โยตกฺเขมี : (วิ.) ผู้มีธรรมเป็นแดนเกษมจากโยคะ. อี ปัจ. ตทัสสัตถิตัท.
โยตฺต : นป. เชือก
โยตฺต โยตฺร : (นปุ.) วัตถุเป็นเครื่องประกอบ, วัตถุเป็นเครื่องผูก, เชือก, สายพาน. วิ. โยชนฺติ อเนนาติ โยตฺตํ โยตฺรํ วา, ยุชฺ โยเค, โต, ตฺรณฺปจฺจโย. รูปฯ ๖๕๐.
โยธ : (ปุ.) คนรบ, พลรบ, นักรบ, ทหาร. ยุชฺ สมฺปหาเร, โณ.
โยธาชีว : ป. นักรบ
โยเธติ : ก. รบ, สู้, ทำสงคราม
โยนิ : (ปุ.) ปัสสาวมรรคของหญิง, นิมิตของหญิง, ของลับของหญิง, โยนี. วิ. ยวนฺติ สตฺตา อเนน เอกีภาวํ คจฺฉนฺตีติ โยนิ. ยุ คติยํ, นิ. ยวนฺติ สุกฺกโสณิตา เอเตนาติ วา โยนิ. ยุ มิสฺสเน, นิ. แปลว่า เหตุ ก็มี.
โยนิโส : (อัพ. นิบาต) โดยการจำแนกโดยความรู้, โดยความจำแนกโดยความรู้, โดยอุบายอันแยบคาย, โดยอุบายอันถูกทาง, โดยความรู้, โดยแยบคาย, โดยถ่องแท้, โดยตลอด. โส ปัจ.
โยนิโสมนสิการ : (ปุ.) การกระทำไว้ในใจโดยอุบายอันแยบคาย, การกระทำไว้ในใจโดยอุบายอันถูกทาง, การใส่ใจโดยถูกทาง, การพิจารณาโดยถูกทาง, การพิจารณาโดยแยบคาย, การพิจารณาโดยถี่ถ้วน, การพิจารณาโดยละเอียดถี่ถ้วน, ความพิจารณาโดยถูกทาง, ฯลฯ.
โยพฺพญฺญ : (นปุ.) ความเป็นแห่งเด็กหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กสาว, ความเป็นแห่งคนหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กรุ่นหนุ่ม, ความเป็นแห่งเด็กรุ่นสาว, ความเป็นแห่งคนรุ่นหนุ่ม ความเป็นเด็กหนุ่ม, ฯลฯ. ยุว+ณฺย ปัจ. พฤทธิ อุ เป็น โอ แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ แปลง ณฺย เป็น ญฺญ.
โยพฺพน : (นปุ.) ความเป็นแห่งเด็กหนุ่ม, ฯลฯ. ยุว+ณ ปัจ. พฤทฺธิ อุ เป็น โอ แปลง ว เป็น พ ซ้อน พฺ ลบ ณฺ เหลือ อ นฺ อาคม รูปฯ ๓๗๒.
โยพฺพนมท : ป. มัวเมาในความเป็นหนุ่ม
โยพฺพย : (วิ.) (กาล) เป็นหนุ่ม, เป็นสาว, เป็นหนุ่มสาว.
ร : (ปุ.) ความปรารถนา, ความรัก, ความใคร่, ไฟ.
รกฺข : (ไตรลิงค์) การระวัง, การรักษา, การถนอม, การป้องกัน, การต่อต้าน, การต้านทาน, ความระวัง, ฯลฯ. รกฺข ปาลเน, อ.
รกฺขก : ค. ผู้รักษา, ผู้เฝ้าดู
รกฺขณ : นป. การรักษา
รกฺขณ รกฺขน : (นปุ.) การระวัง, ฯลฯ. ยุ ปัจ.
รกฺขติ : ก. รักษา, ดูแล, เฝ้าดู
รกฺขน : นป. การรักษา, การดูแล
รกฺขนก : (ปุ.) คนเฝ้ายาม, คนยาม.
รกฺขนสทิส : (วิ.) เช่นกับด้วยบุคคลผู้รักษา, ฯลฯ.
รกฺขส : (ปุ.) ผีเสื้อ, ผีเสื้อยักษ์ (สิงอยู่ในน้ำ), ผีเสื่อน้ำ, ยักษ์ร้าย, ยักษ์เลว, รักขสะ, รากษส ชื่อกำเนิดเทวดาอย่าง ๑ ใน ๘ อย่าง. รกฺขฺ ปาลเน, โส.
รกฺขสี : (อิต.) ผีเสื้อ, นางผีเสื้อ, ฯลฯ.
รกฺขา : อิต. การรักษา, ความปลอดภัย, การคุ้มครอง
รกฺขิตวนสณฺฑ : (ปุ.) ชัฎแห่งป่าอัน...รักษาแล้ว, ไพรสณฑ์อันนาคคือช้างรักษาแล้ว, ชัฏแห่งป่าชื่อรักขิตวัน.
รกฺขิย : ค. พึงรักษา; พึงดูแล
รคฺคฬ : (ปุ.) สลัก, กลอนประตู.
รคา : (อิต.) รคา ชื่อธิดามาร ๑ ใน ๓ วิ. รญฺ ชนติ เอตายาติ รคา, รญฺชฺ ราเค, อ. ลบ ญฺ สังโยค แปลง ช เป็น ค อาอิต.
รงฺก : (ปุ.) รังกะ ชื่อกวางชนิดหนึ่ง.
รงฺกุ : ป. เนื้อชนิดหนึ่ง
รงฺค : (ปุ.) การไป, การถึง, การเป็นไป, ความเป็นไป, รคิ คมเน, อ.
รงฺคการ : ป. ผู้ย้อม; ผู้แสดง, ผู้เล่น
รงฺคชาต : นป. สีย้อมชนิดต่าง ๆ
รงฺคชีว : ป. ผู้ย้อม, ผู้ทา
รงฺคชีว รงฺคาชีว : (ปุ.) บุคคลผู้เลี้ยงชีพด้วยสี, ช่างเขียน.
รงฺครตฺต : ค. ซึ่งย้อมแล้วด้วยสี
รจฺฉา : (อิต.) ถนน, ทาง, ทางเดิน, ตรอก, รอย, รอยขีด. วิ. รถสฺส หิตา รจฺฉา รทียติ ปถิเกหีติ วา รจฺฉา. รทฺ วิเลขเณ, โฉ. รทิตพฺพาติ วา รจฺฉา, รทนํ วิเลขนํ วา รจฺฉา.
รจน : (วิ.) งาม.
รจนา : (อิต.) การแต่ง, การร้อยกรอง, การประพันธ์, รจนา (การแต่งหนังสือ). รจฺ ปฏิยตเน, ยุ.
รจยติ : ก. ตกแต่ง, ประกอบ, ตระเตรียม
รจิต : (วิ.) งาม.
รช : (ปุ.) ระดูของหญิง, ประจำเดือนของหญิง, ระดู, ประจำเดือน. วิ. รติยา ชายตีติ รโช รติปุพฺโพ, ชนฺ, ปาตุภาเว, โร. ลบ ติ และ นฺ.
รชก : (ปุ.) คนฟอก, คนซัก, คนย้อม, คนฟอกผ้า, ฯลฯ, ช่างฟอก, ฯลฯ. รญฺชฺ ราเค, ณฺวุ.
รชกฺข : ค. มีกิเลส
รชกฺขนฺธ : ป. กองกิเลส
รชฺช : (นปุ.) ความเป็นแห่งพระราชา, ความเป็นพระราชา, วิ. ราชิโน ภาโว รชฺชํ. ราช+ณยปัจ. รัสสะ อา เป็น อ ลบ อ ที่ ช ลบ ณฺ รวมเป็น รชฺย แปลง ย เป็น ช. ราชสมบัติ ราชอาณาเขต ก็แปล.
รชฺชกาล : (ปุ.) เวลาแห่งความเป็นพระราชา, รัชกาล คือ ระยะเวลาครองราชสมบัติของพระราชาองค์หนึ่งๆ.
รชฺชติ : ก. ยินดี, กำหนัด, พอใจ
รชฺชทายาท : (ปุ.) บุคคลผู้เป็นทายาทแห่งราชสมบัติ, รัชทายาท (ผู้สืบราชสมบัติ).