บังเอิญ, หาก ให้เป็น, จําเพาะเป็น, ใช้ว่า เพอิญ หรือ พรรเอิญ ก็มี.
เผาะ ๒ : น. ชื่อเห็ดชนิด Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan ในวงศ์ Astraeaceae เกิดใต้ดินดอกเห็ดอ่อน เป็นก้อนกลม เมื่อแก่โผล่ขึ้น มาเหนือดิน เปลือกนอกแข็งแล้วแตกเป็นแฉกคล้ายดาว กลาง ดอกเห็ดเป็นถุงกลมมีสปอร์สีนํ้าตาล ดอกอ่อนต้มสุกแล้วกินได้, พายัพเรียก เห็ดถอบ.
แผนภาพ : น. ภาพหรือเค้าโครงที่เขียนขึ้นเพื่อช่วยในการอธิบาย เรื่องราว.
แผนภูมิ : น. แผนที่ เส้น หรือ ตาราง ที่ทําขึ้นเพื่อแสดงเรื่องใด เรื่องหนึ่ง. (อ. chart).
แผลริมแข็ง : น. แผลที่อวัยวะสืบพันธุ์เนื่องจากเชื้อกามโรคซิฟิลิส จะเกิดเป็นตุ่มขึ้นก่อนแล้วแตกเป็นแผล ลักษณะก้นแผลเรียบ ขอบ นูนแข็ง แผลมักสะอาด ไม่รู้สึกเจ็บ.
แผลริมอ่อน : น. แผลที่อวัยวะสืบพันธุ์เนื่องจากเชื้อกามโรคชนิด Haemophilus ducreyi จะเกิดเป็นตุ่มขึ้นก่อน แล้วแตกเป็นแผล ลักษณะขอบแผลอ่อนคล้ายแผลเปื่อย เลือดออกง่าย เจ็บ และ บางครั้งต่อมนํ้าเหลืองบริเวณขาหนีบจะบวมโต.
โผล่ : [โผฺล่] ก. ผุดขึ้น, สูงขึ้น, เช่น โผล่ขึ้นมาจากน้ำ; ชะโงกออกมา, เยี่ยมออกมา, เช่น โผล่หัวออกมาจากรัง, ยื่นออกให้ปรากฏ เช่น โผล่หน้า.
ไผ่ : น. ชื่อไม้พุ่มหลายชนิดและหลายสกุลในวงศ์ Gramineae ขึ้นเป็นกอ ลําต้นเป็นปล้อง ๆ เช่น ไผ่จีน (Arundinaria suberecta Munro) ไผ่ป่า (Bambusa arundinacea Retz.) ไผ่สีสุก (B. flexuosa Munro และ B. blumeana Schult.) ไผ่ไร่ (Gigantochloa albociliata Munro) ไผ่ดํา (Phyllostachys nigra Munro).
ฝนตกไม่มีเค้า : (สํา) น. เรื่องที่เกิดขึ้นโดยไม่มีวี่แววหรือไม่ได้คาดคิด ไว้ก่อน.
ฝนหลวง : น. ฝนเทียมที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณา โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ทำขึ้นเพื่อบรรเทาความแห้งแล้ง.
ฝรั่ง ๒ : [ฝะหฺรั่ง] น. ชื่อเพลงไทยจำพวกหนึ่ง มีชื่อขึ้นต้นด้วยคำว่า ฝรั่ง เช่น ฝรั่งควง ฝรั่งกลายฝรั่งจรกา.
ฝักถั่ว : (ปาก) น. การแสดงความอ่อนน้อม อ้อนวอน หรือขอร้องโดย วิธียกมือไหว้ เช่น มืออ่อนเป็นฝักถั่ว, การพลอยยกมือแสดงความ เห็นชอบตามเขาไป มักใช้พูดตําหนิ นักการเมืองในเวลาลงคะแนนเสียง.
ฝักบัว ๑ : น. ชื่อฝีชนิดหนึ่ง ขึ้นตามหลังและต้นคอ มีลักษณะเหมือน ฝักบัว มีหัวหลายหัว; ชื่อขนมชนิดหนึ่ง ทําด้วยแป้งผสมเชื้อ มีลักษณะ เหมือนฝักบัว; ที่สําหรับโปรยนํ้า ให้เป็นฝอย มีลักษณะเหมือนฝักบัว ติดอยู่ที่ท่อประปาสำหรับอาบน้ำหรือติดที่กระป๋อง รดน้ำต้นไม้.
ฝังรูป : น. วิธีทําคุณอย่างหนึ่ง โดยปั้นรูปสมมุติของอมิตรขึ้นด้วย ขี้ผึ้งหรือดินเหนียวจากป่าช้า เสกคาถาอาคม แล้วนําไปฝังที่ใต้บันได เรือน ป่าช้า หรือทางสามแพร่ง, มักใช้เข้าคู่กับคำ ฝังรอย เป็น ฝังรูปฝังรอย.