ตนุมชฺฌิม : (วิ.) อันมีในท่ามกลางตัว, เอว บางร่างน้อย.
ตนุรุห : (นปุ.) ขน วิ. ตนุมฺหิ รูหตีติ ตนุรุหํ. ตนุปุพฺโพ, รุหฺ ชนเน ปาตุภาเว วา, อ.
ตโนติ : ก. แผ่ออก, ขยายออก, เหยียดออก
ตป : (ปุ.) ความเพียร เครื่องเผากิเลส, คุณ ธรรมอันยังกิเลสให้ร้อน, คุณธรรมอันยัง กิเลสให้เร่าร้อน (แห้ง), ความร้อน, ความสำรวม, ความเพียร, ธรรม, วัตร, พรต (ธรรมมีศีลเป็นต้น ความบำเพ็ญพรตเผา กิเลส), ศีล, ตบะ. วิ. กิเลเส ตาเปตีติ ตโป. ตปฺ ทาเห สนฺตาเป วา, อ. ส. ตปสฺ.
ตปชิคุจฺฉา : อิต. ความรังเกียจต่อการบำเพ็ญตบะ
ตปติ : ก. เผา, ย่าง, ทรมาน, ส่องแสง
ตปธน : (วิ.) ผู้มีศัพท์คือตบะ, ผู้มีตบะนั่น แหละเป็นทรัพย์. วิ. ตโป เอว ธนํ อสฺสาติ ตาปธโน. ฉ.พหุห.
ตปน : (วิ.) ระวัง, ป้องกัน,รักษา.
ตปนีย : (นปุ.) ทอง, ทองคำ. วิ. ตปนํ ทาห ทหรตีติ ตปนียํ. ตปนศัพท์ อนีย ปัจ. ลบ น ท้ายศัพท์.
ตปเนฏฺฐ : นป. ทองแดง
ตปฺปณ : นป. ความอิ่มใจ, ความสดชื่น
ตปฺปติ : ก. เผา, ไหม้, ส่องแสง, เดือดร้อน, ถูกทรมาน; อิ่มใจ, ยินดี
ตปฺปน : (นปุ.) ความเดือดร้อน, ความเร่าร้อน, ความแผดเผา. ตปฺ สนฺตาเป. ย ปัจ. ประ จำหมวดธาตุ ยุ ปัจ.
ตปฺปร : (วิ.) ผู้มีสิ่งนั้น ๆ เป็นประธาน, ผู้มี ความเพียร, ผู้เอาใจใส่, ผู้ตั้งหน้า, ผู้ตั้ง หน้าตั้งตา (ตั้งใจทำ ทำอย่างจริงจัง ทำ อย่างมุ่งมั่น). วิ. ตํ ตํ จตฺถุ ปรํ ปธาน มสฺสาติ ตปฺปโร ลบ ต หนึ่งศัพท์.
ตปฺปิต : กิต. ยินดีแล้ว, พอใจแล้ว, อิ่มใจแล้ว
ตปฺปิย : ค., กิต. อันน่าอิ่มใจ, อันน่ายินดี; อิ่มใจแล้ว, ยินดีแล้ว
ตปฺเปติ : ก. อิ่มใจ, พอใจ, ชอบใจ
ตปฺเปตุ : ป. ผู้อิ่มใจ, ผู้พอใจ, ผู้ชอบใจ
ตป (โป) กมฺม : นป. กรรมคือตบะ, การบำเพ็ญตบะ, การทรมานกาย
ตป (โป) ธน : ค. ผู้บำเพ็ญตบะ, ฤษี, นักพรต
ตป (โป) วน : นป. สถานที่ควรแก่การบำเพ็ญตบะ, ป่าของผู้บำเพ็ญพรต
ตปส : (ปุ.) คนมีตบะ. ตป+ส ปัจ. ตทัสสัตถิตัท.
ตปสฺสี : ๑. ป. นักพรต, ฤษี;
๒. ค. ผู้บำเพ็ญตบะ, ผู้ทรมานตน, ผู้เผากิเลส
ตปสี ตปสฺสี : (ปุ.) คนมีความเพียรเผาบาป, คน มีตบะ, ภิกษุ. วิ. สี ปัจ. ศัพท์หลังแปลง สี เป็น สฺสี อิต. ตปสฺสินี นปุ. เป็น ตปสฺสิ.
ตปุ : (ปุ.) ไฟ, พระอาทิตย์. ตปฺ ทิตติยํ, อุ.
ตโปทา : (อิต.) ตโปทา ชื่อแม่น้ำในเขตเมือง ราชคฤห์.
ตโปธน : (วิ.) ผู้มีความเพียรเผาบาปเป็นทรัพย์ วิ. ตโป ธนํ อสฺสาติ ตโปธโน. ผู้มีทรัพย์ คือตบะ ผู้มีตบะนั้นแหละเป็นทรัพย์. วิ. ตโป เอว ธนํ อสฺสาติ ตโปธโน. ฉ. พหุพ. รูปฯ ๓๗๗.
ตโปวน : (นปุ.) ป่าเป็นที่ทำซึ่งความเพียร เป็นเครื่องยังกิเลสให้เร่าร้อน, ป่าเป็นที่ บำเพ็ญพรต, วนะเป็นที่อยู่ของคนมีตบะ.
ตพฺพ : (วิ.) ยิ่ง, มาก, หนา, ตั้งมั่น, มั่นคง, เป็นที่ตั้ง, เป็นที่อาศัย, ตั้งไว้, ทรงไว้. ตลฺ ปติฎฺฐายํ, โพ, ทฺวิตฺติ, ลูโลโป.
ตพฺพหุล : ค. มากมาย, เหลือล้น
ตพฺพิปกฺข : ค. ซึ่งเป็นปฏิปักษ์ต่อสิ่งนั้น, ตรงกันข้ามกับสิ่งนั้น
ตพฺพิปกฺขก : (วิ.) ตื้น วิ. ตสฺส คมฺภีรสฺส วิปกฺขโก ตพฺพิปกฺขโก.
ตพฺพิปรีต : ค. ซึ่งต่างกันกับสิ่งนั้น, ซึ่งไม่เหมือนกันกับสิ่งนั้น
ตพฺพิสย : ค. มีสิ่งนั้นเป็นข้ออ้าง, มีสิ่งนั้นเป็นขอบเขต
ตพฺภาว : ป. ความเป็นอย่างนั้น, ธรรมชาติที่เป็นจริง
ตม : (วิ.) มืด, ผู้มืด. ติมฺ เตมเน, อ. แปลง อิ เป็น อ. โง่เขลา. ตมฺ กํขายํ. ส. ตม.
ตมขนฺธ : ป. ความมืดทึบ, ความมืดตื้อ
ตมนฺธการ : ป. ความมืดมน
ตมปรายน : ค. มีความมืดเป็นที่ไปในเบื้องหน้า, มีความมืดต่อไปคือไปสู่ทุคติ
ตมฺพ : (วิ.) แดง.
ตมฺพก : (ปุ.) ผักทอดยอด (ผักบุ้ง). ตมฺ กํขายํ, ณฺวุ. ลง พ อักษรท้ายธาตุ รูปฯ ๕๙๘.
ตมฺพกมูล : นป. มันแดง, เผือก
ตมฺพกิปิลฺลิกา : อิต. มดแดง
ตมฺพเกส : ค. มีผมสีน้ำตาล
ตมฺพจูล (ฬ) : ป. ไก่
ตมฺพจูฬ : (ปุ.) ไก่ (สัตว์มีหงอนแดง). วิ. ตมฺพา จูฬา ยสฺส โส ตมฺพจูโฬ.
ตมฺพ ตามฺพ : (นปุ.) ทองแดง, ดัมพ์, ดามพ์.
ตมฺพทาฐิก : ค. ผู้มีเขี้ยวแดง, มีเคราแดง
ตมฺพนข, - ขี : ค. ผู้มีเล็บสีแดงหรือสีน้ำตาล