อุปคูหติ : ก. สวมกอด, กอดรัด
อุปฆฏฏิต : กิต. เคาะแล้ว, กระทบแล้ว
อุปฆาต : (ปุ.) การเข้าไปกระทบ, การเข้าไป ทำร้าย, การเข้าไปเบียดเบียน, การเข้าไป ฆ่า, วิ. อุปหนตีติ อุปฆาโต. อุปปุพฺโพ, หนฺ หีสายํ, โณ, หนสฺส ฆาโต. แปลง ต เป็น ฏ เป็น อุปฆาฏ บ้าง.
อุปฆาตก : (วิ.) เข้าไปกระทบ, ฯลฯ.
อุปฆาตกมฺม : (นปุ.) การเข้าไปกระทบ, ฯลฯ, อุปฆาตกรรม (กรรมตัดรอน).
อุปฆาเตติ : ก. ฆ่า, ประหาร
อุปจฺจ : กิต. บินขึ้นไปแล้ว, เหาะขึ้นไปแล้ว
อุปจฺจกา : (อิต.) พื้นใกล้ส่วนเบื้องต่ำแห่งภูเขา, พื้นดินเชิงเขา. วิ. เสลสฺส อโธภาคาสนฺน- ภูมิ อุปจฺจกา. อุปศัพท์นิบาต จฺจก ปัจ. อา อิต.
อุปจฺจคา : ก. ล่วงไปแล้ว, ชนะได้แล้ว
อุปจฺจย : (ปุ.) การก้าวล่วง, การล่วงละเมิด. อุป อติ ปุพฺโพ, อยฺ คมเน, อ. แปลง อติ เป็น จฺจ.
อุปจฺฉินฺทติ : ก. ตัด, ทำลาย, หยุดชะงัก
อุปจฺฉูภติ : ก. ขว้าง, ปา, เหวี่ยง, โยน
อุปจฺเฉท : ป. การตัด, การทำลาย, การหยุดชะงัก
อุปจฺเฉทก : ค. ผู้เข้าไปตัด, ผู้เข้าไปทำลาย, ซึ่งหยุดชะงัก
อุปจฺเฉทน : (นปุ.) การเข้าไปตัด, การตัด, การตัดขาด. อุปปุพฺโพ, เฉทฺ เทฺวธากรเณ, อ, ยุ.
อุปจย : (ปุ.) การสั่งสม, การก่อสร้าง. อุปปุพฺโพ, จิ. จเย, อ.
อุปจรติ : ก. ประพฤติ, เกี่ยวข้อง, ติดต่อ
อุปจริต : กิต. ปฏิบัติ, รับใช้
อุปจาร : (วิ.) จวน, ใกล้, ใกล้เคียง, เฉียด, ซัดทอด, ใส่ความ.
อุปจารสมาธิ : (ปุ.) สมาธิเฉียด, อุปจารสมาธิ คือสมาธิยังไม่แน่วแน่ ยังไม่ดิ่งเป็นอัปปนา เป็นแต่จวน ๆ.
อุปจิก : (ปุ.) ปลวก. อุปปุพฺโพล จิ จเย, โก, อิโก วา.
อุปจิกา : อิต. ตัวปลวก
อุปจิณฺณ : กิต. สั่งสมแล้ว, พอกพูนแล้ว, ปฏิบัติแล้ว
อุปจิต : กิต. สั่งสมแล้ว, ก่อแล้ว
อุปจิตตฺต : นป. การสั่งสม, การก่อ, การเก็บ, การรวบรวม
อุปจินาติ : ก. สั่งสม, พอกพูน, ก่อ, เก็บ
อุปเฉท อุปจฺเฉท : (ปุ.) การเข้าไปตัด, การตัด, การตัดขาด. อุปปุพฺโพ, เฉทฺ เทฺวธากรเณ, อ, ยุ.
อุปชฺช : (ปุ.) ภพอันสัตว์เข้าถึงไม่มีระหว่างคั่น, ภพที่สอง, ภพหน้า. อุปปพฺโพ, ปทฺ คติยํ, อ. แปลง ท เป็น ช แล้วแปลงเป็น ชฺช.
อุปชฺฌ : (ปุ.) อุปัชฌาย์ วิ. มนสา อุเปจฺจ วชฺชาวชฺชํ ฌายตีติ อุปชฺฌา (ผู้เพ่งโทษ น้อยใหญ่ของศิษย์). อุป+เฌ+อ ปัจ.
อุปชฺฌ, - ฌาย : ป. พระอุปัชฌายะ, พระเถระผู้ให้บรรพชาอุปสมบท
อุปชฺฌาย : (ปุ.) อุปัชฌาย์, พระอุปัชฌาย์. วิ. มนสา อุเปจฺจ สิสฺสานํ หิเตสิตํ อุปฏฺฐ- เปตฺวา ฌายตีติ อุปชฺฌาโย (ผู้เพ่งด้วยใจ เข้าไปใกล้ชิด แสวงหาประโยชน์เกื้อกูล แก่ศิษย์ ท.) พระเถระผู้ให้การอบรม, พระเถระผู้เป็นประธาน ในการอุปสมบท. อุปปุพฺโพ, เฌ จินฺตายํ, โณ. แปลง เอ เป็น อาย. ส. อุปธฺยาย.
อุปชฺฌายาทิวตฺต : (นปุ.) วัตรอัน...พึงประพฤติ โดยชอบในอุปการชน มีพระอุปัชฌาย์ เป็นต้น. มี วิ. ตามลำดับดังนี้.- ฉ. ตุล. อุปชฺฌาโย อาทิ เยสํ เต อุปชฺฌา- ยาทโย (อุปการชนา) วิเสสนปุพ. กัม. อุปชฺฌาทโย อุปการชนา อุปชฺฌายาทิอุปการชนา. ส. ตัป. อุปชฺฌายาทิอุปการชเนสุ สมฺมา- จริตพฺพํ วตฺตํ อุปชฺฌายาทิวตฺตํ. วัตรมีวัตรเพื่อพระอุปัชฌาย์ เป็นต้น มี วิ. ดังนี้.- จ. ตัป. อุปชฺฌายสฺส วตฺตํ อุปชฺฌายวตฺตํ. ฉ. ตุล. อุปชฺฌายวตฺตํ อาทิ เยสํ ตานิ อุปชฺฌายาทีนิ (วตฺตานิ). วิเสสนบุพ. กัม. อุปชฺฌายาทีนิ วตฺตานิ อุปชฺฌายาทิวตฺตานิ.
อุปชานาติ : ก. เรียน, รู้, ทราบ
อุปชาป : (ปุ.) การทำให้แตกกัน, การทำลาย. อุปปุพฺโพ, ชปฺ วจเน, โณ. ส. อุปฌาป.
อุปชายติ : ก. ยังให้เกิด, ทำให้เกิด
อุปชีวติ : ก. เป็นอยู่, อาศัยอยู่, ขึ้นอยู่
อุปชีวิก, - ชีวี : ค. ผู้อาศัยคนอื่นเป็นอยู่, ผู้พึ่งคนอื่น
อุปชูต : นป. การเล่นพนัน, เงินพนัน
อุปญฺญาต : กิต. รู้แล้ว, ทราบแล้ว, เข้าใจแล้ว
อุปญฺญาส : ป. คำนำ, อารัมภบท
อุปญฺญาส : (ปุ.) คำนำเรื่อง, อารัมภกถา. วิ. อุป ปฐมํ ปุริมวจนสฺส สมีปํ วา นฺยาโส ฐปนํ อุปญฺญาโส. อุป นิ ปุพฺโพ อาสฺ อุปเวสเน, อ. แปลง อิ ที่ นิ เป็น ย รวมเป็น นฺย แปลง นฺย เป็น ญ ซ้อน ญฺ หรือแปลง นฺย เป็น ญฺญ. สาวัตถทีปนี เป็น อุปญาส.
อุปฏฏต : กิต. เจ็บปวด, ทรมาน, เบียดเบียน
อุปฏฐเปติ : ก. เข้าไปตั้งไว้, วางไว้, เตรียมไว้, ให้รับใช้, ให้คอยปฏิบัติ, ให้อุปสมบท
อุปฏฐหติ : ก. อุปัฏฐาก, บำรุง, คอยรับใช้, คอยเอาใจใส่
อุปฏฺฐ หน : (นปุ.) การอุปถัมภ์, การบำรุง. อุปปุพฺโพ, ฐา คตินิวตฺติยํ, ยุ, ฏฺสํโยโค, หฺอาคโม.
อุปฏฐาก : ป. อุปัฏฐาก, ผู้รับใช้, ผู้บำรุง, ผู้ปฏิบัติ
อุปฏฺฐาก : (วิ.) ผู้อุปถัมภ์, ผู้บำรุง, ผู้รับใช้. ณฺวุ ปัจ.