ไม้ยมก : น. เครื่องหมายรูปดังนี้ ๆ สําหรับอ่านซํ้าความหรือซํ้าคําข้างท้าย ๒ หน.
ไมยราบ : [ไมยะราบ] น. ชื่อไม้ล้มลุกชนิด Mimosa pudica L. ในวงศ์ Leguminosae ใบคล้ายใบกระเฉด เมื่อถูกกระเทือนก็หุบราบไป.
ไม้ยามักการ : น. เครื่องหมายบังคับให้อ่านพยัญชนะควบรูปดังนี้ ๎.
ไม้ยาว :
น. ไม้พลองเป็นเครื่องต่อสู้ป้องกันตัวในการเล่น กระบี่กระบอง, คู่กับ ไม้สั้น. (ดู ไม้สั้น).
ไม่ยี่หระ : ก. ไม่สะทกสะท้าน, ไม่ใยดี, เช่น ใครจะด่าว่าอย่างไร เขาก็ไม่ยี่หระ.
ไม้ยืนต้น : น. ต้นไม้ใหญ่ที่มีผลและมีอายุยืนนาน, ไม้ต้น ก็เรียก.
ไม่แยแส : ก. ไม่เป็นธุระ, ไม่เกี่ยวข้อง. ไม่รู้จักเสือเอาเรือเข้ามาจอด ไม่รู้จักมอดเอาไม้เข้ามาวาง (สํา) ก. ทําสิ่งที่ไม่รู้ว่าจะมีภัยแก่ตัว.
ไม้ร่มนกจับ : (สํา) น. ผู้มีวาสนาย่อมมีคนมาพึ่งบารมี.
ไม้ระแนง : น. ไม้สี่เหลี่ยม หน้า ๑ นิ้ว ใช้ตีข้างบนกลอนหรือจันทัน สำหรับมุงหลังคา.
ไม่รู้จักหัวนอนปลายตีน : (สํา) ก. ไม่รู้ความเป็นมาหรือพื้นเพ.
ไม่รู้ไม่ชี้ : ว. ไม่รับรู้, ไม่รับผิดชอบ, เช่น ทำเป็นไม่รู้ไม่ชี้.
ไม่รู้อีโหน่อีเหน่ : (สํา) ก. ไม่รู้เรื่องราวที่เกิดขึ้น, นอนหลับไม่รู้ นอนคู้ไม่เห็น.
ไม้เรียว : น. ไม้ปลายเรียวเล็กคล้ายไม้แส้สําหรับตีเด็ก.
ไมล์ : น. ชื่อมาตราวัดของอังกฤษ มีกําหนด ๑ ไมล์ เท่ากับ ๔๐ เส้น หรือ ๑.๖๐๙ กิโลเมตร. (อ. mile).
ไม่ลงโบสถ์กัน : (ปาก) ก. ไม่ถูกกัน, ไม่ลงรอยกัน, เข้ากันไม่ได้.
ไม่ลดราวาศอก : ก. ไม่ยอมผ่อนปรน เช่น เถียงไม่ลดราวาศอก.
ไม้ล้มขอนนอนไพร : น. ไม้ในป่าที่ล้มตายเอง.
ไม้ล้มเงาหาย : (สํา) น. คนที่เคยมีวาสนาเมื่อตกตํ่าลงผู้ที่มาพึ่งบารมีก็หายหน้าไป.
ไม้ล้มลุก ๑ : น. ไม้ ๒ ขาสำหรับกว้านของหนักขึ้นไปไว้บนที่สูง เช่น เอาไม้ล้มลุกกว้าน พระบรมโกศขึ้นบนเกริน.
ไม้ล้มลุก ๒ : น. พืชที่มีอายุชั่วคราว.
ไม้ลอย : น. ชื่อการเล่นมีหกคะเมนบนปลายไม้ในงานพิธีใหญ่.
ไม้ลื่น : น. กระดานที่ตั้งสูงทอดต่ำลงไปด้านหนึ่ง ให้เด็กเล่นโดยนั่งไถลตัวลง, กระดานลื่น ก็เรียก.
ไม่ลืมหูลืมตา : ว. งมงาย เช่น หลงจนไม่ลืมหูลืมตา.
ไม่เล่นด้วย : ก. ไม่ร่วมด้วย, ไม่เอาด้วย, เช่น เรื่องนี้ไม่เล่นด้วย.
ไม้เลี้ยง : น. ชื่อไผ่ชนิด Bambusa nana Roxb. ในวงศ์ Gramineae ลําเล็ก ไม่มีหนาม.
ไม้ไล่ : น. ชื่อไผ่ชนิด Gigantochloa albociliata Munro ในวงศ์ Gramineae ลําแตกแขนง ไม่มีหนาม; ไม้ต่าง ๆ.
ไม้วา : น. ไม้เครื่องวัดความยาวมีกําหนด ๔ ศอก.
ไม้สอย : น. ไม้เหลาแหลมคล้ายขนเม่นสําหรับสอยผมทําเป็นไรผม, ไม้สําหรับสอย ของสูง ๆ; ไม้สําหรับใช้, ใช้ประกอบกับคํา เครื่องใช้ เป็น เครื่องใช้ไม้สอย.
ไม้สะดึง : น. กรอบไม้หรือไม้แบบสำหรับขึงผ้าในการเย็บปักถักร้อย.
ไม้สักกะเท้า : น. ไม้เท้า.
ไม้สั้น : น. เครื่องต่อสู้ป้องกันตัวในการเล่นกระบี่กระบอง เป็นท่อนไม้ขนาดสั้น ๆ ปลายด้านหนึ่งมีห่วงสำหรับสอดแขนเข้าไปถึงข้อศอก ปลายอีกด้านหนึ่งมี ไม้หลัก ๒ อัน อันในสำหรับมือจับ อันนอกเป็นเครื่องป้องกันในเวลาต่อสู้, ตรงข้าม กับ ไม้ยาว ซึ่งได้แก่พลองเป็นต้น.
ไม้สั้นไม้ยาว : น. เรียกวิธีเสี่ยงทายแบบหนึ่งว่าจับไม้สั้นไม้ยาว คือ ใช้ไม้เล็ก ๆ ขนาดสั้นยาวลดหลั่นกันไป จํานวนเท่าคนที่จะจับ กําปลายไม้ให้โผล่เสมอกัน มักตกลงกันว่า ผู้จับได้ไม้สั้นที่สุดเป็นผู้แพ้.
ไม้สามอัน : น. ชื่อเครื่องมือเล่นการพนันชนิดหนึ่งใช้ไม้กลม ๆ ๓ อัน ผูกเชือกไว้ อันหนึ่ง เจ้ามือกําไม้ ๓ อันไว้ให้ผู้เล่นจับ ถ้าจับได้อันที่ผูกเชือกไว้ เจ้ามือแพ้.
ไม้ส้าว : น. ไม้เส้า.
ไม้สีฟัน : น. ไม้ที่ทุบปลายแล้วใช้สีฟันแทนแปรงสีฟัน โดยมากจะเป็นกิ่งข่อย หรือกิ่งไม้สีฟันคนทา.
ไม่สู้ : ว. ไม่ค่อย เช่น ไม่สู้ดี คือ ไม่ค่อยดี.
ไม้สูง : น. งานช่างไม้ที่ต้องใช้ศิลปะชั้นสูง ทำสิ่งเกี่ยวกับเครื่องยอดเครื่องสูง เช่น ยอดปราสาท ยอดเจดีย์ ยอดบุษบก, เรียกช่างที่ทำงานในลักษณะเช่นนี้ว่า ช่างไม้สูง, เรียกการละเล่นที่ผู้เล่นจะต้องต่อขาให้สูงขึ้นด้วยไม้คู่หนึ่ง ส่วนมากเป็นไม้กระบอก มีลูกทอยสำหรับเหยียบว่า เล่นเดินไม้สูง, เรียกการละเล่นไต่ลวดตีลังกาว่า เล่นไม้สูง; เรียกเพลงกระบี่กระบองซึ่งเป็นเพลงชั้นสูง; โดยปริยายหมายความว่า ใช้เล่ห์เหลี่ยม ฉลาดเกินตัว เช่น เขามาไม้สูง.
ไม้เส้า : น. ไม้ยาวสำหรับยื่นไปช่วยคนตกน้ำในเวลาเรือพระประเทียบล่ม, ไม้กระทุ้งให้จังหวะในเรือดั้งในกระบวนพยุหยาตรา; ไม้ยาวสำหรับสอยหรือค้ำ; ไม้ยาวสำหรับชูเพนียดนกต่อขึ้นบนต้นไม้; ไม้ส้าว ก็ว่า.
ไม้เสียบหนู ๑ : น. ไม้ที่เสียบขัดกับไม้ข้างควายที่ขนาบจากหลบหลังคาเรือน.
ไม้เสียบหนู ๒ : น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ ' สำหรับเขียนบนพินทุ อิ เป็น สระอี, ไม้ฝนทอง ก็เรียก.
ไม้หกเหียน : น. ไม้ดัดแบบหนึ่งที่มีหุ่นหักลงดิน แล้ววกกลับขึ้นมา.
ไม้หน้า : น. เครื่องหมายสระ รูปดังนี้ เ, แ.
ไม้หมอน : น. ไม้กลมยาวสำหรับรองรับของเวลาเคลื่อนย้าย; ท่อนไม้สี่เหลี่ยม สําหรับหนุนหรือรองรับรางรถไฟ.
ไม้หมุน : น. ชื่อการพนันชนิดหนึ่งทําเป็นไม้แป้นกลม ๆ เขียนแบ่งเป็นช่อง มีเข็มชี้วางตามแบน ใช้หมุน เมื่อเข็มชี้ไปหยุดตรงช่องที่แทง ก็ถูก; เรียก ไม้กลม ๆ สําหรับปาดปากสัดข้าวว่า ไม้หมุน.
ไม่หยุดหย่อน : ว. อาการที่เป็นไปอย่างต่อเนื่อง, ไม่เว้นระยะ, เช่น ทำงานไม่หยุดหย่อน.
ไม้หลักปักขี้ควาย, ไม้หลักปักเลน : (สํา) ว. โลเล, ไม่แน่นอน, เช่น เหมือน ไม้หลักปักเลนเอนไปมา. (สังข์ทอง).
ไม่หวาดไม่ไหว : ว. ไม่รู้จักหมด เช่น กินไม่หวาดไม่ไหว.
ไม้หันอากาศ : น. ไม้ผัด.
ไม้หัวต้าย : น. ไม้หลักสำหรับปักกำกับหัวและท้ายเรือพระที่นั่งเวลาเทียบท่า.