อฏนีอฏฺฏนิอฏฺฏนี : (อิต.) แม่แคร่, แม่แคร่เตียง.อฏฺ คมณ, อนี. ยุวา.ศัพท์หลังแปลงฏ เป็นฎฺฎ.
อฏนี อฏฺฏนิ อฏฺฏนี : (อิต.) แม่แคร่, แม่แคร่ เตียง. อฏฺ คมณ, อนี. ยุ วา. ศัพท์หลัง แปลง ฏ เป็น ฎฺฎ.
อฏล : ค. แข็งแรง, มั่นคง
อฏวี : (อิต.) ป่า, หมู่ป่า, ป่าใหญ่, ดง, พง.อฎฺ คมเน, อโว, อิตฺถิยํ อี. อถวา, อาสทฺโทอุทฺธิคมนตฺเถ, ฏุ วิรูหเน, โณ, อิตฺถิยํอี.ส. อฎวี.
อฏวีรกฺขิต : ป. ผู้รักษาป่า
อฏวีสงฺโกป : ป. ความไม่สงบในระหว่างกลุ่มชนชาวป่า
อฏฺวีสติ : (อิต.) ยี่สิบแปด.
อฑฺฒ : (วิ.) มั่งคั่ง, มั่งมี, มีทรัพย์, ร่ำรวย, รุ่มรวย.วิ.อชฺฌายติธนนฺติอฑฺโฒ.เฌจินฺตายํ, อ. แปลง เอ เป็น อแปลงฌฺเป็น ชฺฌแปลงชฺฌ เป็นฑฺฒ. ส.อาฒฺย.
อฑฺฒกุสิ : (นปุ.) อัฑฒกุสิชื่อเส้นคั่นดุจคันนาขวางของกระทงจีวรซึ่งอยู่ระหว่างมณฑล กับ อัฑฒมณฑล.
อฑฺฒงฺคุล : (วิ.) มีกึ่งแห่งองคุลีเป็นประมาณ
อฑฺฒจนฺท : (ปุ.) พระจันทร์ซีก, พระจันทร์ครึ่งซีก, อัฒจันทร์ชิ่อสิ่งที่มีรูปครึ่งวงกลมชื่อชั้นที่ตั้งของขายหรือก้าวขึ้นลง.
อฑฺฒติยอฑฺฒเตยฺย : (วิ.) ที่สามด้วยกึ่ง, สองกับครึ่ง, สองครึ่ง, สองกึ่ง. แปลง อฑฺฒ กับ ตติย เป็น อฑฺฒติยอฑฺฒเตยฺยรูป ฯ ๓๙๕.โมค ฯสมาสกัณฑ์๑๐๕แปลง ตติย เป็น ติย. เป็น ตติยาตัป.
อฑฺฒติย อฑฺฒเตยฺย : (วิ.) ที่สามด้วยกึ่ง, สองกับครึ่ง, สองครึ่ง, สองกึ่ง. แปลง อฑฺฒ กับ ตติย เป็น อฑฺฒติย อฑฺฒเตยฺย รูป ฯ ๓๙๕. โมค ฯ สมาสกัณฑ์ ๑๐๕ แปลง ตติย เป็น ติย. เป็น ตติยาตัป.
อฑฺฒทณฺฑก : นป. ไม้เท้าครึ่งท่อน,ไม้เท้าสั้น
อฑฺฒมณฺฑล : (นปุ.) กึ่งแห่งวงกลม, กึ่งวงกลม, อัฑฒมณฑล, อัฒมณฑลเรียกกระทงเล็กของจีวรว่า อัฒมณฑลกระทงใหญ่ว่ามณฑล. วิ. มณฺฑลสฺสอฑฺฒํอฑฺฒมณฺฑลํ.
อฑฺฒมาส : (ปุ.) กาลกึ่งเดือน (ครึ่งเดือน).
อฑฺฒโยค : (ปุ.) เรือนมุงด้านเดียว, เรือนดุจปีกครุฑ, เพิง (หลังคาด้านเดียวที่มุงลาดไป)วิ.เอกปสฺเสเยวฉทนโตอฑฺเฒนโยโคอฑฺฒโยโค.
อฑฺฒโยชน : นป. ครึ่งโยชน์, กึ่งโยชน์
อฑฺฒรตฺต : (ปุ. นปุ.) เที่ยงคืน, เวลาเที่ยงคืน, ครึ่งคืน, กึ่งราตรี.วิ.รตฺติยาอฑฺฒํอฑฺฒรตฺโต.อฑฺฒญฺจตํรตฺติจาติวาอฑฺฒรตฺโต.รตฺติยาวาอฑฺฒํอฑฺฒรตฺตํ.วิปริยโย(กลับบทหน้าไว้หลัง).
อฑฺฒรตฺติ : (อิต.) ราตรีกึ่ง, เที่ยงคืน, ครึ่งคืน
อฑฺฒรุก (อฑฺฒทุก) : นป. วิธีแต่งผมซึ่งปล่อยให้ยาวลงถึงหน้าท้อง
อฑฺฒสร : (ปุ.) เสียงกึ่ง, เสียงครึ่ง, (กึ่งเสียงครึ่งเสียง), อัฒสระ(เสียงกึ่งสระของสระสั้น).พยัญชนะที่เป็นอัฒสระคือยรลวสหฬสันสกฤติอัฒสระมี๔ตัวคือยรลว.ส.อรฺธสร.
อฑฺฒอทฺธ : (นปุ.) กึ่ง, ครึ่ง, ซีก, ส่วน, ภาค.เมื่อหมายเอาส่วนที่ไม่เท่ากันเป็น ปุ.ถ้าหมายเอาส่วนที่เท่ากันเป็น นปุ. วิ. อสติเขเปติ สมุทายนฺติ อฑฺโฒ.อสุเขปเน, โต.แปลง ต เป็น ฑฺฒลบที่สุดธาตุคำหลังดูอทฺธข้างหน้า.ส. อรฺทฺธอรฺธ.
อฑฺฒ อทฺธ : (นปุ.) กึ่ง, ครึ่ง, ซีก, ส่วน, ภาค. เมื่อหมายเอาส่วนที่ไม่เท่ากันเป็น ปุ. ถ้า หมายเอาส่วนที่เท่ากันเป็น นปุ. วิ. อสติ เขเปติ สมุทายนฺติ อฑฺโฒ. อสุเขปเน, โต. แปลง ต เป็น ฑฺฒ ลบที่สุดธาตุ คำหลัง ดู อทฺธ ข้างหน้า. ส. อรฺทฺธ อรฺธ.
อฑฺฒุฑฺฒ : (วิ.) ที่สี่ด้วยกึ่ง, สามกับครึ่ง, สามครึ่ง, สามกึ่ง.วิ.อฑฺเฒนจตุตฺโถอฑฺฒุฑฺโฒ.แปลงจตุตฺถเป็นอุฑฺฒ.
อณ : ป. หนี้สิน
อณฺฑ : (นปุ.) ไข่, ฟอง, ฝัก, อัณฑะ (ไข่ของชาย). กระโปก, ลูกกระโปก.อณฺสทฺเท, โฑ.อมฺ วา คมเน, โฑ, มสฺส โณ.อถวาอฑิ อณฺฑฺ วา อณฺฑิ วา อณฺฑตฺเถ, โณ. รูป ฯ ๖๕๗ ลง ก ปัจ. ส. อณฺฑ.
อณฺฑก : (วิ.) หยาบ, หยาบคาย, ขรุขระ, ระคาย.ใช้เป็นคุณบทเฉพาะวาจา.
อณฺฑโกส : (ปุ. นปุ.) เปลือกแห่งไข่, เปลือกไข่. ส.อณฺฑโกศอณฺฑโกษ.
อณฺฑช : (วิ.) เกิดแต่ฟอง, เกิดแต่ไข่.ส.อณฺฑชอณฺฑชสฺ.
อณฺฑติ : ก. ออกไข่, วางไข่
อณฺฑหารอณฺฑหารก : (ปุ.) คนผู้นำไปซึ่งอัณฑะ, คนผู้ทำหน้าที่ตอน, หมอตอน.
อณฺฑหาร อณฺฑหารก : (ปุ.) คนผู้นำไปซึ่ง อัณฑะ, คนผู้ทำหน้าที่ตอน, หมอตอน.
อณฺฑ, อณฺฑก : นป. อัณฑะ, ไข่, ฟอง
อณฺฑูปก : (นปุ.) เครื่องรองภาชนะ, เครื่องรองของที่เทินบนศรีษะ (ส่วนมากทำด้วยผ้าเป็นวงกลม), เสวียนผ้า, เทริด (เครื่องประดับศรีษะ).วิ.อนฺตํ สมีปํ อุปคจฺฉติอาเธยฺยสฺสาติ อณฺฑูปกํ. แปลง นฺตเป็นณฺฑแปลงคเป็นก.
อณฺณ : (ปุ. นปุ.) น้ำ, แม่น้ำ, ต้นสัก, ตัวหนังสือ. อณฺ สทฺเท, อ, ทฺวิตฺตํ (แปลง ณเป็นณฺณ).อรฺ คมเน วา, โต, อนฺนาเทโส (แปลง ต เป็น อนฺน), อนฺนสฺส อณฺณา เทโส (แปลง อนฺน เป็น อณฺณ), รฺโลโป(ลบ รฺ) หรือ แปลง ต เป็น ณฺณ.
อณฺณว : (ปุ.) ทะเล, สมุทร, มหาสมุทร, ละหาน (ห้วงน้ำ), แม่น้ำ, สระน้ำ, วิ.อณฺโณ ยสฺมึ วาตีติ อณฺณโว.วา อณฺณโว วิทฺสตฺตายํ, อ. ลบที่สุดธาตุ และ อิ. ส. อรฺณว
อณฺณวกุจฺฉิ : อิต. ท้องทะเล
อณติ : ก. สาธยาย
อณฺห : (ปุ.) วัน. อห ศัพท์ แปลงเป็น อณฺห.
อณฺหการ : ป. อาการร้อน
อณฺหกาล : ป. กาลร้อน, ฤดูร้อน
อณฺหตฺต : นป. ความร้อน
อณฺหรสิ : ป. พระอาทิตย์
อณฺหิกา : อิต. ข้าวต้ม, ข้าวเปลือก
อณฺหิส : ป., นป. อุณหิส, กรอบหน้ามงกุฎ, ผ้าโพกศีรษะ; ส่วนของบันได, ยอดบันได
อณอณก : (ปุ.) การออกเสียง, การอ่าน, การท่อง, การสวด, การสาธยาย.อณฺสทฺเท, ศัพท์หลังกสกัด.
อณ อณก : (ปุ.) การออกเสียง, การอ่าน, การท่อง, การสวด, การสาธยาย. อณฺ สทฺเท, ศัพท์หลัง ก สกัด.