ก. : ๑. ป. พระพรหม ; ลม; ไฟ ; ใจ;
๒. นป. หัว, ผม; น้ำ;
๓. ส. ใคร? อะไร? สิ่งไหน?
กายธาตุ : อิต. กายธาตุ, หมวดกาย, ธาตุที่เป็นส่วนประกอบของร่างกายคือ ดิน, น้ำ, ลม, ไฟ
ชลยาน : (นปุ.) ยานที่ลอยอยู่ในน้ำ, ยานในน้ำ, น้ำ, เรือ.
นลิน : ป., นป. บัว, น้ำ
ปป : (นปุ.) วัตถุอันสัตว์ดื่ม, น้ำ, ปปุพฺโพ, ปา ปาเน, อ.
ปย : (ปุ.) นม (นมสด), น้ำ, น้ำนม, วิ. ปาตพฺพนฺติ ปโย. ปา ปาเน, โณ. แปลง อา เป็น อิ อิ เป็น เอ เอ เป็น อย หรือ ตั้ง ปยฺ คติยํ, อ.
อิรา : (อิต.) นางเทวธิดาแห่งวาจา, แผ่นดิน, น้ำ, เหล้ากลั่น. ฝนลูกเห็บ.
กทฺทโมทก : (นปุ.) น้ำโคลน, น้ำตม, น้ำ เปือกตม.
อฎฺฐปาน : (นปุ.) น้ำดื่มแปดอย่าง, น้ำ สำหรับดื่มแปดอย่าง, เครื่องดื่มแปด อย่าง.
กเรริ : (ปุ.) กุ่ม, ไม้กุ่ม ชื่อต้นไม้ ใบออกจาก ต้น เป็นใบย่อย ๓ ใบ มีสองชนิดคือ กุ่ม น้ำ กุ่มบก. กลฺ สํขฺยาเณ, อีโร, ลสฺสโร. แปลง อี เป็น เอ อ ที่ ร เป็น อิ. แปลง เป็น อี เป็น กเรรี บ้าง.
กลุส : (วิ.) ขุ่น, มัว. ก (น้ำ) ลุส (การคน). ส. กลุษ.
กุโสพฺภ : (ปุ.) บ่อ, หนอง. กุส(น้ำ)+อุพฺภ(เต็ม).
เกปุก, - พุก : นป. น้ำ
ขาทิตปีตนจฺจคีตวาทิตาทิ : (วิ.) มีวัตถุอันบุคคลเคี้ยวกินแล้วและวัตถุ (น้ำ) อันบุคคล ดื่มแล้วและเครื่องดนตรีมีอันฟ้อนและอันขับและอันประโคม เป็นต้น. เป็น อ. ทวัน. มี อ. ทวัน. และ ฉ. ตุล. เป็น ภายใน.
คงฺคา : (อิต.) น้ำ (น้ำทั่วๆไป), คงคา ชื่อแม่น้ำ สายที่ ๑ ใน ๕ สาย ของอินเดีย. วิ. สพฺพตฺร คจฺฉตีติ คงฺคา คมฺ คติยํ, อ, คาคโม, มสฺส นิคฺคหิตํ (แปลง ม เป็น นิคคหิต แล้วแปลง นิคคหิตเป็นพยัญชนะที่สุดวรรค). อา อิต. แปลว่า แม่น้ำ ทะเล ก็มี.
โค : (ปุ.) โคผู้ วิ. คจฺฉตีติ โค. คมฺ คติยํ, โร. รปัจ. มี อำนาจให้ลบที่สุดธาตุแล้วลบตัวเอง. โค แปลว่าวัว ไม่นิยมตัวผู้หรือตัวเมีย มีแบบ แจกวิภัติโดยเฉพาะ ดูวจีวิภาค ภาคที่ ๒ เลขที่ ๗๑. บางคัมภีร์ แปลว่า แม่โคก็มี แต่ส่วนมากใช้เป็นคำกลาง หมายเอาทั้ง โคผู้และโคเมีย ถ้าหมายเอาโคผู้โดยเฉพาะ ใช้ศัพท์โคณ เมื่อหมายเอาตัวเมียใช้ศัพท์ คาวี. โคศัพท์ ยังแปลได้อีก คือ แปลว่า น้ำ อุ. โคสีตจนฺทน, สวรรค์ อุ. ธมฺโม- ปจิเตน คาวํ ปยติ. คนย่อมไปสวรรค์ด้วย ธรรมที่สั่งสมไว้แล้ว. แสงสว่าง รัศมี อุ. คาโว วิคฺคจฺฉนฺติ เทหโต. รัศมีท. ย่อมซ่านออกจากกาย, เพชร อุ. คาเวน ปริชฺเฌยฺย มณิโก. ช่างแก้วเจียระไนด้วย เพชร, ลูกศร อุ. ควํ ฉินฺทนฺติ ตจฺฉกา. ช่างถากท. ย่อมตัดลูกศร, ดวงจันทร์ อุ. คาวํ โอโลเกสิ จกฺขุนา. คนมองดวงจันทร์ ด้วยจักษุ, ตา อุ. คาเวน จนฺทํ อิกฺขติ. คนมองดวงจันทร์ด้วยตา, คำพูด ถ้อยคำ อุ. คาวํ ภาสนฺติ เต ชนา. ชน.ท. เหล่านั้น พากันพูดถ้อยคำ, พื้นดิน อุ. คาเว ฐิโต โอนมิ สาขํ. คนยืนที่พื้นดินโน้มกิ่งไม้, อินทรีย์ อุ. โคจรํ ที่เป็นที่เที่ยวไปแห่ง อินทรีย์, พระอาทิตย์ อุ. โค สุริโย.
โตย : (นปุ.) น้ำ. วิ. ตายเตติ โตยํ. ตา ปาลเน, โย, อาการสฺส โอตฺตํ. ส. โตย.
ทก : (นปุ.) น้ำ. อุทิ เกฺลทเน, ณฺวุ, อุโลโป ส. ทก.
ธมกรก : (ปุ.) คนที (หม้อน้ำ หม้อมีหู เต้า น้ำ, ธัมกรก, ธมกรก (ธะมะกะหรก) ชื่อบริขารของ ๑ ใน ๘ อย่าง ของภิกษุ เป็นกระบอกก้นกลวง ผูกผ้าไว้ข้างบนปิดสนิท เจาะรูตรงกลางใส่หลอดยาวประมาณ ๔ นิ้ว มีหูสองข้างหลอด สำหรับใช้กรอง น้ำ เป็น ธมการก ก็มี.
นิร : (นปุ.) น้ำ. นิ นเย, โร.
นีร : นป. น้ำ
ปิปาสา : อิต. กระหาย (น้ำ), อยากน้ำ
พินฺทุมตฺต : ค. (น้ำ) มีประมาณหยาดหนึ่ง, เพียงหยาดเดียว
มหาภูต : (ปุ. นปุ.) มหาภูต คือธาตุทั้ง ๔ ได้แก่ ดิน น้ำ ไฟ และ ลม.
วาริ : นป. น้ำ
สลิล : (นปุ.) น้ำ วิ. สลตีติ สลิลํ. สลฺ คติยํ, อิโล. รูปฯ ๖๕๕ ลง อิร ปัจ. แปลง ร เป็น ล. ส. สลิล.
อพฺภาหน : นป. การดึง, การลาก (น้ำ)
อิร : (นปุ.) น้ำ. อิ คติยํ, โร.
อุฑุ : (นปุ.) น้ำ. อุทิ ปสวนกฺลทเนสุ, อุ. แปลง ท เป็น ฑ. ส. อุฑุ.
อุทกสตฺถ : (นปุ.) อุทกศาสตร์ วิชาที่กล่าวถึง น้ำ การแปรปรวนของน้ำ เกี่ยวกับการวัด หรือการสำรวจแผนที่ทะเล.
อุทน : (นปุ.) น้ำ. อุทฺ ธาตุ ยุ ปัจ.
อุท อุทก : (นปุ.) น้ำ. วิ. อุทติ อุทฺทติ วา ทฺรวํ กโรตีติ อุทํ อุทกํ วา. อุทิ อุทฺทฺ วา ปสวนเกฺลทเนสุ, อ, โก. ถ้าตั้ง อุทฺทฺ ลบ ทฺ สังโยค. ศัพท์หลังลง ณฺวุ ปัจ. ก็ได้. ส. อุท อุทก.
อาป : (ปุ.) ธรรมชาตอันเอิบอาบไปสู่ที่นั้น ๆ, ธรรมชาตอันเอิบอาบไปทุกแห่ง, น้ำ.วิ.ตํตํฐานํวิสรตีติอาโป.อปฺพฺยาปเนปาปเนวา, อ.อโปติสพฺพเตรฺติวาอาโปธรรมชาตอัน....ดื่มวิ.ปาปิยตีติอาโป.อาปุพฺโพ, ปา ปาเน, อ.ธรรมชาติที่แห้งเพราะความร้อนวิ. อาปียติ โสสียตีติอาโปอาปุพฺโพ, ปา โสสเน, อ.ที่อยู่แห่งน้ำ.ณปัจ.ราคาทิตัท.ส. อาป
กุมฺภทาสี : อิต. นางกุมภทาสี, หญิงสาวที่รับใช้ตักน้ำ, หญิงสาวใช้ที่นำหม้อน้ำไป
อุทญฺจนี : ค. ซึ่งนำน้ำไป, ระบายน้ำ
ก : (อัพ. นิบาต) น้ำ, ศรีษะ อภิฯ ๑๑๙๘.
กกฺกฏ กกฺกฏก : (ปุ.) ปู (สัตว์ครึ่งบกครึ่งน้ำ) วิ. เก กฎตีติ กกฺกโฏ กกฺกฏโก วา. กปุพฺโพ, กฏฺ วสฺสาวรณคตีสุ, กุกฺ อาทาเน วา, อโฏ, อุสฺสตฺตํ. ศัพท์หลังลง ก สกัด. ส. กรฺกฏ.
กกฺการุ : (ปุ.) ฟัก, แฟง, แตง, น้ำเต้า. ถ้าประ โยคมี ติ สังขยาอยู่ แปลรวมเป็น ฟักแฟง แตง น้ำเต้า. นับ ฟัก แฟง รวมเป็น ๑. อรุ ปัจ.
กจฺฉา : (อิต.) เชือกสำหรับผูกท่ามกลางตัวช้าง, สายรัดกลางตัวช้าง, สายรัดท้องช้าง, ปลายแขน, ข้อมือ, ชายกระเบน, หางกระ เบน, สายรัดเอว, รักแร้, หญ้า, เครือเถา, ที่ชุ่มน้ำ.
กญฺจิย กญฺชิย : (นปุ.) น้ำส้ม, น้ำข้าว, ข้าว ปลายเกรียน (ปลายข้าวขนาดเล็ก).
กญฺชิก, - ย : นป. น้ำข้าว, น้ำส้ม
กฏจฺฉุปริสฺสาวน : (นปุ.) ผ้าสำหรับกรองน้ำ มีรูปคล้ายช้อน.
กฏฐตุมฺพ : ป. คนโทน้ำทำด้วยไม้, ทะนานไม้
กฏากฏ : นป. กรรมที่ทำแล้ว; น้ำถั่วเขียวที่ข้นนิดหน่อย
กทกี : อิต. เครื่องป้องกันฝน, เครื่องป้องกันน้ำ
กนฺทร : (ปุ.) ส่วนแห่งภูเขา อันน้ำเซาะ, ซอก, ซอกเขา, ถ้ำ, ลำธาร. วิ. เกน อุทเกน ทรียตีติ กนฺทโร. กปุพฺโพ, ทรฺ วิทารเณ, อ. ส. กนฺทร.
กนฺทรา : (อิต.) ส่วนแห่งภูเขา อันน้ำเซาะ, ซอก, ซอกเขา, ถ้ำ, ลำธาร. วิ. เกน อุทเกน ทรียตีติ กนฺทโร. กปุพฺโพ, ทรฺ วิทารเณ, อ. ส. กนฺทร.
กนฺทฬ : ป. ชื่อบัวน้ำ ซึ่งใช้เป็นอาหารได้มีเหง้าใหญ่มาก
กมณฺฑ : (ปุ.) ความใสแห่งน้ำ วิ. กสฺส มณฺโฑ ปสนฺนภาโว กมณฺโฑ.
กมณฺฑลุ : (ปุ. นปุ.) กะโหลก, กะโหลกศรีษะ, กะโหลกน้ำเต้า, คนโทน้ำ, หม้อน้ำ, กระ- ออม, ลักจั่น (ภาชนะสำหรับใส่น้ำ). วิ. กมณฺฑํ ลาตีติ กมณฑลุ. กมณฺฑปุพฺโพ, ลา อาทาเน, อุ. ส. กมณฺฑลุ.