ภตฺตวิสฺสคฺค : ป. การแจกจ่ายอาหาร
ภตฺตเวตน : นป. อาหารและค่าจ้าง
ภตฺตเวลา : อิต. เวลาอาหาร
ภตฺตาหาร : (ปุ.) อาหารคือข้าว, ข้าวและอาหาร, ภัตาหาร คือ อาหารต่างๆ ที่จัดไว้สำหรับถวายพระ.
ภตฺติ : (อิต.) การแบ่ง, การแจก, การให้, การให้ปัน. ภชฺ ภาชน-ทาเนสุ, ติ แปลง ติ เป็น ตฺติ ลบ ชฺ.
ภตฺตุ : (ปุ.) ผัว, ภัสดา, ภัศดา, ภรรดา. ภรฺโปสเน, ริตุ, แปลง รฺ เป็น ตฺ ลบ ริ หรือ แปลง ตุ เป็น ตฺตุ ลบ รฺ และ ลบ ริ. อภิฯ. รูปฯ ๕๕๙ ลง ตุ. ปัจ. แปลง รฺ เป็น ตฺ. ส. ภฺรตถุ.
ภตฺตุเทสก ภตฺตุทฺเทสก : (วิ.) ผู้แสดงซึ่งภัต, ผู้แจกซึ่งภัต, ผู้แสดงภัต. ผู้แจกภัต.
ภติ : (อิต.) การเลี้ยง, การเลี้ยงดู. ภรฺ โปสเน, ติ.
ภติก : (วิ.) ผู้เลี้ยงชีพด้วยค่าจ้าง, ผู้ทำซึ่งค่าจ้าง. ภติ+กรฺ+กฺวิ ปัจ.
ภทฺท :
(วิ.) งาม, ดี. (ตรงข้ามกับชั่ว), ดีนัก, เป็นที่ชอบใจ, เป็นสุข, เจริญ ,จำเริญ, เรือง, รุ่งเรือง, ผุดผ่อง, ประเสริฐ, น่ารัก, น่าชม, สบาย, สำราญ, สวัสดี, เป็นมงคล, หล่อ (งาม). ภทิ กลฺยาณสุขภาเวสุ, โท, รูปฯ ๖๕๕. ดู ภทฺร ด้วย.
ภทฺทก : นป. โชค, ของดี
ภทฺทกจฺจานา ภทฺทกจฺจายา : (อิต.) ภัททกิจจานา ภัททกัจจายนา พระนามของพระมเหสีเจ้าชายสิทธัตถะ, พระนางพิมพา.
ภทฺทกปฺป : (ปุ.) กัปอันเจริญ, คือ กัปปัจจุบันนี้ ที่จัดเป็นภัทรกัป เพราะมีพระโพธิสัตว์มาตรัสรู้ถึง ๕ พระองค์
ภทฺทกุมฺภ : (ปุ.) หม้ออันเจริญ, หม้อมงคลอันเต็มด้วยน้ำ, หม้อน้ำมงคล, หม้อมงคล. วิ. ชลปุณฺรตฺตา ภทฺโท กุมฺโภ ภทฺทกุมฺโภ.
ภทฺททารุ : (ปุ.) เทพทาโร, ไม้เทพทาโร. วิ. เทวานํ ตนุภูตตฺตา ภทฺทญฺจ ตํ ทารุ เจติ ภทฺททารุ.
ภทฺทปท : นป. ชื่อเดือน ๑๐
ภทฺทปท ภทฺทปทมาส : (ปุ.) เดือน ๑๐, กันยายน, เดือนกันยายน.
ภทฺทปทา : (อิต.) ภัทรปทา ภัทรบท ชื่อดาวฤกษ์.
ภทฺทปีฐ : (นปุ.) เก้าอี้, ราชอาสน์. วิ. ภทฺทํ กลฺยาณํ ปีฐ ภทฺทปีฐ.
ภทฺทมุข : ค. มีหน้างาม
ภทฺทมุฏฺฐ ภทฺทมุฏฐก : (ปุ.) แห้วหมู, หัวแห้วหมู.
ภทฺทมุตฺต : (นปุ.) กะเม็ง ชื่อหญ้าต้นเตี้ยๆ ไม่มีแก่น ลำต้นสีม่วง ใบเขียวมีขนคายดอกขาว ชอบขึ้นในที่ชื้นแฉะ ใช้ทำยา, หญ้าปากกา. มุจฺ โมจเน, โต. โรคหรณตฺตา ภทฺทญฺจ ตํ มุตฺตญฺเจติ ภทฺทมุตฺตํ.
ภทฺทยุค : นป. สมัยเจริญ
ภทฺทา : (ปุ.) หญิงผู้งาม, นางผู้งาม, ฯลฯ.
ภทฺทา, ภทฺทิกา : อิต. หญิงที่มีความเจริญดี
ภทฺทาลิ : (ปุ.) ภัททาลิ ชื่อพระ วิ. ภทฺทํ ยสํ ลาตีติ ภทฺทาลิ. อิ ปัจ. กัจฯ ๖๖๙.
ภทฺเท : อ. แน่ะ, ดูกร, ข้าแต่นางผู้เจริญ
ภทฺธ : (วิ.) มีพรหมเป็นเทวดา?
ภทนฺต, ภทฺทนฺต : ค. ท่านผู้เจริญ, พระผู้เป็นเจ้า, พระคุณเจ้า (ใช้สำหรับพระสงฆ์)
ภทนฺตุ : (ปุ.) บุคคลผู้เจริญ, ท่านผู้เจริญ.
ภทนฺเต : (อัพ. นิบาต) ดู ภนฺเต.
ภทฺร : (วิ.) งาม, ฯลฯ. ภทฺท แปลง ท เป็น ทฺร ลบ ทฺ สังโยค อภิฯ หน้า ๒๘๔.
ภนฺต : กิต. หมุนแล้ว
ภนฺตตฺต : (นปุ.) ความเป็นแห่งความประหลาดใจ.
ภนฺตร : (นปุ.) ภันดร ชื่อดาวฤกษ์กลุ่ม ๑, นักษัตรที่ ๑๓. เตรสมณกฺขตฺต ฎีกาอภิฯ.
ภนฺติ : (อิต.) ความไม่ตั้งลง, การหมุน, ความหมุน, ภมฺ อนวฏฺฐาเน, ติ แปลง ติ เป็น นฺติ ลบ มฺ.
ภนฺเต : อ. ข้าแต่ท่านผู้เจริญใช้เรียกพระผู้ใหญ่
ภนฺเต ภทนฺเต : (อัพ. นิบาต) เป็นคำสำหรับฆราวาสพูดกับนักบวช หรือนักบวชผู้มีพรรษาอ่อนพูดกับนักบวชผู้มีพรรษาแก่กว่า แปลว่า ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ท่านเจ้าข้า เจ้าข้า พระเจ้าข้า พระพุทธเจ้าข้า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ, ฯลฯ.
ภนฺทก : (วิ.) งาม, ฯลฯ. ดู ภทฺท.
ภพฺพ : (วิ.) ผู้ควรหลุดพ้น, อันเขาย่อมเป็น, เหมาะ, ควร, ชอบ, มี, เป็น, จักมี, จักเป็น, ดี, งาม. วิ. สมควร, ภูยเตติ ภพฺพํ. ภวนํ วา ภพฺพํ. ภู สตฺตายํ, โณฺย. แปลง ณฺย กับ อู ที่ ภู เป็น อพฺพ รูปฯ ๕๓๙ โมคฯ ลง ย ปัจ.
ภพฺพตา : อิต. ความสามารถ, ความเหมาะสม
ภพฺพรูป : (วิ.) ผู้ควรเป็นรูป, ผู้มีรูปสมควร.
ภม : (ปุ.) ทางน้ำไหล, ท่อ, ท่อน้ำ, เครื่องกลึง. ภมุ อนวฏฺฐเน, อ.
ภมการ : (ปุ.) ช่างกลึง. ภม+การ.
ภมการนฺเตวาสี : (ปุ.) ลูกมือช่างกลึง.
ภมติ : ก. หมุน, กลึง
ภมน : (นปุ.) การหมุนไป, การแล่นไป, ความหมุนไป, ความแล่นไป. ยุ ปัจ.
ภมร : (ปุ.) ผึ้ง, แมลงผึ้ง, แมลงภู่, ภมร, ภมริน, วิ. ปุปผมตฺถเก ภมตีติ ภมโร. ภมุ อนวฏฺฐเน, อโร. แปลว่าเครื่องกลึง ก็มี.
ภมริกา : อิต. ลูกข่าง
ภมรี : (อิต.) ผึ้งตัวเมีย, นางผึ้ง, ฯลฯ.