อุปฺปาต อุปฺปาท : (ปุ.) กาลเป็นที่บังเกิดขึ้น, อาเพศแห่งดินฟ้าอากาศ แสดงผลดีผลชั่ว, ลางชี้ผลดีและผลชั่ว, อุบาต อุบาท (เหตุ การณ์ที่เกิดขึ้นผิดปกติ). วิ. สุภาสุภผลํ ปกาเสนฺโต อุปฺปตฺตีติ อุปฺปาโต, ปตฺ คติยํ, โณ, ปฺสํโยโค. การเกิดขึ้น, การบังเกิดขึ้น, เหตุ. วิ. อุปฺปตฺติ อุปฺปาโต. ศัพท์หลัง แปลง ต เป็น ท. ส. อุตฺปาต อุตฺปาท.
อุปปาติก : (วิ.) (สัตว์) ผู้ลอยมาเกิด, เกิดขึ้น, ผุดเกิด, เกิดผุดขึ้น, อุปปาติกะ, โอปปาติกะ (เกิดเอง โดยอาศัยอดีตกรรม ไม่มีบิดา มารดา ได้แก่ เทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต อสุรกาย).
อุปฺปาท :
ป. ๑. ดู อุปฺปาต๒. การบังเกิดขึ้น, การอุบัติขึ้น อุปฺปาทน : นป. การเกิดขึ้น, การก่อให้เกิด
อุปฺปาทนิโรธ : (ปุ.) ความเกิดขึ้นและความดับ.
อุปฺปาทวยธมฺมิน : (วิ.) มีอันเกิดขึ้นและอัน เสื่อมไปเป็นธรรมดา, มีความเกิดขึ้นและ ความเสื่อมไปเป็นธรรมดา. อุปฺผณฺฑน อุปฺผนฺทน (นุป.) ความหมั่น, ฯลฯ. อุปุพฺโพ, ผทิ กิญฺจิจลเน, ยุ, ปฺสํโยโค.
อุปฺปาเทติ : ก. ผลิต, ทำให้เกิดขึ้น
อุปฺปาเทตุ : อ. (ปฐ., จตุ.) การผลิต; เพื่อผลิต, เพื่อทำให้เกิดขึ้น
อุปฺปิลวติ : ก. ลอย, โผล่, กระโดดขึ้น
อุปพฺรูหน : นป. ความเจริญ, การเพิ่มขึ้น, การขยายตัว
อุปมาน : (นปุ.) ความเปรียบ, ความเปรียบเทียบ. การเปรียบ, การเปรียบเทียบ, คำเป็นเครื่องเปรียบ, คำเป็นเครื่องเปรียบเทียบ, อุปมา, อุปมาน. วิ. อุปมียเต เยน ตํ อุปมานํ. รูปฯ ๕๒๐ วิ. อุปมียติ เอเตนาติ อุปมานํ. อุปปุพฺโพ, มา ปริมาเณ, ยุ. อุปมาน ชื่อ ของการศึกษาอย่างหนึ่ง คือ การศึกษาจาก ข้อเท็จจริงที่เหมือนกันหลายอย่าง แล้วตั้งเป็นกฎเกณฑ์ขึ้น. ส. อุปมาน. อุปเมยฺย (ปุ.?) อุปไมย คือสิ่งที่จะหาสิ่งอื่น มาเปรียบเทียบได้ สิ่งที่เปรียบได้. ส. อุปเมย.
อุปรูปริ : ก. วิ. ยิ่งๆ ขึ้นไป, เหนือขึ้นไป
อุปรูฬฺห : กิต. งอกขึ้นอีกแล้ว
อุปวตฺตติ : ก. เป็นไป, เป็นไปตาม, เกิดขึ้น, ประพฤติตาม
อุปสคฺค : (ปุ.) อันตรายเครื่องเข้าไปข้องอยู่, อันตรายเข้าไปขัดข้องอยู่, อันตรายเข้าไป ขัดข้อง, อันตรายเครื่องขัดข้อง, อันตราย เครื่องขัดขวาง, สิ่งที่เข้าไปขัดข้อง, สิ่งที่ เข้าไปขัดขวาง, สิ่งที่กีดขวาง, อันตราย, จัญไร (ความเป็นเสนียด). วิ. อุปคนฺตวา สชติ ปกาเสตีติ อุปสคฺโค. อุปปุพฺ โพ, สชฺ วิสชฺชนาทีสุ, โณ. ไวยากรณ์เรียกคำ ชนิดหนึ่งสำหรับ นำหน้านามและกิริยาให้วิเศษขึ้น มี อติ เป็นต้น ว่า อุปสรรค. ส. อุปสรฺค.
อุปาต : กิต. ขว้างขึ้นแล้ว, ฟุ้งแล้ว
อุปาท อุปฺปาท : (วิ.) อันยัง...ให้เกิดขึ้น, อัน ให้เกิดขึ้น, อันเกิดขึ้น.
อุโปสถทิวส : (ปุ.) วันอุโบสถ คือวันขึ้น ๑๕ ค่ำ แรม ๑๕ ค่ำ หรือแรม ๑๔ ค่ำ สำหรับเดือนขาด เป็นวันที่พระสงฆ์ลง อุโบสถฟังสวดพระปาติโมกข์ สำหรับ อุบาสกอุบาสิกา คือวันขึ้น ๘ ค่ำ ๑๕ ค่ำ แรม ๘ ค่ำ ๑๕ ค่ำ หรือแรม ๑๔ ค่ำ สำหรับเดือนขาด เป็นวันรักษาศีลฟัง ธรรม.
อุพฺพตฺตติ : ก. ขึ้น, พอง, บวม
อุพฺพตฺเตติ : ก. ให้พองขึ้น, ให้บวม ; ฉีกออก; เดินทางผิด
อุพฺพหติ : ก. ดึงออก, ลากไป, เข็นไป, นำไป, ยกขึ้น
อุพฺพหน : นป. การดึง, การยกขึ้น
อุพฺเพธ : (ปุ.) การเจาะขึ้น, การไชขี้น, การแทงขึ้น, การสูงขึ้น, การพวยพุ่ง. อุปุพฺโพ, วิธฺ วิชฺฌเน, อ.
อุพฺภต : กิต. โยนออกแล้ว, นำออกแล้ว, ยกขึ้นแล้ว
อุพฺภุชติ : ก. ยกขึ้น, งอขึ้น, จับตั้งขึ้น
อุมฺมสติ : ก. แตะต้อง, ลูบคลำ, ยกขึ้น
อุมฺมสนา : อิต. การแตะต้อง, การลูบคลำ, การยกขึ้น
อุมฺมุคฺค : (ปุ.) การโผล่ขึ้น. อุปุพฺโพ, มุชฺชฺ โอสีทเน, อ, ชฺชสฺส คฺโค.
อุมฺมุชฺชติ : ก. โผล่ขึ้น
อุมฺมุชฺชน : นป. การโผล่ขึ้น
อุมฺมุชฺชนิมุชฺชา : อิต. การโผล่ขึ้น, และดำลง
อุมฺมุชฺชมานก : ค. ซึ่งโผล่ขึ้น, ซึ่งผุดขึ้น
อุมฺมุชฺชา : อิต. การโผล่ขึ้น
อุมฺมูลน : นป. การมีรากโผล่ขึ้น
อุมฺมูเลติ : ก. ถอนขึ้น, ถอนราก, ทำลาย
อุลฺลงฺฆติ : ก. กระโดดขึ้น, โลดขึ้น
อุลฺลงฺฆน : นป. การกระโดดขึ้น; การบุกรุก, การละเมิด
อุลฺลงฺเฆติ : ก. กระโดดขึ้น; บุกรุก, ละเมิด
อุลฺลปน : (นปุ.) คำอัน...กล่าวขึ้น, คำกล่าว อ้าง, การกล่าวอ้าง, การเรียกร้อง. อุปุพฺโพ, ลปฺ วจเน, ยุ.
อุลฺลุมฺปติ : ก. ยกขึ้น, ช่วย
อุลฺลุมฺปน : นป. การยกขึ้น, การให้พ้นภัย, การยกย่อง
อุโลก อุลฺโลก : (นปุ.) ที่เป็นที่แลขึ้น, เพดาน. อุปุพฺโพ, โลกฺ ทสฺสเน, อ.
อุสฺสกฺกติ : ก. ตะเกียกตะกายขึ้น, เพียรพยายาม
อุสฺสท : (วิ.) ฟูขึ้น, ฟุ้ง, ฟุ้งไป. อุปุพฺโพ, สทฺ วิสรเณ, อ.
อุสฺสนฺน : ค. เต็มเปี่ยม, หนาขึ้น, สูงขึ้น; เดียรดาษ; ทาด้วย; ขยายออก, แผ่ออก
อุสฺสนฺนตา : อิต. ความพอกพูน, ความหนาขึ้น, ความเต็ม
อุสฺสย : (ปุ.) ความสูงขึ้น, ความชัน. อุปุพฺโพ, สิ คติยํ, โณ.
อุสฺส อุสฺสนฺน : (วิ.) หนา, หนาขึ้น, มาก, สูง, สูงขึ้น. อุปุพฺโพ, สทฺ วิสรเณ, อ, สฺสํโย โค, ทฺโลโป. ศัพท์หลังลง ต ปัจ. แปลง ต เป็น นฺน ลบ ท.
อุสฺสาเทติ : ก. ปล่อยไป; ยกขึ้น, ตั้งขึ้น; ไล่ไป, ต้อนไป; ยินดี, ยกย่อง, ยินยอม
อุสฺสาปน : นป. การยกขึ้น, การตั้งขึ้น