อาตปตฺต : นป. ร่ม, ฉัตร
อาตปตา : อิต. ความเป็นคืออันเร่าร้อน, ความเร่าร้อน
อาตปติ : ก. ส่องแสง, แผดเผา, เร่าร้อน
อาตปฺป : (ปุ.) ความยังกิเลสให้เร่าร้อน, ความเพียร, ความพยายาม. วิ.อาภุโสกายํจิตฺตญฺจตาเปตีติอาตปฺโป.อาปุพฺโพ, ตปฺสนฺตาเป, โณ, ทฺวิตฺตํ
อาตปปตฺต : (นปุ.) ร่ม ( เครื่องสำหรับกางป้องกันแดด ป้องกันฝน). ส.อาตปปตฺร.
อาตปวารณ : นป. เครื่องบังแดด, ร่ม, ฉัตร
อาตปาภาว : (ปุ.) ความไม่มีแห่งแดด, ความไม่มีแดด, เงา, ร่ม (บริเวณเงาที่ไม่มีแดด).อาตป+อภาว.
อาตาป : (ปุ.) ความเพียรเป็นเครื่องยังกิเลสให้เร่าร้อน, ความร้อน, ความยังกิเลสให้ร้อน, ความเพียรเผากิเลส, ความขยัน, ความเข้มแข็ง, ความเพียร. วิ.อาสมนฺตโตตาเปตีติอาตาโป.
อาตาปน : นป. ความเพียร, เครื่องเผากิเลสให้เร่าร้อน, การทรมานตัวเพื่อย่างกิเลส
อาตาปี : (วิ.) ผู้มีความเพียรเป็นเครื่องยังกิเลสให้เร่าร้อน, ฯลฯ, ผู้ยังกิเลสให้แห้ง (หมดไป).อี ปัจ.
อาตาเปติ : ก. ทำให้ร้อน, ทรมานตัวให้ลำบาก
อาติ : (ปุ.) นก.อิคติยํ, ติแปลงอิเป็นอา.ส. อาติ.
อาติเถยฺย : นป. ของต้อนรับแขก, ของควรรับแขก
อาตุ : (ปุ.) แพ, แพไม้.อตฺสาตจฺจคมเน, ณุ.ส. อาตุ.
อาตุม : (ปุ.) ตน, สรีระ.อทฺภกฺขเณ, มนฺปจฺจโย, ทสฺส โต, อุอาคโม, นฺโลโป.
อาตุร : (วิ.) เร่าร้อน, เดือดร้อน, ระส่าย, กระ-สับกระส่าย, เจ็บ, ทนทุกขเวทนา (ทั้งกายและใจ), มีโรค.ส.อาตุร.
อาตุรียติ : ก. อาดูร, ป่วย, เดือดร้อน
อาโตชฺช : (นปุ.) ดนตรีที่ดีดสีตีเป่า.อาสมนฺตโตตุชฺชเตตาฬียเตติอาโตชฺชํ.
อาถพฺพณ : (นปุ.) อาถัพพณะชื่อคัมภีร์พระเวทคัมภึร์ที่๔ของพราหมณ์(ฮินดู).เวสฯ ๒๔๒ เป็นอาถพฺพน.ส.อาถรฺวณ.
อาถพฺพณิก : ป., ค. หมอยาทางไสยศาสตร์, ผู้ชำนาญเวทมนต์คาถา
อาถพฺพน : (ปุ.) หมอผู้กำจัดโรคร้ายของช้าง.วิ.อาภุโสหตฺถิโนโรคํถุพฺพตีติอาถพฺพโนอาปุพฺโพ, ถุพฺพฺหึสายํ, ยุ, อุสสตฺตํ (แปลงอุเป็นอ). อปิจ, อาภุโส หตฺถิสฺมึเภสชฺชํถเปตีติอาถพฺพโน.อาปุพฺโพ, ถปฺถปเน, ยุ, ปสฺสโว (แปลงป เป็น ว), วสฺสทวิตตํ(แปลงว เป็น วฺวแล้ว แปลงเป็นพฺพ).เวสฯ ๒๔๒.
อาท : (วิ.) ต้น, ก่อน, แรก.
อาทเนสนา : อิต. การแสวงหาอาหาร
อาทเปติ : ก. ให้ถือเอา, ให้รับเอา, ให้ยอมตาม
อาทยุปลทฺธิ : (อิต.) ความรู้สิ่งที่เกิดก่อน, ความรู้เรื่องที่เกิดก่อน, ความรู้เรื่องปฐมสัตว์, ปฐมสัตย์วัตถุ.
อาทร : (ปุ.) การเอื้อ, การเอื้อเฟื้อ, การเอาใจใส่, การเคราพ, การยำเกรง, ความเอื้อ, ฯลฯ,
อาทรณ : (นปุ.) ความนอบน้อม.อาบทหน้าทรฺธาตุในความเอื้อเฟื้ออ ปัจ.ส.อาทร.
อาทริย : นป. การแสดงความเคารพด้วยการให้เกียรติ
อาทว : ค. ตื่นเต้น
อาทหติ : ก. วางลง, สวมใส่, จุดไฟ, เผา
อาทหน : นป. การจุดไฟ, การเผา
อาทาตพฺพ : กิต. พึงถือเอา, ควรถือเอา
อาทาติ : ก. ถือเอา, ฉวย, จับเอา
อาทาน : (นปุ.) การถือ, การถือเอา, การฉวยเอาการคว้าเอา, การยึด, การยึดถือ, ความถือ, ฯลฯ.อาบทหน้าทาธาตุในความถือ ยึดถือยุปัจ.แปลว่าการขอก็มีอาทานํยาจนเมว.ส.อาทาน.
อาทานคาหี : (วิ.) ผู้ถือเอาด้วยความยึดถือ, ผู้ถืออย่างแน่นแฟ้น.
อาทาปาริวเวนฺทิกา : อิต. นกเงือก
อาทายี : ป. ผู้ถือเอา
อาทาส : (ปุ.) แว่น, กระจก, กระจกเงา, กระจกส่องหน้า. คันฉ่องชื่อเครื่องส่องหน้าหรือกระจกเงา มีกรอบสองชั้นเอนเข้าเอนออกได้ตั้งอยู่บนโต๊ะเครื่องแป้ง.วิ.อาทิสฺสเตอสฺมินฺติอาทาโส.อาปุพฺโพ, ทิสฺเปกฺขเณ, โณ.ส. อาทรฺศน.
อาทาสปญฺห : ป., นป. การเชิญเทวดาให้ปรากฏในกระจกแล้วถามปัญหา, การเล่นผีถ้วยแก้ว
อาทาส, - สก : ป. กระจก, แว่น, คันฉาย, คันส่อง
อาทา, อาทาย : กิต. ถือเอาแล้ว, พาเอาแล้ว
อาทิ : (วิ.) ก่อน, แรก, ต้น, เป็นต้น, ปฐม, ถือเอา, อัน...ย่อมถือเอา.วิ. อาทียเตปฐมํคณฺหียเตติอาทิ.อาทียตีติวาอาทิ.อาปุพฺโพ, ทาอาทาเน, อิ.ส.อาทิ.
อาทิกมฺม : (วิ.) ผู้ประกอบด้วยกรรมอันเป็นเบื้องต้น.วิ. อาทิกมฺเมนนิยุตฺโตอาทิกมฺโม, ณปัจ.ราคาทิตัท.
อาทิกมฺมิก : (วิ.) ผู้ประกอบด้วยกรรมอันเป็นเบื้องต้น, ผู้ประกอบในกรรมอันเป็นเบื้องต้น.วิ.อาทิกมฺเมนอาทิกมฺเม วานิยุตฺโตอาทิกมฺมิโก.ณิกปัจ.ตรัต๎ยาทิตัท.
อาทิกลฺยาณ : (วิ.) มีคุณอันบัณฑิตพึงนับในเบื้องต้น, มีความไพเราะอันบัณฑิตพึงนับในเบื้องต้น, มีความไพเราะในเบื้องต้น, งามในเบื้องต้น.
อาทิจฺจ : (ปุ.) ดวงอาทิตย์, พระอาทิตย์, ตะวัน, ดวงตะวัน.วิ. อาภุโสทิปฺปตีติอาทิจฺโจอาปุพฺโพ, ทิปฺทิตฺติยํ, โณฺย.แปลงปฺเป็นจฺลบณิรวมเป็นจฺยแปลงจฺยเป็นจฺจฏีกาอภิฯอาบทหน้าทิปฺธาตุอปัจ.ลงยปัจ.ประจำธาตุเป็นจฺจอทิติยาปุตฺโตอาทิจฺโจ.อทิติยาอปจฺจํอาทิจฺโจ.ยปัจ.โคตตตัท.ทีฆะต้นศัพท์ ลบอิที่ติเป็นตฺยแปลงตฺยเป็นจฺจรูปฯ ๓๕๔.สยํปภายนฏฺฐายอาทิกปฺปิเกหิอิจฺโจอุปคนฺ-ตพฺโพติอาทิจฺโจอาทิกปฺปิกปุพฺโพ, อิคติยํ, ริจฺโจ, กปฺปิกโลโป.ลงจฺจหรืออจฺจปัจ.แทนริจฺจ ก็ได้.ส. อาทิตฺย.
อาทิจฺจปถ : (ปุ.) ทางแห่งพระอาทิตย์, คลองแห่งพระอาทิตย์, กลางหาว, อากาศ.
อาทิจฺจพนฺธุ : (ปุ.) วงศ์แห่งพระอาทิตย์, อาทิจ-จพันธุพระนามของพระพุทธโคดมพระนาม ๑.