โยนิโส : (อัพ. นิบาต) โดยการจำแนกโดยความรู้, โดยความจำแนกโดยความรู้, โดยอุบายอันแยบคาย, โดยอุบายอันถูกทาง, โดยความรู้, โดยแยบคาย, โดยถ่องแท้, โดยตลอด. โส ปัจ.
โยนิโสมนสิการ : (ปุ.) การกระทำไว้ในใจโดยอุบายอันแยบคาย, การกระทำไว้ในใจโดยอุบายอันถูกทาง, การใส่ใจโดยถูกทาง, การพิจารณาโดยถูกทาง, การพิจารณาโดยแยบคาย, การพิจารณาโดยถี่ถ้วน, การพิจารณาโดยละเอียดถี่ถ้วน, ความพิจารณาโดยถูกทาง, ฯลฯ.
โยพฺพญฺญ : (นปุ.) ความเป็นแห่งเด็กหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กสาว, ความเป็นแห่งคนหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กรุ่นหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กรุ่นสาว, ความเป็นแห่งคนรุ่นหนุ่ม ความเป็นเด็กหนุ่ม, ฯลฯ. ยุว+ณฺย ปัจ. พฤทธิ อุ เป็น โอ แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ แปลง ณฺย เป็น ญฺญ.
โยพฺพน : (นปุ.) ความเป็นแห่งเด็กหนุ่ม, ฯลฯ. ยุว+ณ ปัจ. พฤทฺธิ อุ เป็น โอ แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ลบ ณฺ เหลือ อ นฺ อาคม รูปฯ ๓๗๒.
โยพฺพนมท : ป. มัวเมาในความเป็นหนุ่ม
ร : (ปุ.) ความปรารถนา, ความรัก, ความใคร่, ไฟ.
รกฺขก : ค. ผู้รักษา, ผู้เฝ้าดู
รกฺขณ : นป. การรักษา
รกฺขติ : ก. รักษา, ดูแล, เฝ้าดู
รกฺขน : นป. การรักษา, การดูแล
รกฺขนสทิส : (วิ.) เช่นกับด้วยบุคคลผู้รักษา, ฯลฯ.
รกฺขิตวนสณฺฑ : (ปุ.) ชัฎแห่งป่าอัน...รักษาแล้ว, ไพรสณฑ์อันนาคคือช้างรักษาแล้ว, ชัฏแห่งป่าชื่อรักขิตวัน.
รกฺขิย : ค. พึงรักษา; พึงดูแล
รงฺค : (ปุ.) การไป, การถึง, การเป็นไป, ความเป็นไป, รคิ คมเน, อ.
รชฺช : (นปุ.) ความเป็นแห่งพระราชา, ความเป็นพระราชา, วิ. ราชิโน ภาโว รชฺชํ. ราช+ณยปัจ. รัสสะ อา เป็น อ ลบ อ ที่ ช ลบ ณฺ รวมเป็น รชฺย แปลง ย เป็น ช. ราชสมบัติ ราชอาณาเขต ก็แปล.
รชฺชกาล : (ปุ.) เวลาแห่งความเป็นพระราชา, รัชกาล คือ ระยะเวลาครองราชสมบัติของพระราชาองค์หนึ่งๆ.
รชน รชฺชน : (นปุ.) การย้อม, น้ำย้อม, ความกำหนัด, ความยินดี. รญฺชฺ ราเค, ยุ.
รโชชลฺล : นป. ความสกปรกดุจเปือกตม
รญฺชน : (นปุ.) การย้อม, ความย้อม, ความกำหนัด, ความยินดี. วิ. รญฺชนํ รญฺชนํ จันทร์แดง. ว. รญฺชาเปตีติ รญฺชนํ. รญฺชฺราเค, ยุ.
รฏฺฐนิยม : (ปุ.) ความกำหนดของบ้านเมือง, รัฐนิยม.
รฏฺฐปุริส : (ปุ.) รัฐบุรุษ ชื่อบุคคลผู้ได้รับการยกย่องจากรัฐ เพราะเป็นผู้ที่มีความรู้ความสามารถและมีคุณธรรมในการบริหารบ้านเมืองเป็นอย่างสูง.
รฏฺฐมนฺตี : (ปุ.) คนมีความคิดของบ้านเมือง, คนมีความรู้ของบ้านเมือง, รัฐมนตรี ชื่อบุคคลผู้รับ ผิดชอบในนโยบายบริหารราชการแผ่นดิน และเป็นที่ปรึกษาการบ้านเมือง ผู้เป็นหัวหน้าเป็นใหญ่ในกระทรวง.
รณ : (ปุ.) การร้อง, เสียง, เสียงร้อง, การรบ, สงคราม, กิเลส, ความชั่ว, ความเสียหาย, บาป. รณฺ สทฺเท, อ.
รณฺฑ : (ปุ.) ความเบียดเบียน, นักเลง, นักเลงสุรา. รฑิ หึสายํ, อ.
รติ : (อิต.) ความยินดี, ความรื่นรมย์, การร่วมสังวาส, เมถุน. รมุ รมเณ, ติ มุโลโป.
รมณ : นป. ความยินดี, ความเพลิดเพลิน
รสตณฺหา : อิต. ความอยากชิมรส
รสนา : อิต. ลิ้น; สายรัดเอว; ความยินดี, ความอร่อย; เสียง
รสฺสตฺต : นป. ความสั้น
รหสฺส : นป. ความลับ
รหาภาว : ป. ความเปิดเผย, ความไม่ลับ
ราค : ป. สี, เครื่องย้อม, ความกำหนัด, ความยินดี
ราคกฺขย : ป. ความสิ้นไปแห่งความกำหนัด
ราคจริต : ค. ราคจริต, คนที่มีนิสัยชอบในความกำหนัดยินดี
ราคี : ค. ผู้มีความกำหนัด
ราชิ : อิต. แถว, แนว, ไร่ป่า; ความขัดแย้ง
ริฏฺฐ : นป. บาป, ความไม่งาม
รุกฺขคหณ : นป. ความหนาของต้นไม้
รุจฺจน : นป. ความพอใจ, ความชอบใจ, ความยินดี
รุจิ : อิต. ความพอใจ, ความชอบใจ, ความอยาก; รัศมี, แสง
รุชน : นป., รุชา อิต. ความเสียดแทง, ความเจ็บปวด
รูปตณฺหา : อิต. ความอยากหรือความใคร่ในรูป
รูปราค : ค. ความปรารถนาที่จะเกิดในรูปภพ
รูปสมฺปตฺติ : อิต. รูปสมบัติ, ความถึงพร้อมแห่งรูป
รูหน : นป. ความเจริญงอกงาม
โรค : ป. โรค, ความป่วยไข้, ความไม่สบาย
โรคหารี : ป. ผู้รักษาโรค, หมอ
โรจน : นป. ความชอบใจ, ความพอใจ; การส่องแสง
โรส : ป. ความโกรธ, ความอาฆาต
โรสนา : อิต. ความโกรธ