นิรคุณ : [ระ] ว. ไม่มีลักษณะดี, ไม่มีคุณ, เลว, ชั่วร้าย; เนรคุณ, ไม่รู้คุณ. (ส.).
นิรโฆษ : [ระโคด] (แบบ) น. เสียงดัง, เสียงกึกก้อง. ว. ไม่มีเสียง, เงียบ, สงบ, สงัด. (ส.).
นิรชร : [ระชอน] (แบบ) น. เทวดา. (ส.).
นิรชรา : [ระชะรา] (แบบ) น. นางอัปสร. (ส.).
นิรทุกข์ : [ระ] ว. ไม่มีทุกข์.
นิรเทศ : [ระ] (กลอน) ก. เนรเทศ, ขับไล่ออกจากที่เดิม. (ส. นิรฺ + เทศ).
นิรโทษ : [ระโทด] ว. ไม่มีโทษ.
นิรโทษกรรม : [นิระโทดสะกํา] (กฎ) น. ตามกฎหมายแพ่ง หมายถึง การกระทําที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ผู้อื่น ซึ่งกฎหมายบัญญัติว่า ไม่ต้องชดใช้ค่าสินไหมทดแทน เช่น การกระทำการป้องกันโดยชอบ ด้วยกฎหมาย การกระทำตามคำสั่งอันชอบด้วยกฎหมาย; ตามกฎหมาย อาญา หมายถึง การลบล้างการกระทําความผิดอาญาที่บุคคลได้กระทํา มาแล้ว โดยมีกฎหมายที่ออกภายหลังการกระทำผิดกำหนดให้การ กระทำนั้นไม่เป็นความผิด และให้ผู้ที่ได้กระทําการนั้นพ้นจากการ เป็นผู้กระทำความผิด.
นิรนัย : [ระไน] น. วิธีการใช้เหตุผลที่ดําเนินจากส่วนรวมไปหาส่วน ย่อย, คู่กับอุปนัย. (อ. deduction).
นิรนาม : [ระนาม] ว. ไม่รู้ว่าชื่ออะไร.
นิรภัย : [ระไพ] ว. ไม่มีภัย, แคล้วคลาดจากภัยอันตราย. (ส.).
นิรมล : [ระมน] ว. ไม่มีมลทิน, ไม่มัวหมอง, ผ่องใส; โดยปริยาย หมายความว่า หญิงสวย, หญิงงาม. (ส.).
นิรมาณ : [ระมาน] (แบบ) น. การสร้าง, การแปลง, การทํา, การวัดส่วน. (ส.).
นิรมาณกาย : [ระมานนะกาย] น. กายที่ประกอบด้วยขันธ์ ๕ ของ พระพุทธเจ้า ซึ่งมีอันเปลี่ยนแปลงไปเหมือนสิ่งที่ประกอบด้วยขันธ์ ๕ อื่น ๆ, ตามคติมหายานเชื่อว่าเป็นรูปปรากฏของพระวิญญาณบริสุทธิ์ ของพระพุทธเจ้า คือ ธรรมกาย.
นิรมาน : [ระมาน] (แบบ) ว. ปราศจากการถือรั้น, ไม่มีความดื้อดึง, ไม่ถือตัว.
นิรมิต : [ระมิด] ก. นิมิต, เนรมิต, สร้าง, แปลง, ทํา, บันดาลให้เป็นขึ้นมีขึ้น. (ส. นิรฺมิต; ป. นิมฺมิต).
นิรย : [ระยะ] (แบบ) น. นรก. (ป.).
นิรยบาล : น. ผู้คุมนรก. (ป.).
นิระ : (แบบ) น. นํ้า. (ป., ส. นีร).
นิรัติศัย : ดู นิร.
นิรัติศัย : [รัดติไส] (แบบ) ว. พิเศษยิ่ง, ประเสริฐยิ่ง. (ส. นิรฺ + อติศย). นิรันดร, นิรันตร [รันดอน, รันตะระ] ว. ตลอดไปไม่เว้นว่าง, ติดต่อกันตลอดไป. (ป.).
นิรันดร, นิรันตร : ดู นิร.
นิรันตราย : ดู นิร.
นิรันตราย : [รันตะราย] (แบบ) ว. ปราศจากอันตราย. (ป.).
นิรัพพุท : [รับพุด] น. สังขยาจํานวนสูง เท่ากับ ๑ มี ๐ ตามหลัง ๖๓ ตัว บ้างว่า ๑๐๐ ล้าน. (ป.).
นิรา : ดู นิร.
นิรา : (กลอน) ก. ไปจาก. ว. ไม่มี. (ส. นิรฺ).
นิราพาธ : ดู นิร.
นิราพาธ : [พาด] (แบบ) ว. ไม่มีความเจ็บไข้. (ป., ส.).
นิรามัย : [ไม] (แบบ) ว. ไม่มีโรค, สบาย, เป็นสุข. (ป., ส.).
นิรามัย : ดู นิร.
นิรามิษ : ดู นิร.
นิรามิษ : [มิด] (แบบ) ว. ไม่มีเหยื่อ, ไม่มีเครื่องล่อใจ, ไม่รับสินบน; ปราศจากความยินดีอันเป็นเครื่องล่อใจ. (ส.).
นิราลัย : ดู นิร.
นิราลัย : [ไล] (แบบ) ว. ไม่มีที่อยู่, ไม่มีที่ห่วงใย. (ป.).
นิราศ ๑ : [ราด] ก. ไปจาก, ระเหระหน, ปราศจาก. น. เรื่องราวที่พรรณนาถึง การจากกันหรือจากที่อยู่ไปในที่ต่าง ๆ เป็นต้น มักแต่งเป็นกลอนหรือ โคลง เช่น นิราศนรินทร์ นิราศเมืองแกลง. (ส.).
นิราศ ๒ : [ราด] ก. ปราศจากความหวัง, ไม่มีความต้องการ, หมดอยาก, เฉยอยู่. (ส.; ป. นิราสา).
นิราศรพ : ดู นิร.
นิราศรพ : [สบ] (แบบ) ว. ไม่มีเครื่องหมักหมมในสันดาน, หมดมลทิน, หมายถึงพระอรหันต์. (ส. นิราศรฺว).
นิราศรัย : [ไส] (แบบ) ว. ไม่อยู่เป็นที่, ไม่ติดอยู่กับที่. (ส.).
นิราศรัย : ดู นิร.
นิรินธน์ : [ริน] (แบบ) ว. ไม่มีเชื้อ (ใช้แก่ไฟ). (ป.).
นิรินธน์ : ดู นิร.
นิรินธนพินาศ : ดู นิร.
นิรินธนพินาศ : [รินทะนะ] น. ความหมดสิ้นอย่างไฟขาดเชื้อ คือ ไม่ลุกลามได้อีก (มักใช้เปรียบถึงความดับกิเลสของพระอรหันต์).
นิรุกติ : น. ภาษา, คําพูด. (ส.; ป. นิรุตฺติ).
นิรุกติศาสตร์ : น. วิชาว่าด้วยที่มาและความหมายของคํา. (ส.).
นิรุตติ : น. ภาษา, คําพูด. (ป.; ส. นิรุกฺติ).
นิรุตติปฏิสัมภิทา : น. ปฏิสัมภิทา ๑ ใน ๔ อย่าง คือ ๑. อรรถปฏิสัมภิทา ๒. ธรรมปฏิสัมภิทา ๓. นิรุตติปฏิสัมภิทา ๔. ปฏิภาณปฏิสัมภิทา หมายถึง ปัญญาอันแตกฉาน ในนิรุตติ คือ ความเข้าใจในภาษา รู้จักใช้ถ้อยคำพูดอธิบายให้คนเข้าใจ ตลอดจนรู้ภาษาต่าง ๆ อาจชักนำคนให้เชื่อถือหรือนิยมตามคำพูด, กล่าวสั้น ๆ ว่า เข้าใจพูด. (ป.).
นิรุทกะ : [รุทะกะ] (แบบ) ว. ไม่มีนํ้า. (ป.).