นิรุฬฺห : ค. งอกขึ้น, เจริญขึ้น, ปกติ, ธรรมดา, สามัญ
ปจฺจยาการ : ป. อาการแห่งเหตุ, การบังเกิดขึ้นแห่งเหตุ, การอาศัยกันเกิดขึ้น
ปจฺจยุปฺปนฺน : กิต. เกิดขึ้นแล้วจากเหตุ
ปจฺจุฏฺฐาติ : ก. ลุกขึ้นรับ
ปจฺจุฏฺฐาน : นป. การลุกขึ้นรับ, การนับถือ
ปจฺจุฏฺฐิต : กิต. ลุกขึ้นรับแล้ว
ปจฺจุปฺปนฺน : กิต. เกิดขึ้นเฉพาะหน้า, ปัจจุบัน
ปญฺญตฺติ : อิต. การตั้งขึ้น, การเรียก, ความคิด
ปฏฺฏน : นป. ท่า, เมืองท่า, เมืองใกล้เมืองท่า
ปฏฺฐหติ : ก. เริ่มตั้ง, ตั้งขึ้น, เริ่มต้น
ปฏิจฺจสมุปฺปนฺน : ค. ซึ่งอาศัยกันและกันเกิดขึ้นร่วมกัน
ปฏิจฺจสมุปฺปาท : ป., ปฏิจจสมุปบาท, การที่ธรรมทั้งหลายอาศัยกันและกันเกิดขึ้นร่วมกัน, กฏแห่งธรรมที่ต้องอาศัยกันและกันเกิดขึ้น ซึ่งมีอยู่ ๑๒ ประการ คือ
๑. เพราะอวิชชาเป็นปัจจัย จึงมีสังขาร
๒. เพราะสังขารเป็นปัจจัย จึงมีวิญญาณ
๓. เพราะวิญญาณเป็นปัจจัย จึงมีนามรูป
๔. เพราะนามรูปเป็นปัจจัย จึงมีสฬายตนะ
๕. เพราะสฬายตนะเป็นปัจจัย จึงมีผัสสะ
๖. เพราะผัสสะเป็นปัจจัย จึงมีเวทนา
๗. เพราะเวทนาเป็นปัจจัย จึงมีตัณหา
๘. เพราะตัณหาเป็นปัจจัย จึงมีอุปาทาน
๙. เพราะอุปาทานเป็นปัจจัย จึงมีภพ
๑๐. เพราะภพเป็นปัจจัย จึงมีชาติ
๑๑.- ๑๒. เพราะชาติ จึงมีชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์โทมนัส อุปายาส
ปฏิจย, - จฺจย : ป. การสะสม, การพอกพูน, การเพิ่มเติม, การรวมขึ้นเป็นกอง
ปฏิติฏฺฐติ : ก. ตั้งอยู่เฉพาะ, กลับตั้งขึ้น, ตั้งขึ้นอีก
ปฏิทุกฺขาปนตา : อิต. ภาวะที่กลับทำให้เกิดมีความทุกข์ขึ้นใหม่อีก
ปฏิพทฺธจิตฺต : ค. มีจิตปฏิพัทธ์, มีใจผูกพัน; มีความรักใคร่เกิดขึ้น
ปฏิภาติ : ก. แจ่มแจ้ง, ปรากฏชัด (ขึ้นในใจ)
ปฏิวฺยูหติ : ก. คุ้ยขึ้นมากั้น, กองขึ้นกั้นไว้
ปฏิวิรูหติ : ก. งอกขึ้นมาใหม่, กลับงอกงามแล้ว
ปฏิวิเสส : ป. อาการอันพิเศษยิ่งขึ้น, อาการที่แยกแยะให้เห็นเฉพาะแต่ละอย่างๆ (เกี่ยวกับการวินิจฉัยปัญหา)
ปฏิสญฺชีวติ : ค. กลับมีชีวิตขึ้นอีก, คืนชีพ, ฟื้น
ปณฺณรสี : อิต. ดิถีที่สิบห้า, ขึ้นหรือแรม ๑๕ ค่ำ
ปตฺตุณฺณ : (นปุ.) ผ้าโกเสยยะที่ซักแล้ว โกเสยฺย เมว โธตํ ปตฺตุณณํ นาม. เมืองแขก, ผ้าเมืองแขก, ผ้าที่เกิดในเมืองปัตตุณณรัฐ วิ. ปตฺตุณฺณรฏฺเฐ ชาตตฺตา ปตฺตุณฺณํ.
ปตารณ : นป. การยกขึ้นให้สูง, การขยายตัว
ปทฺวารคาม : ป. หมู่บ้านแถบประตูเมือง, ชานพระนคร
ปทุทฺธาร : ป. การยกบทขึ้นตั้งเพื่ออธิบาย
ปปาตี : ค. ซึ่งบินโผขึ้น, ร่อนขึ้น, บินไป
ปพนฺธ : (วิ.) แต่ง, แต่งขึ้น, ผูกขึ้น, เรียบเรียง, ร้อยกรอง. ปปุพฺโพ, พนฺธ พนฺธเน, อ.
ปพนฺธกปฺปนา : (อิต.) ประพันธกถาศาสตร์ ( นิยายที่แต่งขึ้นต่อเนื่องยืดยาว ) วิ. ปพนฺเธเนว จ สวิตฺถาเรน กปฺปนํ ยสฺสา สา ปพนฺธกปฺปนา.
ปพฺพ : (นปุ.) ข้อ, หัวข้อ, ข้อไม้, ปล้อง, ภาค, ส่วน, หมู่, ตอน, เล่ม, ปม, ดิถีเภท คือ วัน ไม่ดีทางโหราศาสตร์ แต่ทางพุทธศาสนา สอนว่า ดีหรือไม่ดีไม่ขึ้นอยู่กับวัน ขึ้นอยู่ กับการกระทำ. ปพฺพ ปูรเณ, อ.
ปพฺพต : (ปุ.) เขา ( เนินที่สูงขึ้นเป็นจอมเด่น ), ภู ( เขา เนินที่สูงขึ้นเป็นจอม ), ภูเขา. เวสฯ ๗๔๐ และอภิฯ วิ. สนฺธิสํขาเตหิ ปพฺเพหิ จิตฺตตา ปพฺพํ อสฺส อตฺถีติ ปพฺพโต. ต ปัจ. ตทัสสัตถิตัท. หรือตั้ง ปพฺพฺ ปูรเณ, โต, ออาคโม. เป็น ปพฺพตานิ โดยเป็น ลิงควิปลาส บ้าง.
ปโพธ : (ปุ.) การตื่นขึ้น, การบรรลุ, การตรัสรู้. ปปุพฺโพ, พุธฺ อวคมเน, โณ.
ปภวติ : ก. เกิดก่อน, เริ่มต้น, เกิดขึ้น, ไหลออกมา
ปมทวน : (นปุ.) สวนนางข้างใน ( สวนหลวง ทรงให้สร้างขึ้นเพื่อนางข้างใน ไม่ใช่เป็น ที่เที่ยวของชนอื่น ) วิ. ปมทานํ วนํ ปมทาวนํ. รัสสะ อา ที่ ทา เป็น อ.
ปยุตฺต : กิต. (อันเขา) ประกอบแล้ว, เทียมแล้ว, นำไปใช้แล้ว, ประยุกต์แล้ว, ตั้งใจแล้ว, ขวนขวายแล้ว, แต่งขึ้นแล้ว, ลงมือทำแล้ว, วางแผนแล้ว
ปยุตฺตก : ค., ป. ผู้ที่เขาประกอบขึ้น, ผู้ที่เขาแต่งตั้งขึ้น, ผู้ที่เขาใช้งาน; คนงาน, คนรับจ้าง, จารบุรุษ
ปโยธร : (ปุ.) อวัยวะอันทรงไว้ซึ่งน้ำ, นม ( เนื้อที่งอกขึ้นเป็นเต้าที่หน้าอกของหญิง ) วิ. ปโย ขีรํ ธาเรตีติ ปโยธโร.
ปรกต : ค. ที่ผู้อื่นกระทำไว้, ผู้อื่นหรือสิ่งอื่นสร้างขึ้น
ปรปจฺจย : ค. มีผู้อื่นเป็นปัจจัย, ซึ่งอาศัยผู้อื่นสนับสนุน, ซึ่งขึ้นอยู่กับผู้อื่น
ปริขา : (อิต.) คู ชื่อร่องน้ำที่ขุดขึ้นพื่อเป็น เครื่องกีดขวางป้องกัน หรือเก็บน้ำไว้ใช้, สนามเพลาะ ตือคูที่ขุดบังข้าศึก. วิ. ปริ สมนฺตโต นครสฺส พาหิเร ขญฺญตีติ ปริขา. ปริปุพฺโพ, ขณุ อวทารเณ, โร. รูปฯ ๕๗๙.
ปริยุฏฺฐาติ : ก. ลุกขึ้น, แผ่ซ่าน, พยายาม
ปริยุฏฺฐาน : นป. การลุกขึ้น, การพยายาม, การครอบงำ
ปลฺลว : ป. ใบไม้อ่อน, ข้อ, ปล้อง, หน่อ, ชื่อเมือง
ปวุตฺติ : ค. การเกิดขึ้น, ความเป็นไป, เหตุการณ์, โชคชะตา
ปสฏ : ค. ปล่อยไป, ผลิตขึ้น
ปสูต : ค. ซึ่งผลิตขึ้น; เกิดขึ้น, คลอด
ปาฏลิปุตฺต : นป. เมืองปาฎลิบุตรในแคว้นมคธ
ปาฏิปท : ป. วันปาฏิบท, วันขึ้นหรือแรม ๑ ค่ำ, วันแรกของปักษ์
ปาฏิปาทก, - ทิก : ค. (ภัตต์) ที่ถวายในวันขึ้นหรือแรม ๑ ค่ำ
ปาตาล : ป. บาดาล, นาคพิภพ, เมืองนาค; ไฟใต้ทะเล